Qo‘qon xonligi tarixiy geografiyasi - История - Презентации

Qo‘qon xonligi tarixiy geografiyasi

Загружено в:

13.03.2024

Скачано:

0

Размер:

13566.254882812 KB

Mavzu: Qo‘qon xonligi tarixiy geografiyasi

Muhokamali masalalar:  Qo‘qon xonligining tashkil topishi  Xonlikning rivojlanish tarixi  Xonlikda davlat boshqaruvi  Qo‘qon xonligida madaniy hayot

Xonlikning tashkil topishi  18 asr boshida Amir Ubaydulloxon II tomonidan hokimiyatni o'z qo'liga olishga intilishi Buxoro Amirligida o'zaro kelishmovchiliklarni yuzaga keltrib chiqardi. Bu Farg'ona qabilalarining , ayniqsa, Ming qabilasi boshliqlarini faolligini oshishiga sabab bo'ldi. 1709 yil ular nomigagina mustaqil bo'lgan Chodak bekligini boshqargan ruhoniylar hokimiyatini ag'darib tashlaydilar va Farg'onada butun hokimlikni o'z qo'llariga oladilar. Ming aymog'idan bo'lgan Shoxruxbiyni hukmdor deb e'lon qiladilar .

Ma'lumki, faqat Afrosiyob yohud Chingizxon avlodidan bo'lgan odamgina xon deb atalishga haqlidir. Shuning uchun saroy ahli oltin beshik haqidagi afsonani xalq ichra tarqatishadi. Unga ko'ra Shoxruxbiy Bobur qobulga ketayotib tilla beshikda qoldirgan, va ming oqsoqollari voyagayetkazgan, o'g'lining o'ninchi avlodi deyilgan. Shunga ko’ra shoxruxbiyni hukmdor etib ko’tarishadi.

Qo'qon xonlari  Shohrux (1709-1721)  Abruhahim (1721-1733)  Abdulkarim (1733-1750)  Abdurahmon (1750)  Erdona (1751-1752; 1753-1762)  Bobobek (1752-1753)  Sulaymon (1762-1763)  Norbo’ta (1763-1798)  Olimxon (1798-1810)  Umarxon (1810-1822)  Muhammad Alixon (1822-1842)  Sheralixon (1842-1844)  Murodxon (1844)  Xudoyorxon (1845-1858; 1862-1863; 1865-1875)  Mallaxon (1858-1862)  Sulton Sa’idxon (1863)

Xonlikning ilk xududlari  18 asr oxiriga kelib Qo'qon xonligi o'ziga hozirgi Farg'ona, Namangan, Andijon, Toshkent viloyatlari, Xujand, Qirg'iziston, Janubiy Qozog'istonni qamrab olgan edi. Xonlikning shimoliy chegarasida Qq-masjid shahri qad ko'tarilgan edi. Orenburg va Omsk xonlik bilan Rossiyaning chegarasida joylashgan edi.

X o n l i k n i n g b a y r o g ' i

Qo'qon xonligida davlat boshqaruvi Qo`shbegi Xondan keyingi o`rinda turgan. U xonning birinchi maslahatchisi bo`lib, Ayni paytda katta shaharlardan biriga mustaqil hokim etib tayinlangan. Parvonachi O`z nufuzi jihatdan qushbegi vakolatiga teng bo`lgan. Mingboshi Xonlikda bu mansab keyinchalik birinchi o`ringa chiqqan. U xonlikda bosh vazir hisoblangan. U alohida otryadga boshchilik qilgan. Xudoychi Xon nomiga yozilgan arizalarni qabul qilish bilan shug`ullangan. Daftardor Xonning shaxsiy daromadi, hisob-kitobni olib boruvchi amaldor. Sarkor Davlat xazinasiga tushadigan mahsulotlarni saqlovchi amaldor. Shig`ovul Mansabdorlar ishi ustidan nazorat olib boruvchi amaldor. Muhtasib Shariat qonunlarining fo`qarolar tomonidan bajarilishini nazorat qiluvchi amaldor. Amiri lashkar Sarbozlar qo`shini boshlig`i Mirshab Joylarda huquq tartibot uchun javobgar bo`lgan.

Qo'qon shaxri  Xonlikning bosh shahri Qo’qon edi.Ma’lumotlarda “Xuvoqand”(“Xavoqand”, “Xo’qand”) degan nomlar bilan qayd etilgan . “Xuvoqand” so’zi --”go’zal”, “yoqimli”, xushmanzara shahar degan ma’noni anglatadi. “Xavoqand”—“tepalikdagi shahar” yoki “shamol shahri’ degan ma’noni anglatadi,degan fikrlar ham mavjud.  Shahar arab sayyoxlari va geograflari Istarhiy va Ibn Havqal tamonidan go’zal, xavosi yoqimli deb tariflangan. XVIII asrda Yoqut Hamaviy o’zining “Mo’jailul Buldon” asarida uni “Hvoqand” deb atagan.  Mahmud Hakim Yayfoniy “Xullas ut- Tavorix” asarida Boburning Samarqanddan chekinishini tasvirlar ekan, Boburning Huqandda to’xtab o’tganini yozadi.  Qo’qon shahri XVIII-XIX asr birinchi yarmida nafaqat xonlikning ayni paytda O’rta Osiyoning yirik shaharlaridan biri edi.  Uzoq o’tmishda Qo’qondan Xitoy va Hindistonga boradigan , u yerlardan keladigan karvon yo’li o’tkan.

 Qo’qon shahri bir necha marta tashqi dushmanlar tamonidan vayron qilingan. Shahar XIII asrda oxirgi marta mo’g’ullar tomonidan yakson qilindi. Qo’qon 1709-yilda qayta tiklangan. 1740-yilda esa xonlik poytaxtiga aylantirilgan.  1842-yilda shahar mustahkam devor bilan o’ralgan. Shaharga 12 darvozadan kirilgan. Shaharning 12 darvozali bo’lishiga sabab uning ma’muriy jihatdan 12 dahaga bo’linganligi edi. Bu davrda shaharda 80000 (ba’zi ma’lumotlarda 31 ming) aholi yashagan.

Ushbu vaqt ichida shahar tobora rivojlanar va o'sar edi. Vengriyalik sayohatchi Vamberining yozishicha, "Xokand" shahri Xivadan 6, Texrondan 4, Buxorodan esa 2 barobar katta edi. U uzunasiga 17 km, eniga esa 5,3 km ga cho'zilgan edi. • Qo'qon xonligining Rossiyaga qo'shilishi arafasida shaxarda 10 000 ta hovli, 120 ta maktab, 40 ta madrasa bo'lgan. 1800 yilga kelib shaharda 2 000 ta savdo do'koni, 6 ta bozor, 9 ta karvon saroy bo'lganligi, bu yerda savdo-sotiq ishlari yaxshi rivojlangani haqida dalil bo'la oladi

Xonlikda madaniy muxit  Amir Umarxon va uning xotini, Nodirabegim rahnamoligi ostida xonlikda ilm, madaniyat va san'at gullab yashnaydi. Bu xukmdorlar Qo'qonda Maxmur, Amiriy, Gulxaniy, Zavqiy, Nizomiy, Dilshodi Barno, Uvaysiy, Fazliy kabi usha davrning eng taniqli shoirlari mansub bo'lgan adabiy muhitni takshil etdilar. Amir Umarxon, o'ziga Turkiston va Orol yerlarini bo'ysundirib, Oq masjid (Qizil o'rda), Avliyo ota (Jambul), Pishpak (Bishkek) shaharlarini qurdirgan. Qo'qonda Norbutabiy(1799), Muxammad Alixon, Kamol Qozi (1820), Miyon hazrat, Moxlar oyim, Ming oyim madrasalari, Jome'(1817) va Norbutabiy(1827) masjidlari qurildi.

Me'morchilik ham rivojlangan edi. Qo'qon ustalari o'ta mohir va qo'li gul bo'lgan. "Musulmon" g'ishtning va xusniga vaqt ta'sir eta olmaydigan bo'yoqlarning sirini bilar edilar.

Shaxarning bosh ko’chasi: Shaxar ko'rinishi Sulton Murodbek masjidi :

Похожие

Buxoro xonligi tarixiy geografiyasi

Qo’qon xonligi tarixiy geografiyasi

Aleksandr Makedonskiy tarixiy geografiyasi

XVII-XX asr Oʻrta Osiyo tarixiy geografiyasi

XVI-XIX asr o’rtalarida o’zbek xonliklari tarixiy geografiyasi