Xett davri diplomatik hujjatlari xususiyatlari 2 - История - Презентации

Xett davri diplomatik hujjatlari xususiyatlari 2

Загружено в:

22.07.2024

Скачано:

0

Размер:

1094.8603515625 KB

Xett davri diplomatik hujjatlari xususiyatlari

REJA: 1. Xett davlati haqida. 2. Xett davlati Muvatalli II davrida. 3.Xett davri diplomatik hujjatlari xususiyatlari

Xettlar — Kichik Osiyoda qadimda yashagan xalq. Xett tilida soʻzlashgan. Shuning uchun ham odatda X. yoki ularning avlodlari Kichik Osiyoga Bolqon ("gʻarbiy" nazariya) yoki Kavkaz orqali ("sharqiy" nazariya) kelib joylashgan deb hisoblanadi. Qad. Xett podsholigida shaharlarning sharqqa xos uslubda qurilishi X.ning Kavkaz orqali koʻchib kelganini koʻproq tasdikdaydi. Anatoliyaning savdo markazlaridan topilgan akkad tilida yozilgan hujjatlarda xett tiliga mansub soʻzlar va shaxs nomlarining uchrashi, X.ning mil. av. 3—2ming yilliklardan boshlab Kichik Osiyoda yashay boshlaganligini koʻrsatadi. Mil. av. 14—12-asrning boshlarida Xett podsholigida xett tili asosiy davlat tili boʻlsada, X. boshqa etnik guruhlar bilan qoʻshilib keta boshlagan

Xett imperiyasi Ḫa-at-tu-ša

Poytaxti Xattusa Tillari Xett, Xatt, Luviy, Akkad Dini Xett dini Boshqaruv shakli Mutlaq monarxiya

Pankus faoliyati Qadimgi Xеtt dеb nomlangan davrda (Eramizdan avvalgiXVIII-XVI asrlarda) Xеtt davlatida haligacha urug’chilik tuzumi an’analari kuchli edi. Xеtt podsholari harbiy xalq majlisi – pankusni tashkil etgan jamiyatning barcha jangga layoqatli to’la huquqli a’zolaridan tashkil topgan xalq lashkarlariga suyanib hukm yuritar edilar. Pankus faoliyatiga ma’lum jihatdan ―tuliya‖ kеngashi (pankusning cho’qqisidagilar) rahbarlik qilib, u asosan qudratli urug’dosh oqsuyaklar manfaatini himoya qilgan. Pankus va tuliya podsholar hokimiyatini sеzilarli ravishda chеklar edi

Xеtt podsholigi Anitta hukmronligi Qora dеngizdan Tuz ko’li bassеynigacha cho’zilgan, bizga ―Xеtt‖ podsholigi sifatida ma’lum bo’lgan, katta davlatning haqiqiy asoschisi bo’ldiAnitta hukmronligi Eramizdan avvalgi 18 asrning birinchi yarmida Kussar shohlari: Pitxana va Anitta tomonidan Sharqiy Kichik Osiyoning katta qismini birlashtirish ro’y bеradi.

Muvatallis II [1] (Muvatalli II) - Xet podsholigi [1] podshohi , taxminan miloddan avvalgi 1295-1272 yillarda hukmronlik qilgan. e. Mursiliy II ning o'g'li . Muvatallis va qadimiy shahar davlatlaridan birining qiroli Kukkunnining asrab olingan o'g'li Alaksandu o'rtasidagi kelishuv saqlanib qolgan (ehtimol, qadimgi Troya). Vilus taxtiga bo'lgan huquqlari ancha zaif bo'lgan Alaksandu o'zini o'rnatish uchun Xet shohining yordamiga murojaat qildi. Mursiliy singlisi Massanuzziyani “Seja daryosi mamlakati” hukmdori Masturiga turmushga berdi. Suriyada Muvatallis Halab qiroli Talmi -Sharruma bilan kimdir tomonidan "o'g'irlangan" shartnomani yangiladi .

Misr bilan urush Ammo uning hukmronligining asosiy voqeasi Misr bilan urush edi . Fir'avn Seti I Suriyadagi Xet domenlarini bosib oldi va mamlakatni Amurruga bo'ysundirdi . Xetparast shoh Amurru taxtdan ag'darildi va uning o'rniga fir'avn sodiq Benteshinani o'rnatdi . Misrliklar keyin Kadeshni egallab oldilar . O'zining so'nggi yurishi paytida, Kadeshning shimolida joylashgan Seti Xetlarning asosiy kuchlari bilan uchrashdi.. Bo'lib o'tgan jangda misrliklar g'alaba qozonib, asirlar va o'ljalarni asirga oldilar. Biroq, Setining g'alabasi hal qiluvchi bo'lmadi; u Xet hokimiyatiga jiddiy zarar etkazmadi, garchi bir muncha vaqt Misr nazorati Shimoliy Suriyaning ba'zi qismlariga, shu jumladan Qatna va Tunip shaharlariga ham tarqaldi . Ammo hukmronligining oxiriga kelib, Seti deyarli barcha shimoliy zabtlarini, shu jumladan Kadeshni ham boy berdi. Shundan so'ng Muvatalli va Seti o'rtasida tinchlik shartnomasi tuzildi, bu qisqa muddatli sulh edi.

Muvatalli II qirollik muhri

Kadesh jangi Miloddan avvalgi 1284 yilda. e. Misrning yangi fir'avni, yosh Ramses II 25 000 kishilik qo'shinning boshida Suriyaga, Kadeshga yurish boshladi . Kadesh devorlarida uni Muvatalli qo'shini kutib oldi. Misr manbalariga ko'ra, Xet qo'shini har birida uchta jangchi bo'lgan 3500 jang aravasi va taxminan 17000 piyoda askardan iborat edi. Xet jangchilarining umumiy soni 28 ming kishiga yaqin edi. Ammo Xet qo'shini nihoyatda aralash edi va asosan yollanma askarlardan iborat edi. Unda Xet jangchilaridan tashqari, deyarli barcha Onado'li va Suriya qirolliklari vakili bo'lgan: Arzava , Pitassa, Masa, Lukka, Dardaniyaliklar (ya'ni troyanlar) , Kaska , Kizzuvadna , Aravapna, Karchemish ,Aleppo , Ugarit , Nuxashe , Kadesh va boshqalar.

Kadesh jangining yakuniy bosqichi. Mag‘lub bo‘lgan Xet aravalari qo‘shini Orontesning bo‘ronli suvlaridan o‘tishga harakat qilmoqda.

Misr lageriga yuborilgan Xet josuslari tomonidan yo'ldan ozdirilib, Xettlar Halabga uzoq shimolga chekinishdi, deb da'vo qilishdi, Ramses butun qo'shin kelishini kutmasdan, Kadeshga ko'chib o'tdi, faqat oldingi otryad bilan, u erda to'satdan hujumga uchradi va qurshab oldi. Xet aravalari tomonidan. Misrliklar katta yo'qotishlarga duch kelishdi, Ramsesning o'zi bu jangda deyarli halok bo'ldi. Ramses muqarrar mag'lubiyatdan faqat Xet piyoda askarlari Orontesning bo'ronli suvlaridan o'ta olmagani va ularning aravalariga yordamga kelmasligi tufayli qutqarildi. Baxtli baxtsiz hodisa - fir'avn tomonidan dengiz qirg'og'i bo'ylab, keyinchalik Kadeshdagi asosiy kuchlar bilan birlashish uchun yuborilgan misrliklarning boshqa otryadining jang maydonida kutilmaganda paydo bo'lishi vaziyatni biroz tuzatdi va misrliklar to'g'ridan-to'g'ri to'xtovsiz tura oldilar. kechqurun, Misrning asosiy armiyasining orqa qo'shinlari Kadeshga yaqinlashganda. Xet aravalari Orontesning o'ng qirg'og'iga chekinishga majbur bo'ldilar, o'z navbatida daryodan o'tishda yo'qotishlarga duch kelishdi.

Ertasi kuni Ramzes yana Xettlarga hujum qildi, lekin bu jangda Xet qo'shinini sindira olmadi. Muvatalli taklif qilgan sulh Ramses tomonidan qabul qilindi va ikkinchisiga sharaf bilan chekinish va Misrga eson-omon qaytish imkoniyatini berdi. Xettlar janubga ko'chib o'tib, ilgari Misrga tegishli bo'lgan Ubu mamlakatini (ya'ni Damashq vohasini) egallab oldilar va yana Amurruni bo'ysundirdilar . Podshoh Amurru Benteshin taxtdan chetlatilib, Kichik Osiyoga yuborildi va faqat ukasi Muvatalli Hattusilining shafoatigina uni aniq o‘limdan qutqarib qoldi. Benteshinaning o'rniga Muvatalli unga sodiq Shapilini tayinladi . Ko'rinishidan, harbiy harakatlar teatriga yaqinroq bo'lish uchun Muvatalli o'z qarorgohini Xattusadan Tattassa viloyatiga ko'chirdi (ehtimol keyinchalik Isauriya yoki Tog'li Kilikiya , ya'ni zamonaviy Karaman shaharlari hududida - Eregli ). Muvatalli umrining oxirigacha misrliklarga qarshi urush olib borishga majbur bo‘ldi. Xettlar Dapur , Kadesh, Tunip va boshqa ko'plab shaharlarni yo'qotdilar .

Xett hukmdorlari o‘z shartnomalarida doimiy ravishda kontragentlar qochoqlarni qaytarish majburiyatida ekanligini ta’kidlab turishgan. Ba’zan bu majburiyatning bajarilmasligi natijasida xett hukmdorlari o‘sha mamlakatga qarshi harbiy yurishga otlanish holatlari kuzatiladi. Xett hukmdorlari shuningdek kontragent-hukmdorlar turli xil sabablar bilan Xattini tark etgan kishilarni ham qaytarish majburiyatida ekanligini ko‘rsatib kelishgan. O‘z navbatida shartnomalarda o‘z mamlakatini Xett podsholari kontragent mamlakatiga qaraganda odatda nisbatan foydali holatda qo‘ygan: “ Qasam ichib qochoqlar haqidagi masalada quyidagiga qaror qildim: agar sening mamlakatingdan qochoq sifatida Xattiga qochoq kelsa, men uni senga qaytarmayman. Xattidan qochoqlarni qaytarib yuborish taqiqlangan”.

Xett diplomatik shartnomalari uchun standart bo‘lgan “mingta xudo” formulasidagi xudolar qatoriga odatda nafaqat mamlakatning turli burchaklarida sig‘inadigan xett panteoni xudolari va kontragent xudolari kiritilgan, balki ular orasida xettlarga ma’lum bo‘lgan boshqa mamlakatlar panteonidagi xudolar ham kiritilgan. Bu bilan aftidan, xett hukmdorlari o‘zlariga yaxshi tanish bo‘lgan dunyoning barcha mamlakatlari xudolarini guvohlikka kiritishga harakat qilganlar. Guvohlar qatoriga “Xatti mamlakatining buloqlari, daryolari va tog‘lari” ham kirgan.

1.Ko‘plab kelishuvlarda “lšhiul” (rikiltu) termini qaysi ” so‘zi bilan birga qo‘llanilib kelingan? a)qasamyod b)do‘stlik” c)vassai 2.Sheriklik munosabatlari xarakteriga ko‘ra shartnomalarshartli ravishda ikki tipga ajratish mumkin, ular qaysilar? a)vassali va do‘stlik” b)do‘stlik” qasamyod c) qasamyod va ijodi 3.Pilliya qaysi davlat hukmdori? a) akkad b)xett c)Kizzuvatna 4.Kadesh tinchlik shartnomasi ʼʼ qaysi shartnoma i tipiga misol bo‘la oladi. a) qasamyod b)doʻstlik va) vassali 5.xett davlati boshqaruv tizimi nichchi xil shakldan tarkib topgan. a)2 b))4 c)5 6.vassallik shartnomalardan jami nichtasi bizning kunimizgacha yetib kelgan? a)23 b)21 c)15 7.Suppiluliuma II tomonidan nichta vassallik shartnomasi tuzilgan? a)3ta b)2ta b)1ta8. Qays i davlat h ukmdo ri piyod a va jang aravala rida Nuxashs ha mam lakatiga bostirib kirgand a, xett h ukmdo ri o‘z qo ‘shinini yordamg a yubor gan? a)mittan ni b)akk ad c) sh umer

9.Mursilis II ning yurishidan qo‘rqqan Sexa daryosi mamlakatining hukmdori Manapadattas xett hukmdoriga nicha nafar qochoqni, Assi kishilari bo‘lsa mingga yaqin qochoqlarni qaytarib yuborgan.? a)4000 b)3000 c)5000 1a 2a 3c 4b 5a 6b 7c 8a 9a

E'TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!!!

Похожие

Xett davri diplomatik hujjatlari xususiyatlari

Ossuriya diplomatik hujjatlari xususiyatlari. Ossuriya

Xett podsholigi

Diplomatik yozishmalar

Xettlarda elchilar, choparlar va kotiblar