Shayboniylar davlat boshqaruvi

Shayboniylar davlat boshqaruvi

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

398.6787109375 KB

Shayboniylar davlat boshqaruvi

 Dashti Qipchoq qabilalarining rahnamolari Abulxayrxon vafotidan so’ng boshlangan o’zaro qirg’inlarning yana takrorlanishini aslo istamas edilar. Shu tufayli ular Muhammad Shayboniyxon timsolida bunday qirg’inga yo’l qo’ymaslikka qodir shaxsni ko’rdilar. Bundan tashqari, Dashti Qipchoq qabilalari ko’pdan buyon o’troq hayol tarzida yashashni orzu qilib kelardilar. Bu orzuning ushalishi o’zgalarning unumdor yerlarini bosib olish tufayligina ro’yobga chiqishi mumkin edi.

• Qabilalar rahnamolari Muhammad Shayboniyxonni o’z orzularini ro’yobga chiqarishga birdan bir qodir qudrat deb hisoblardilar. Shu bois ham ular va ruhoniylar kuchli yollanma qo’shinga ega bo’lgan Muhammad Shayboniyxonni qo’llab quvvatlaydilar: Ular yerlari unumdor, hunarmandchiligi rivojlangan o’lkalarning bisib olinishi o’troq hayotga o’tish imkonini berishini ham yaxshi bilganlar. Bu omillar Muhammad Shayboniyxon hokimiyatining kuchayishiga yordam berdi.

 Muhammad Shayboniyxonning Movarounnahrdagi ichki siyosiy vaziyatni yaxshi bilganligi ham uning nufuzini yanada oshirdi. Ayni paytda, Movarounnahr aholisi temuriyzodalarning toj-taxt uchun o’zaro kurashlaridan char chagan ham edi. Shu tufayli Movarounnahr zodagonlari, ruho niylari va hatto aholining ma’lum qismi ham Muhammad Shaybo niyxon timsolida Movarounnahrda tinchlik o’rnatishga qodir yagona shaxsni ko’rganlar. Shu tufayli Muhammad Shayboniyxonni qo’llab-quvvatlaganlar.

Muhammad Shayboniyxonning asosiy maqsadi • U bu o’rinda temuriylarni sarosimaga solib qo’ygan jang usuli- to’lg’amani qo’lladi. 1500-yilda Muhammad Shayboniyxon Samarqandni egalladi. Bu hodisa Samarqand hukmdori Sulton Ali Mirzoning onasi Zuhrobegi og’aning xoinlar gapi bilan ish tutishi oqibatida sodir bo’ldi. Xoinlar Zuhrobegi og’ani Muhammad Shayboniyxonga maxfiy ravishda "Men ham o’zbek urug’idanman, agar siz meni nikohingizga olsangiz, o’g’lim bilan sizning hukmingizni tan olib, Samarqandni siz xon hazratlariga topshirurmiz" mazmunidagi xatni yuborishga ko’ndiradilar.

 Muhammad Shayboniyxon o’zini bu shartlarga rozidek qilib ko’rsatdi. Samarqand taxti egallangach esa Sulton Ali Mirzo qatl etildi. Onasi Zuhrobegi og’a esa boshqa kishiga nikohlab berildi. Shu tariqa, Muhammad Shayboniyxon 1501-yilda Samarqandni uzil-kesil egalladi. Katta qo’shinga ega bo’lgan Muhammad Shayboniyxon endi butun Movarounnahrni egallashga kirishdi. 1503-yilda Toshkent va Shohruhiya shaharlarini egalladi. Ularga Ulug’bek Mirzoning Abulxayrxonga uzatilgan qizi Robiya Sulton begimning o’g’illari Ko’chkunchi Sulton va Suyunchxo’jalarni hokim etib tayinladi. 1504-yilda esa Farg’ona egallandi.

• Shu tariqa butun Movarounnahrda shayboniylar sulolasi hukmronligi o’rnatildi. Samarqand shahri poytaxt etib belgilandi. Buxoro shahrini esa ukasi Mahmud Sultonga topshirdi. Muhammad Shayboniyxon Movarounnahrda mustahkamlanib olgach, endi Xorazmni zabt etishga kirishdi. 1505-yilda Urganch shahrini bosib oldi. 1507- yilda esa Xurosonga yurish boshladi. So’nggi yillarda o’zaro ichki urushlar oqibatida, inqirozga yuz tutgan temuriylarning Xuroson davlatini egallash qiyin bo’lmadi. Avval Hirot qo’shinlari tor-mor etildi. Shahar beayov talandi. S

• Shundan so’ng Hirot o’zining iqtisodiy, siyosiy va madaniy markaz sifatidagi nufuzini yo’qotdi. Xurosonning ham bo’ysundirilishi bilan amalda Muhammad Shayboniyxon butun mintaqani yagona bir markaz-Samarqand qo’l ostida birlashtira oldi. Shu tariqa u XV asrning ikkinchi yarmidan boshlab temuriyzodalar amalga oshira olmagan vazifani bajardi. Shunday qilib, Shayboniyxonning temuriylarga qarshi olib borgan shiddatli va beayov urushlari oqibatida Movarounnahr, Xorazm va Xurosonni o’z ichiga olgan hududda Muhammad Shayboniyxon hukmronligi o’rnatildi va davlatchiligimiz tarixida shayboniylar sulolasi hukmronligi davri boshlandi.

Похожие

Somoniylar davlat boshqaruvi

Movarounnahr va Xuroson hududida shayboniylar

Buxoro xonligi

Buxoro davlat universiteti

Milliy davlat dinlar