Sahıpqıran Ámir Temur - История - Презентации

Sahıpqıran Ámir Temur

Загружено в:

23.03.2024

Скачано:

0

Размер:

1531.970703125 KB

Ájiniyaz atındaǵı No'kis mámleketlik pedagogika institutınıń Tariyx fakulteti 1-B kurs studenti To’libayev Abbosdiń o'z betinshe jumısı.

Tema: Sahıpqıran Ámir Temur Joba: 1) Ullı mámleket ǵayratkeri 2) Ámir Temur -sheber sarkarda 3) “Sahıpqıran dramasi” ni oqıp alǵan tásirleniwlerim.

Ámir Temur 1336 jıl 9 aprel kúni Kesh (Qalasısabz) qasındaǵı Xo'ja Aldıńǵı (Yakkaboǵ) awılında tuwılǵan. Ráwiyatlarǵa kóre, ol qolında qip-qızıl qan bólegi menen, shashları bolsa mo'ysafid sıyaqlı appaq jaǵdayda tuwılǵan, bunday jaǵday Chingizxon haqqında da gápirilgan. Onıń ákesi ámir Muhammad Tarag'ay turk áwladınıń barloslaridan bolıp, Movarounnahrda ózine muwapıq abıray -itibarǵa iye, abıraylı oqımıslı adamlardan bolǵan. Onıń áke-babası tań qalǵanday turkiy Alan quva shejiresinen kelip shıqqan bolıp, Shaǵatay ulusining saray daǵı abıray - itibarlı adamları qatarından jay alǵan. Kesh hám Nefes átirapındaǵı jerler olarǵa qarawlı múlk esaplanǵan.

Shama menen bir ásir dawam etken bul dáwirde Movarounnahrdıń istibdod alamini tartǵan ápiwayı puqaralarınan tap iri siyasiy ǵayratkerleriyu dinge sıyınıw peshvolarigacha oǵırı salmaqli kún keshirdiler. Jámiyetke azatlıqqa hám rawajlanıwǵa bolǵan umtılıwlardı ózinde jámlegen qutqarıwshı, kósem zárúr edi. Táǵdir talapsı menen Ámir Temur áne sonday qutqarıwshı hám jolbasshı retinde tariyx saqnasında payda boldı.

1370 jılda Ámir Temur Balxda bolıp ótken qurultoyda Movarounnahrdıń ullı patshası dep daǵaza etildi. Bóliniwdı jónge salıw etip, ayırım úlkelikti birden-bir mámleketke birlestiriw Ámir Temurdıń tiykarǵı maqseti edi. Ol mámlekettiń paytaxtı etip So'g'diyonaning áyyemgi paytaxtı bolǵan Afrosiyob qarabaxanaları janındaǵı Samarqandni belgiledi hám jańa qalaǵa tiykar salındı.

Atliq-atawish so`z shaqaplarinin` ishindegi u`lken ha`m ha`r qiyli kategoriyalarg`a ba so`z shaqabi. Atliq uliwma predmetlik ma`ni an`latadi. Grammatikada «predmet» degende kim ne? sorawlarina juwap beretug`in turmistag`i ha`r qiyli qubilislar tu`siniledi. Pr dmet ma`nisindegi so`zler birlik yamasa ko`plik sanda qollaniladi, olar tartimlaniw ha`m sepleniw uqiplilig`ina iye. Atliqtin` san, tartim ha`m seplik kategoriyalari oni basqa so`z shaqapla rinan ajiratip turatug`in tiykarg`i belgiler bolip esaplanadi. Atl ıqtıń san kategoriyası. Atlıqtıń betleniwi.

Tu`rkiy tillerdegi san, seplik affiksleri tek bir ma`ni an`latadi: seplik tek o`zinin` seplik ma`nisin,al ko`plik predmettin` ko`p ekenligin bildiredi. Tartim affiksleri eki ma`ni an`latadi: sandi ha`m betti birge ko`rseted. Tartim kategoriyasi arqali atliq basqa so`zler menen izafetlik baylanisqa tu`sedi, seplik kategoriyasi arqal atliq basqa so`zler menen basqarilip qollaniladi, al betlik kategoriyasi arqali basq a so`zler menen kelisip baylanisadi. Sonliqtan da atliqtin` tartim, seplik ha`m betlikkategoriyalari si ntaksislik kategoriyalar, al san kategoriyasi sintaksislik emes kategoriyalar bolip esaplanadi. 01 42 13 01 19 0442421F 0D

Amudarya menen Sirdaryo aralıǵı, sonıń menen birge, Ferǵana hám Shosh wálayatların birlestirib ózine boysındirgandan keyin Ámir Temur basqa mámleketlerge áskeriy júriwlerge kirdiler. Ámir Temur saltanati Orta Aziyada 35 jıl (1370-1405) húkim surdi. Ol Oraylıq Aziya aymaqların birden- bir oraylasqan mámleketke birlestirdi, Hind hám Gangadan tap Sirdaryo hám Zarafshongacha, Tyan- Shandan tap Bosforgacha úlken imperiya júzege keliw etdi.

Ámir Temur áskeriy júriwleriniń tikkeley bolmaǵan aqıbetleri úlken áhmiyetke iye: ol Kitayda Min úrim-putaǵı mámleket basına kelip mo'g'ullarning Kitayǵa salıp atırǵan qáwpiniń aldın aldı ; Altın Ordanı jeńip Moskva Rusi ushın da tap sonday járdem kórsetdi. 1402 jılda osmanlılar sultanı Boyazid ústinen Evropa ushın úlken áhmiyetke iye bolǵan jeńisti qazanıp, osmanlılardıń Konstantinopolni istilo etiwlerin yarım asrga jıljıtıp jiberdi. Frantsuz tariyxchisi R. Grusse 20 -ásir baslarında “Ámir Temurdıń Boyazid ústinen jeńisi xristian álemin saqlap qaldı”, dep jazǵan edi.

Tariyx Ámir Temurdı Makedoniyalıq Iskandar, Doro 1, Yuliy Sezar sıyaqlı iri sarkardalar menen bir qatarǵa qóyadı. Ámir Temur mıń urıs ótkerip qandayda birsinde de jeńilmegen ataqlıı zaman sarkarda retinde, mámleket dúzilisi jumıslarına, ilim, bilim, mádeniyat rawajlanıwına úlken úles qosqan siyasiy ǵayratker retinde tariyxga kirdi. Ámir Temur tárepinen tarqaq wálayatlar birden-bir mámleketke birlestirilib, oraylıq húkimet tuzilib turaqlılashgandan keyin, mámleket ekonomikası bekkemlandi, sawda hám ónermentshilik óndirisi rawajlana basladı, qońsılas hám uzaqtaǵı mámleketler menen sawda -xojalıq baylanısları kengaydi.

Ámir Temur turmıslıq waqtında mámleket basqarıwı haqqında “Temur áneydeyleri” degen nomda ataqlı bolǵan arnawlı kitap jazılǵan edi. Ol jaǵdayda bul ataqlı mámleket ǵayratkeri hám sarkardaning áskeriy kórkem ónerge, mámleket dúzilisi hám mámleketti basqarıwǵa tiyisli qarawları hákis etdi. “Kúsh ádalatda” uranı pútkil Ámir Temur mámleketi aymaǵında etikalıq hám ruwxıy kriteryaǵa aylandı.

XIV ásirdiń ekinshi yarımında Movarounnahr Jaqın hám Orta Shıǵıstıń kommerciya, ekonomika hám mádeniyat orayına aylanıp bardı. Chingizxon áskerleri tárepinen tag-tubigacha wayran etilgen Samarqand, Kesh, Buxara, Termiz, Tashkent, Marv, Hirot sıyaqlı hám basqa áyyemgi qalalar obod bóle basladı. Meshitu medreseler, mazarlar, karvonsaroylar hám juwınıw bólmesiler qurıldı. Úlken hám sheksiz mámlekettiń paytaxtı ataǵın alǵan Samarqand, Ámir Temurdıń niyetine kóre, kurrayi jerdegi eń shıraylı qalaǵa aylanıwı kerek edi. Samarqand Orta Shıǵıs hám Oraylıq Aziyanıń eń jaqsı arxitektorları tóplanǵan qalaǵa aylandı.

Ámir Temur - dúnyada tariyxında kútá úlken at qaldıra alǵan ullı sarkarda, Orta ásirlerdiń eń ataqlı tań qalǵanday komandiri, úlken imperiya tiykarlawshisi, Temuriylar úrim-putaǵınıń bas buwını, kúshli strateteg hám siyasatshı, turmısında dawamında qandayda bir ret sonda da raxipke jeńilmegen ullı insan.

Temur davlat boshqaruvida, ichki va tashqi siyosatda asosan o‘z qo‘shinlariga suyanganligi sababli harbiy islohotga, ya’ni qo‘shin boshliqlarini tanlash, lashkar qismlar, ularning joylashishi, askarlarning qurollanishi va harbiy intizom masalalariga keng e’tibor bergan. U qo‘shinlarini o‘nlik, yuzlik, minglik kabi askariy birikmalarga bo‘lgan. Uning uchun har bir askar jang qilish uslublarini yaxshi bilishi farz hisoblagan. Amir Temur lashkarlarga ham katta e’tibor berib, ular nizomni qat’iy bajarishi, jangda ayovsiz va dovyurak bo‘lishi, dushmanga yumshoq muomalali va adolatli bo‘lishi lozim deb hisoblardi. Ibn Arabshohning yozishicha, Temur askarlari ichida taqvodor, saxovatli, xudojo‘y kishilar ko‘p bo‘lgan.

Juwmaq Ataqlı mámleket ǵayratkeri, orta ásirler reformashısı, sarkarda, ádalat ushın tolmas gúressheń, ilim hám mádeniyat jetekshisi Ámir Temur dáwirinde ilim, mádeniyat hám tálim kutá dárejede ósdi. Siyasiy maydanǵa qádem qoyǵanında Ámir Temur endigina 24 jasqa kirgendi. Mámleket tártipsiz, jergilikli siyasiy kúshler ortasındaǵı óz-ara qarama- qarsılıqlar háwij alǵandı. Ústine ustak, Chingizxon áwladları Movarounnahrǵa tez-tez shabıwıl uyushtirib turardı. Ámir Temur - dúnyada tariyxında kútá úlken at qaldıra alǵan ullı sarkarda, Orta ásirlerdiń eń ataqlı tań qalǵanday komandiri, úlken imperiya tiykarlawshisi, Temuriylar úrim-putaǵınıń bas buwını, kúshli strateteg hám siyasatshı, turmısında dawamında qandayda bir ret sonda da raxipke jeńilmegen ullı insan. 15 301A040B 36290C 1A18170F0306 27041F 0B040C 1F 1017170906 1A0F1C19040C 1A100C

Tiykarǵı ádebiyatlar 1.Sayımbetov O. Sultanova K. Qaraqalpaq tiliniń ámeliyatı. N.2004. 2.Házirgi qaraqalpaq ádebiy tiliniń grammatikası. N. 1994 3.Qaraqalpaq tili. Mektep sabaq.lıǵı. 8-9-klasslar ushın arnalǵan sabaq.lıq. 4.Ózbekstan tariyxı. 11-klass ushın sabaq.lıq. N. 2000

Похожие

Temur tuzuklari

Amir Temur

Temur Tuzuklari 2

Amir Temur tuzuklari

Amir Temur diplomatiyasi