logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. История
  4. Urug’chilik tuzumining yemirilishi dastlabkqtriya

Urug’chilik tuzumining yemirilishi dastlabkqtriya

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1693 KB
Скачать
Oliy vaO’rta ta’lim vazirligi Oliy vaO’rta ta’lim vazirligi Buxoro Davlat UniversitetiBuxoro Davlat Universiteti tarix fakulteti tarix fakulteti 1-”A” guruh talabasi 1-”A” guruh talabasi Axmedova Marjonaning Axmedova Marjonaning O’zbekiston xalqlari tarixi O’zbekiston xalqlari tarixi fanidan fanidan taqdimoti taqdimoti Mavzu:Urug’chilik tuzumining yemirilishi Mavzu:Urug’chilik tuzumining yemirilishi dastlabki davlatlarning tashkil topishi. dastlabki davlatlarning tashkil topishi. Qadmgi Xorazm, Qadimgi BaqtriyaQadmgi Xorazm, Qadimgi Baqtriya ..  Reja:Reja:  Davlat,uning funksiyalari va vazifalari.Davlat,uning funksiyalari va vazifalari.  Miloddan avvalgi I mingyillikda tashkil Miloddan avvalgi I mingyillikda tashkil topgan davlatlar konfederatsiyasi. Qadimgi topgan davlatlar konfederatsiyasi. Qadimgi Xorazm, Kata Xorazm.Xorazm, Kata Xorazm.  Qadimgi Baqtriya podsholigi uning Qadimgi Baqtriya podsholigi uning hududida yashagan eng qadimgi elatlar va hududida yashagan eng qadimgi elatlar va ularning mashg’ulotlari.ularning mashg’ulotlari. Xorazm Xorazm xaritasi TUPROQQAL’A — qadimiy shahar-qal’a xarobasi; III-IV TUPROQQAL’A — qadimiy shahar-qal’a xarobasi; III-IV asrlardagi xorazmshohlar qarorgohiasrlardagi xorazmshohlar qarorgohi . Hozir Beruniy shahri atrofidagi hududda joylashgan. 1938-. Hozir Beruniy shahri atrofidagi hududda joylashgan. 1938- 50-yillarda S.P.Tolstov rahbarligidagi Xorazm arxeologiya-50-yillarda S.P.Tolstov rahbarligidagi Xorazm arxeologiya- etnografiya ekspedisi-yasi tomonidan o‘rganilgan.etnografiya ekspedisi-yasi tomonidan o‘rganilgan. Tuproqqal’a tarhi to‘g‘ri burchakli (500Tuproqqal’a tarhi to‘g‘ri burchakli (500 XX 350 m) bo‘lib, 350 m) bo‘lib, gumbazsimon yo‘lakli va burjli mudofaa devori bilan gumbazsimon yo‘lakli va burjli mudofaa devori bilan o‘ralgan.o‘ralgan. Devorning mustahkam jan. darvozasidan otashkada Devorning mustahkam jan. darvozasidan otashkada tomon markaziy ko‘cha o‘tgan. Ko‘ndalang tushgan tomon markaziy ko‘cha o‘tgan. Ko‘ndalang tushgan ko‘chalar shaharni o‘nta kvartal (mahalla)ga ajratgan. ko‘chalar shaharni o‘nta kvartal (mahalla)ga ajratgan. Tuproqqal’aning madaniy qatlamidan, milod boshlaridan Tuproqqal’aning madaniy qatlamidan, milod boshlaridan VI asrgacha bo‘lgan davrga oid ashyoviy materiallar VI asrgacha bo‘lgan davrga oid ashyoviy materiallar chiqqan.chiqqan. Tuproqqal’aning shimoliy-sharqiy qismida maxsus Tuproqqal’aning shimoliy-sharqiy qismida maxsus ko‘tarma supa (balandligi 14 m, maydoni 80ko‘tarma supa (balandligi 14 m, maydoni 80 XX 80 m) ustiga 80 m) ustiga xom g‘ishtdan saroy qurilgan.xom g‘ishtdan saroy qurilgan. Unga yondosh qilib balandligi 25 m li uch ta minorasi Unga yondosh qilib balandligi 25 m li uch ta minorasi bo‘lgan ark binosi (mayd. 40bo‘lgan ark binosi (mayd. 40 XX 40 m) bunyod etilgan. 40 m) bunyod etilgan. Arkka sharq tomonidan ko‘tarma yo‘lak orqali kirilgan. Arkka sharq tomonidan ko‘tarma yo‘lak orqali kirilgan. Tuproqqal’ada 100 ga yaqin turar joy, xo‘jalik binolari va Tuproqqal’ada 100 ga yaqin turar joy, xo‘jalik binolari va sakkizta saroy xonalari qazilgan. sakkizta saroy xonalari qazilgan. Xonalar devori bo‘rtma naqshlar va relefli rangli Xonalar devori bo‘rtma naqshlar va relefli rangli haykallar bilan bezatilgan.haykallar bilan bezatilgan. Tuproqqal’aning sharqiy qismida qurol-aslaha Tuproqqal’aning sharqiy qismida qurol-aslaha ustaxonasi bo‘lgan, u yerdan temir nayzalar, 3 parrakli ustaxonasi bo‘lgan, u yerdan temir nayzalar, 3 parrakli o‘qlar, saroyning yemirilib ketgan ikkinchi qavatidagi o‘qlar, saroyning yemirilib ketgan ikkinchi qavatidagi podsho arxividan esa teri va yog‘och taxtachalarga podsho arxividan esa teri va yog‘och taxtachalarga yozilgan 100 dan ortiq hujjat topilgan.yozilgan 100 dan ortiq hujjat topilgan. Ular qadimiy xorazmiy tilida bitilgan (I-III asrlar). Ular qadimiy xorazmiy tilida bitilgan (I-III asrlar). Tuproqqal’adan jun, shoyi, ip gazlama parchalari, Tuproqqal’adan jun, shoyi, ip gazlama parchalari, bo‘yra, rangli gilam, ko‘plab haykal bo‘laklari, sopol bo‘yra, rangli gilam, ko‘plab haykal bo‘laklari, sopol buyumlar va Kushon tangalari topilgan.buyumlar va Kushon tangalari topilgan. Tuproqqal’a sug‘orish inshoatlarining buzilishi, harbiy Tuproqqal’a sug‘orish inshoatlarining buzilishi, harbiy to‘qnashuvlar natijasida xarobaga aylangan to‘qnashuvlar natijasida xarobaga aylangan k Ko’zaliqir  KOKO ’’ ZALIQIR - Qаdimgi Хоrаzmdа bo“lgаn shаhаr-qаl“а ZALIQIR - Qаdimgi Хоrаzmdа bo“lgаn shаhаr-qаl“а хаrоbаsi (mil. avv. I mingyillikning 1-yarmi).хаrоbаsi (mil. avv. I mingyillikning 1-yarmi).  Jаyhun (Аmudаryo)ning  ko“hnа o“zаni bo“yidа Jаyhun (Аmudаryo)ning  ko“hnа o“zаni bo“yidа jоylаshgаn. 1939-yilda S. P. Tоlstоv bоshchiligidаgi jоylаshgаn. 1939-yilda S. P. Tоlstоv bоshchiligidаgi Хоrаzm аrхеоlоgiya-etnоgrаfiya ekspеditsiyasi tоpgаn, Хоrаzm аrхеоlоgiya-etnоgrаfiya ekspеditsiyasi tоpgаn, 1950, 1953-1954-yillаrdа qаzish ishlаri оlib bоrgаn.1950, 1953-1954-yillаrdа qаzish ishlаri оlib bоrgаn.  KoKo ’’ zaliqir uchburchаk shаklidаgi mаydоn tеvаrаgi bo“ylаb zaliqir uchburchаk shаklidаgi mаydоn tеvаrаgi bo“ylаb pахsаdаn qurilgаn usti yopiq bir nеchа qаtоr yopахsаdаn qurilgаn usti yopiq bir nеchа qаtоr yo ’’ lаklаr lаklаr (umumiy uzunligi 6-7 km)dаn ibоrаt turаr jоylаr bo“lib, (umumiy uzunligi 6-7 km)dаn ibоrаt turаr jоylаr bo“lib, ulаrning ichkаrisigа yuqоridаgi tuynuklаr оrqаli kirishgаn.ulаrning ichkаrisigа yuqоridаgi tuynuklаr оrqаli kirishgаn.  Birinchi qаtоrdаgi yo“lаkning tаshqi dеvоri burjlаr bilan Birinchi qаtоrdаgi yo“lаkning tаshqi dеvоri burjlаr bilan mustаhkаmlаngаn, yuqоri qismidа qаtоr shinаklаri mustаhkаmlаngаn, yuqоri qismidа qаtоr shinаklаri bo“lgаn. Yo“lаklаrning ichi аlоhidа-аlоhidа turаr jоylаrgа bo“lgаn. Yo“lаklаrning ichi аlоhidа-аlоhidа turаr jоylаrgа bo“linmаgаnligi ulаrdа bir urug“ yoхud obo“linmаgаnligi ulаrdа bir urug“ yoхud o ’’ zаrо qаrindоsh zаrо qаrindоsh urug“lаr guruhi yashаgаnligini ko“rsаtаdi. urug“lаr guruhi yashаgаnligini ko“rsаtаdi.  Ko“zaliqir аhоlisi  o“shа  dаvrlаrdаgi  muttаsil Ko“zaliqir аhоlisi  o“shа  dаvrlаrdаgi  muttаsil bоsqinlаrdаn o“zlаrini hаmdа jаmоаning аsоsiy bоsqinlаrdаn o“zlаrini hаmdа jаmоаning аsоsiy bоyligi - chоrvаni himоya qilish uchunginа аnа bоyligi - chоrvаni himоya qilish uchunginа аnа shundаy uzundаn-uzun, qоrоngshundаy uzundаn-uzun, qоrоng ’’ u you yo ’’ lаklаrdа lаklаrdа yashаshgа mаjbur bo“lgаn.yashаshgа mаjbur bo“lgаn.  KoKo ’’ zaliqir kozaliqir ko ’’ p jihаtdаn Аvеstоdа tа“riflаngаn p jihаtdаn Аvеstоdа tа“riflаngаn vаrgа mоs kеlаdi. Kovаrgа mоs kеlаdi. Ko ’’ zaliqirdаn skiflаrgа хоs jеz zaliqirdаn skiflаrgа хоs jеz kаmоn o“qlаri, kulоlchilik dаstgоhidа yasаlgаn kаmоn o“qlаri, kulоlchilik dаstgоhidа yasаlgаn turli sоpоl idish vа buyumlаr tоpilgаn. turli sоpоl idish vа buyumlаr tоpilgаn.  Аhоli KoАhоli Ko ’’ zaliqir tаshqаrisidа dеhqоnchilik vа zaliqir tаshqаrisidа dеhqоnchilik vа chоrvаchilik bilan shugchоrvаchilik bilan shug ’’ ullаngаn hаmdа birоr хаvf-ullаngаn hаmdа birоr хаvf- хаtаr tugхаtаr tug ’’ ilishi bilan mоllаrini ichkаrigа - mаzkur ilishi bilan mоllаrini ichkаrigа - mаzkur uchburchаk mаydоngа hаydаb kirgаn, ouchburchаk mаydоngа hаydаb kirgаn, o ’’ zlаri esа zlаri esа yo“lаklаrdа turib dushmаnni dаf qilgаn.yo“lаklаrdа turib dushmаnni dаf qilgаn. Jonbos qal’a Tuproqqal’a rejasi Qavat qal’a Miloddan avvalgi 7 ming yillik Qal’aliqir Qo’yqirilgan qal’a Qo’yqirilganqal’a  O'rta Osiyo  hududida vujudga kelgan eng O'rta Osiyo  hududida vujudga kelgan eng qadimgi davlat uyushmasi sifatida eramizdan qadimgi davlat uyushmasi sifatida eramizdan oldingi VII asrda vujudga kelgan    qadimgi oldingi VII asrda vujudga kelgan    qadimgi Baqtriya davlatini  ko'rsatish mumkin.Baqtriya davlatini  ko'rsatish mumkin.  Bu davlat o'z  hududidan tashqari So'g'd va Bu davlat o'z  hududidan tashqari So'g'd va Marg'iyona  hududlarini eg'allagan edi. Marg'iyona  hududlarini eg'allagan edi.  Miloddan oldingi VII-VI asrlarda uning hududiga Miloddan oldingi VII-VI asrlarda uning hududiga Surxon,  Qashqadaryo, Zarafshon  vohalari va  Surxon,  Qashqadaryo, Zarafshon  vohalari va  afg'onistonning shimolidagi yerlar kirgan. Qadimgi afg'onistonning shimolidagi yerlar kirgan. Qadimgi grek mualliflaridan Ktesiy grek mualliflaridan Ktesiy OO ssss uu riya podshosi riya podshosi Ninni  Baqtriyaga  qilgan yurishi   haqida gapiradi. Ninni  Baqtriyaga  qilgan yurishi   haqida gapiradi.  U bundan  tashqari Baqtriyaning ko'p sonli aholisi, U bundan  tashqari Baqtriyaning ko'p sonli aholisi, ajoyib shaharlari, uning poytaxti Baktra podshosi ajoyib shaharlari, uning poytaxti Baktra podshosi OO kk siart hamda boyliklari   haqida batafsil siart hamda boyliklari   haqida batafsil ma'lumot beradi.ma'lumot beradi.  Kuchli Baqtriya podsholigining bo'lganligi Kuchli Baqtriya podsholigining bo'lganligi to'g'risidagi ma'lumotlarni  mashhur grek to'g'risidagi ma'lumotlarni  mashhur grek tarixchisi- Gerodot yozib  qoldirgan.tarixchisi- Gerodot yozib  qoldirgan.  Uning yozishicha, Lidiya podsholigini tor-Uning yozishicha, Lidiya podsholigini tor- mor etgan  Ahmoniylar podshosi Kirning mor etgan  Ahmoniylar podshosi Kirning yo'lida  Baqtriya  xalqi saklar va misrliklar yo'lida  Baqtriya  xalqi saklar va misrliklar yotishardi.yotishardi.  Demak  Baqtriya podsholigi  o'sha Demak  Baqtriya podsholigi  o'sha davrdagi yirik davlatlar  bo'lmish Misr va davrdagi yirik davlatlar  bo'lmish Misr va Vavilon bilan bir   qatorda turgan. Vavilon bilan bir   qatorda turgan.  Baqtriyaning yirik shaharlari Qiziltepa, Yer-Baqtriyaning yirik shaharlari Qiziltepa, Yer- Qo`rg`on, Uzunqir va Afrosiyob hududlarida Qo`rg`on, Uzunqir va Afrosiyob hududlarida joylashgan.joylashgan.  O`sha davrda Baqtriyaga tashrif buyurgan O`sha davrda Baqtriyaga tashrif buyurgan sayyoh e'tiborini uylar, hunarmandlarning sayyoh e'tiborini uylar, hunarmandlarning ustaxonalari va xo`jalik binolari uzra bo`y cho`zib ustaxonalari va xo`jalik binolari uzra bo`y cho`zib turgan salobatli minoralar tortishi tabiiy edi. turgan salobatli minoralar tortishi tabiiy edi. Kursiy Rufning yozishicha, "Baqtriyaning tabiati Kursiy Rufning yozishicha, "Baqtriyaning tabiati boy va turli-tuman. Ayrim joylarda daraxtlar va boy va turli-tuman. Ayrim joylarda daraxtlar va toklar o`ta sermahsul hosil beradi, hosildor yerlar toklar o`ta sermahsul hosil beradi, hosildor yerlar ko`plab buloqlardan suv ichadi. Yumshoq ko`plab buloqlardan suv ichadi. Yumshoq yerlarga bug`doy ekiladi, qolgani esa chorva yerlarga bug`doy ekiladi, qolgani esa chorva uchun yaylovlardir". uchun yaylovlardir". Baqtriyadan topilgan ibodatxona qoldiqlari  Yerqo'rg'onning joylashuviYerqo'rg'onning joylashuvi  Yerqo'rg'onning hududi ichki va tashqi devorlari chegarasida eski Yerqo'rg'onning hududi ichki va tashqi devorlari chegarasida eski shahar xarobalaridan iborat bo`lgan turli xil kattalikdagi balandliklar shahar xarobalaridan iborat bo`lgan turli xil kattalikdagi balandliklar bilan o'ralgan. bilan o'ralgan.  Eng katta balandlik hukmdor qasri ekanligi ma`lum bo'ldi. Eng katta balandlik hukmdor qasri ekanligi ma`lum bo'ldi. shuningdek, sitadel (qal'a ichidagi qo'rg'on), shahar ibodatxonasi, shuningdek, sitadel (qal'a ichidagi qo'rg'on), shahar ibodatxonasi, maqbara, maqbara, zardushtiylikzardushtiylik ibodatxonasi, hunarmandlar mahallalari qazib ibodatxonasi, hunarmandlar mahallalari qazib olindi. Yerqo'rg'on atrofida, butunlay yo'qolib ketgan, o'zaro zich olindi. Yerqo'rg'on atrofida, butunlay yo'qolib ketgan, o'zaro zich joylashgan shahar oldi imoratlar bo'lgan va ilk ming yillikning birinchi joylashgan shahar oldi imoratlar bo'lgan va ilk ming yillikning birinchi yarmida keng jihozlangan shahar oldi hududi g'arbga tomon yarmida keng jihozlangan shahar oldi hududi g'arbga tomon Qashqadaryo daryosi sohillarigacha cho'zilgan. Qashqadaryo daryosi sohillarigacha cho'zilgan.  Yerqo'rg'ondagi shahar VI asrda Yerqo'rg'ondagi shahar VI asrda eftalitlar davlatinieftalitlar davlatini ishg'ol qilish ishg'ol qilish davomida davomida Turk xoqonligiTurk xoqonligi va eron sosoniylarining birlashgan kuchlari va eron sosoniylarining birlashgan kuchlari tomonidan yoqib yuborilgan va vayron qilingan.tomonidan yoqib yuborilgan va vayron qilingan.  Yerqo'rg'on shahri qazilmalaridan olingan ko'plab buyumlar to'plami Yerqo'rg'on shahri qazilmalaridan olingan ko'plab buyumlar to'plami Qarshi vohasi hamda poytaxt shahri tarixi va madaniyati bir necha Qarshi vohasi hamda poytaxt shahri tarixi va madaniyati bir necha bosqichda rivojlanganligini isbotlashga yetarli asos bo'la oladi.bosqichda rivojlanganligini isbotlashga yetarli asos bo'la oladi.  Shaharning tashkil topishiShaharning tashkil topishi  Vohaning dastlabki markaziy shahri mil. avv. VIII-VII asrlarga kelib ilk marta Vohaning dastlabki markaziy shahri mil. avv. VIII-VII asrlarga kelib ilk marta himoya devorlari bilan o'raldi. himoya devorlari bilan o'raldi.  Bu devor keyinchalik buzilib ketgan bo`lib, uning qoldiqlarini kulollar Bu devor keyinchalik buzilib ketgan bo`lib, uning qoldiqlarini kulollar mahallasining eng quyi qismidan topishga erishildi. Er. Av. VI asrda shaharlar mahallasining eng quyi qismidan topishga erishildi. Er. Av. VI asrda shaharlar kengayib, yangi devor qurildi. Eski devor shahar ichida qolib ketdi va kengayib, yangi devor qurildi. Eski devor shahar ichida qolib ketdi va keraksizligi tufayli kulollar tomonidan sopol idishlar tayyorlash uchun loy keraksizligi tufayli kulollar tomonidan sopol idishlar tayyorlash uchun loy sifatida ishlatila boshlandi. Shuningdek, bu erda Yerqo'rg'on shahri tarixining sifatida ishlatila boshlandi. Shuningdek, bu erda Yerqo'rg'on shahri tarixining intihosigacha faoliyat ko`rsatgan kulollar mahallasi paydo bo`ldi.intihosigacha faoliyat ko`rsatgan kulollar mahallasi paydo bo`ldi.  Yerqo'rg'onda qadimiy devor, aniqrog`i uning qoldiqlari eramizning Yerqo'rg'onda qadimiy devor, aniqrog`i uning qoldiqlari eramizning boshlariga yaqin kulollar hududi madaniy qatlami ostida to`liq ko`milib qolgan boshlariga yaqin kulollar hududi madaniy qatlami ostida to`liq ko`milib qolgan edi.edi.  Qadimiy Yerqo'rg'on shahri tarixi haqida biz yana quyidagilarni aytishimiz Qadimiy Yerqo'rg'on shahri tarixi haqida biz yana quyidagilarni aytishimiz mumkin: Qashqadaryo daryosi vodiydan vohaga kirib kelishida bir qancha mumkin: Qashqadaryo daryosi vodiydan vohaga kirib kelishida bir qancha irmoqlarga bo`linar va quruq deltani hosil qilar edi; deltadan oqib o'tuvchi irmoqlarga bo`linar va quruq deltani hosil qilar edi; deltadan oqib o'tuvchi irmoq chap qirg'og'ining quyi qismida miloddan avvalgi VIII-VII asrlarda irmoq chap qirg'og'ining quyi qismida miloddan avvalgi VIII-VII asrlarda tarqoq holdagi dehqonlarning istiqomat joylari, ya'ni qishloqlari paydo bo'la tarqoq holdagi dehqonlarning istiqomat joylari, ya'ni qishloqlari paydo bo'la boshladi.boshladi.  Uning markaziy qismi himoya devori bilan o'ralgan. Shu yo'l bilan Uning markaziy qismi himoya devori bilan o'ralgan. Shu yo'l bilan Qashqadaryo vohasining eng dastlabki poytaxt markazlari vujudga kelgan.Qashqadaryo vohasining eng dastlabki poytaxt markazlari vujudga kelgan.  Eramizdan oldingi 1 ming yillikning o'rtalarida Eramizdan oldingi 1 ming yillikning o'rtalarida shahar tobora kengayib borgan. Yangi himoya shahar tobora kengayib borgan. Yangi himoya devorlarining ba'zi yerlari 8 metrgacha balandlikni devorlarining ba'zi yerlari 8 metrgacha balandlikni saqlab qolgan bo'lib, asosi 3 metr qalinlikka ega saqlab qolgan bo'lib, asosi 3 metr qalinlikka ega bo'lgan.bo'lgan.  Qalin va baland devorlar shaharni sak otliqlaridan Qalin va baland devorlar shaharni sak otliqlaridan himoya qilar, ammo devor buzuvchi qurollarga himoya qilar, ammo devor buzuvchi qurollarga qarshilik qilolmas edi.qarshilik qilolmas edi.  U 40 gektar maydonga yaqin hududni o'rab olgan U 40 gektar maydonga yaqin hududni o'rab olgan edi. Bu davrda Qarshi vohasida ham So'g'd va edi. Bu davrda Qarshi vohasida ham So'g'd va Baqtriyadagi kabi konus shaklidagi Baqtriyadagi kabi konus shaklidagi silindriksilindrik kulolchilikkulolchilik idishlari keng tarqalgan edi. Ushbu idishlari keng tarqalgan edi. Ushbu idishlar sekin harakat qiluvchi kulolchilik idishlar sekin harakat qiluvchi kulolchilik uskunalarida yasalar edi. uskunalarida yasalar edi.  AFROSIYOBAFROSIYOB — Samarqandning qadimgi shahar — Samarqandning qadimgi shahar xarobasi. Shaharixarobasi. Shahari nn ing mazkur qadimgi nomi miloddan ing mazkur qadimgi nomi miloddan avvalgi VIII-VII asrlarda Turon davlatini boshqargan avvalgi VIII-VII asrlarda Turon davlatini boshqargan harbiy sarkarda va mashhur davlat arbobi Afrosiyob harbiy sarkarda va mashhur davlat arbobi Afrosiyob nomidan kelib chiqqan. nomidan kelib chiqqan.  Turkiy manbalarda u  Afrosiyob Er To‘nga, forsiy Turkiy manbalarda u  Afrosiyob Er To‘nga, forsiy manbalarda  Afrosiyob nomi bilan tilga olinadi. Ko‘pchilik manbalarda  Afrosiyob nomi bilan tilga olinadi. Ko‘pchilik mutaxassislar  Afrosiyobni hozirga qadar afsonaviy timsol mutaxassislar  Afrosiyobni hozirga qadar afsonaviy timsol sifatida e'tirof etadi.  Afrosiyob nomi tarixiy manbalarda sifatida e'tirof etadi.  Afrosiyob nomi tarixiy manbalarda qadimgi Samarqandga nisbatan XVII asrdan boshlab qadimgi Samarqandga nisbatan XVII asrdan boshlab qo‘llaniladi.qo‘llaniladi.     Afrosiyob hozirgi Samarqandning shimoliy chegarasiga Afrosiyob hozirgi Samarqandning shimoliy chegarasiga tutash keng tepaliklardan iborat bo‘lib, uning maydoni 219 tutash keng tepaliklardan iborat bo‘lib, uning maydoni 219 ga. ga.  Tepalikning shimoli Siyob arig’i bilan chegaralangan. Tepalikning shimoli Siyob arig’i bilan chegaralangan. Janubiy tomondan "eski shahar" deb atalgan qismi Janubiy tomondan "eski shahar" deb atalgan qismi Samarqandga ko‘shilib ketgan. Samarqandga ko‘shilib ketgan. Afrosiyob shahri xarobalari  1930 yillarga qadar Afrosiyobda olib borilgan arxeologik 1930 yillarga qadar Afrosiyobda olib borilgan arxeologik qazishmalar qadimgi Samarqand tarixiga oid juda kam qazishmalar qadimgi Samarqand tarixiga oid juda kam ma'lumot bergan. II jahon urushidan keyin O‘z FA Tarix ma'lumot bergan. II jahon urushidan keyin O‘z FA Tarix va arxeologiya instituti olimlari, A.I.Terenojkin tomonidan va arxeologiya instituti olimlari, A.I.Terenojkin tomonidan Afrosiyobda  jiddiy dala tadqiqotlari o‘tkazildi. Natijada Afrosiyobda  jiddiy dala tadqiqotlari o‘tkazildi. Natijada uning eng pastki qatlamidan miloddan avvalgi VI-V uning eng pastki qatlamidan miloddan avvalgi VI-V asrlarga taalluqli buyumlar, uy-joy xarobalari topildi. asrlarga taalluqli buyumlar, uy-joy xarobalari topildi. Ya.G‘.G‘ulomov (1967-70) va V.A.Shishkin (1958-66) Ya.G‘.G‘ulomov (1967-70) va V.A.Shishkin (1958-66) rahbarligida olib borilgan keng ko‘lamli arxeologik rahbarligida olib borilgan keng ko‘lamli arxeologik qazishlar natijasida qadimgi madaniy qatlam namunalari qazishlar natijasida qadimgi madaniy qatlam namunalari Afrosiyobning boshqa joylaridan ham topildi.Afrosiyobning boshqa joylaridan ham topildi.  1966 yil 13 iyulda Afrosiyobni arxeologik jihatdan 1966 yil 13 iyulda Afrosiyobni arxeologik jihatdan komlleks o‘rganishni tashkil etish maqsadida respublika komlleks o‘rganishni tashkil etish maqsadida respublika hukumatining maxsus qarori qabul qilindi. Unga ko‘ra, hukumatining maxsus qarori qabul qilindi. Unga ko‘ra,  Afrosiyob "arxeologik qo‘riqxona" deb e'lon qilinib, uni  Afrosiyob "arxeologik qo‘riqxona" deb e'lon qilinib, uni o‘rganish ishiga Toshkent va Samarqand davlat o‘rganish ishiga Toshkent va Samarqand davlat universitetlari hamda Madaniyat vazirligining universitetlari hamda Madaniyat vazirligining San'atshunoslik instituti olimlari safarbar etildi San'atshunoslik instituti olimlari safarbar etildi  Afrosiyobda arxeologik tadqiqot ishlari davom etmoqda. Afrosiyobda Afrosiyobda arxeologik tadqiqot ishlari davom etmoqda. Afrosiyobda arxeologik qazishmalar natijasida mahobatli rangtasvirning noyob dastlabki arxeologik qazishmalar natijasida mahobatli rangtasvirning noyob dastlabki namunalari arxeolog V.Vyatkin tomonidan topilgan (1913). Keyingi namunalari arxeolog V.Vyatkin tomonidan topilgan (1913). Keyingi qazishmalar davrida (1965-1968) o‘zbek arxeologlari 30 ga yaqin saroy qazishmalar davrida (1965-1968) o‘zbek arxeologlari 30 ga yaqin saroy xonalarini ochishga muvaffaq bo‘lganlar, bu xonalarning ko‘plari devoriy xonalarini ochishga muvaffaq bo‘lganlar, bu xonalarning ko‘plari devoriy rasmlar, naqshlar bilan bezatilgan.rasmlar, naqshlar bilan bezatilgan.  Shulardan katta (11x11) va kichik (7x7) xonalardagi rasmlarda bir necha Shulardan katta (11x11) va kichik (7x7) xonalardagi rasmlarda bir necha erkak va ayol ark oldida o‘tirgan holda tasvirlangan.erkak va ayol ark oldida o‘tirgan holda tasvirlangan.  Katta xona devorlariga ishlangan rasmlar detallarga boyligi, sug‘d Katta xona devorlariga ishlangan rasmlar detallarga boyligi, sug‘d yozuvlarining saqlanib qolganligi bilan ahamiyatga ega. Xona devorlariga yozuvlarining saqlanib qolganligi bilan ahamiyatga ega. Xona devorlariga ishlangan rasmlarda to‘y marosimi, Sug‘d hukmdorining xorijiy davlatlarning ishlangan rasmlarda to‘y marosimi, Sug‘d hukmdorining xorijiy davlatlarning elchilarini qabul qilishi, bu elchilarning yo‘ldagi sarguzashtlari, yirtqich elchilarini qabul qilishi, bu elchilarning yo‘ldagi sarguzashtlari, yirtqich hayvonlar bilan olishuv, ov manzaralari, afsonaviy maxluqlar tasvirlangan. hayvonlar bilan olishuv, ov manzaralari, afsonaviy maxluqlar tasvirlangan. Saqlanib qolgan rasmlar tahlili o‘rta asr mahobatli tasviriy san'atining Saqlanib qolgan rasmlar tahlili o‘rta asr mahobatli tasviriy san'atining g‘oyaviy-badiiy yo‘nalishi, musavvirning ish usul va vositalari haqida, g‘oyaviy-badiiy yo‘nalishi, musavvirning ish usul va vositalari haqida, tafsilotlarga boy maishiy sahnalar, etnik ko‘rinishlar o‘sha davr haqida fikr tafsilotlarga boy maishiy sahnalar, etnik ko‘rinishlar o‘sha davr haqida fikr yuritish imkonini beradi.yuritish imkonini beradi.  Afrosiyob devoriy rasmlari yagona mazmunga bo‘ysundirilgan: markazda Afrosiyob devoriy rasmlari yagona mazmunga bo‘ysundirilgan: markazda Sug‘d hukmdori Varxumon turadi, an'anaga ko‘ra, rassom uni boshqalarga Sug‘d hukmdori Varxumon turadi, an'anaga ko‘ra, rassom uni boshqalarga nisbatan yirik ko‘rinishda (butun devor balandligida, 5-6 m) tasvirlab, nisbatan yirik ko‘rinishda (butun devor balandligida, 5-6 m) tasvirlab, hukmdorning buyukligini e'tirof etadi, unga abadiylik, qahramonlik baxsh hukmdorning buyukligini e'tirof etadi, unga abadiylik, qahramonlik baxsh etadi. etadi.  Afrosiyob devoriy rasmlari O‘rta Osiyoda arablar istilosiga qadar mahobatli Afrosiyob devoriy rasmlari O‘rta Osiyoda arablar istilosiga qadar mahobatli rangtasvir san'ati yuksak darajada rivojlangani, Samarqand esa uning rangtasvir san'ati yuksak darajada rivojlangani, Samarqand esa uning markazi bo‘lganidan dalolat beradi. markazi bo‘lganidan dalolat beradi. Balx shahri Afg’oniston hududidan Topilgan oltin haykal E’tiboringiz uchun raxmat!E’tiboringiz uchun raxmat!

Похожие

Ibtidoiy jamoa tuzumining yemirilishi ilk davlatlarning paydo bo’lishi
O\\'zbek davlatchiligining shakllanishi va dastlabki taraqqiyot bosqichlari
Islom sivilizatsiyasining asosiy xarakterli belgilari va o'ziga xos xususiyatlari
Ibtidoiy davrda o’zlashtirma xo’jalikning o’ziga xos xususiyatlari, mehnat qurollari
Sovet tuzumi davrida O’zbekistondagi qatag’on siyosati