Qadimgi Hindistonda fanning rivojlanishi - История - Презентации

Qadimgi Hindistonda fanning rivojlanishi

Загружено в:

29.03.2024

Скачано:

0

Размер:

1555.7646484375 KB

Qadimgi Hindistonda fanning rivojlanishi Reja: ■ 1.Qadimgi Hindistonda eng qadimgi yozuv. ■ 2.”Veda to’plami”. ■ 2.Hindistonda tibbiyot ilmi rivoji. ■ 3.Hindlarning aniq fanlar rivojiga qo’shgan hissasi.

■ Qadimgi Hindiston ham Misr, Mesopotamiya, Xitoy kabi dastlabki sivilizasiya markazlaridan hisoblanadi. Qadimgi Hind madaniyati poydevori ibtidoiy davrlardayoq qurilgan.

■ . Moxenjodaro va Xarappa shahar harobalaridan topilgan iyeroglif yozuvlar shuni ko’rsatadiki, er.av.III-ming yillikdayoq Hindistonda o’ziga xos ravishda vujudga kelgan su’atli yozuv mavjud bo’lgan.

■ Qadimgi Hindistoning tarixi va madaniyatini o’rganishda qadimgi hindlarning «Veda» deb ataladigan diniy to’plamlari katta ahmiyatga egadir. Qadimgi Hindistoning bu muqaddas kitoblari er.av.II-ming yillikka oid bo’lib, ular to’rtta katta to’plam (samxita)dan iboratdir.

■ ,,Veda” to’plami qismlari: ■ Rigveda, ■ Samaveda, ■ Yajurveda, ■ Atxarvaveda deb ataladi. To’rtinchi to’plam,ya’ni Atxarvaveda eng keyin vujudga kelgan bo’lib, keyingi dastlabki uch to’plamga qo’shilib ketgan.

■ Tibbiyot fani to’g’risidagi eng qadimgi ma’lumotlar diniy Veda to’plamlarida, jumladan Rigveda madhiyalarida va Atxarvaveda saqlanganligini ko’ramiz. Vaqt o’tishi bilan qadimgi azayimxon, bxishaj (ya’ni jinlarni quvlovchi) garchi o’zining qadimgi nomini saqlab qolgan bo’lsada, sekin-asta tabibga aylanib boradi.

■ Vedalar tuzilayotgan davrdayoq hind tabiblari odam anatomiyasidan bir qadar xabardor bo’lganlar va ba’zi anotomik terminlarni qo’llaganlar. Miyaga, umurtqa pog’onasiga va ko’krak qafasiga alohida e’tibor berganlar va ularni kasallar uyasi deb bilib, tabib bu yerdagi kasallikni topib olib yo’qotish kerak deb hisoblagan.

■ Qadimgi hind tibbiyotida davolashda ishlatilgan dori- darmonlarning 1000 ga yaqin turi bo’lib, ular dorivor o’simlik (oshadxi)lardan, meneral buyumlar va hayvon a’zolaridan tiyyorlanganlar.

■ Qadimgi Hindistonda astronomiya va matematika soxasida xam bir qancha bilimlar to’plangan. Hindlar quyosh va suv soatidan foydalanganlar. Astronom Aryabxata V asrdayoq Yerning sharsimon ekanligini va yerning o'ziga tortish qonunini, ayni paytda u o ‘z o'qi atrofida aylanish farazini aytgan.

■ O’uyoshning fazoda yurgandek bo’lib ko’rinishini kuzatish, oyning ma’lum yulduzlar (nakshatras) orasida o’ziga xos shakllarga ega bo’lishini kuzatib borish hatto Vedalar davridayoq oy zodiakini aniqlashga va taqvimlarning o’ziga xos shiklini ishlab chaqishga imkon bergan.

■ Bu taqvimga muvofiq yil 12 oyga (360 kunga), shu bilan birga har bir oy 30 kunga bo’lingan. Taqvim yil bilan astronomiya yili o’rtasidagi tafovut qadimda qo’shimcha o’n uchunchi oy yordami bilan to’g’rilangan. Keyinchalik bu qo’shimcha oyni har besh yilda bir marta qo’shadigan bo’lganlar.

■ Er.av. III-II ming yilardayoq Hindastonda hisobning o’nli tizimi ixtiro qilinadi. Bo’shliqni belgisi sifatida «nol»ning dastlab hind hisobida joriy etilishi sonlar bilan bo’ladigan amallarni juda osonlashtiradi. Hozir deyarli butun dunyo hindlar hisobidan foydalanmoqda.

■ er.av. birinchi ming yilikdagi hind tarixi va madaniyatini o’rganishda ikkita katta epik doston «Ramayana» va «Moxabhorat» asarlari ancha muhim manba hisoblanadi: «Moxobhorat» (Bxarata podsho urug’ining ikki avlodi – Kauravlar va Pandavlarning taxt uchun kurashi haqida buyuk qissa)ning avtori afsonaviy donishmand va shoir Vyasa hisoblanadi.

Shaxmat tarixi bi r yarim ming yillik tarixga ega. Farazlarga ko'ra shaxmat hindlarning Chaturanga o'yini bo'lib bu forslar tomonidan o'zlashtirilib o'zgartirishlar kiritilib Shatranj deb atalgan!

■ A.Adabiyotlar ro’yxati: ■ 1.A.Xo'jayev ,,Buyuk ipak yo’li:munosabatlar va tadqiqotlar”. ■ 2.T.G’. G’iyosov ,,Hindistonning o’rta asrlar tarixi” ■ 3.R.Rajabov ,,Qadimgi dunyo tarixi” ■ 4.V.I.Avdiyev ,,Qadimgi sharq tarixi”

Похожие

Qadimgi Yunonistonda ilmiy bilimlarning rivojlanishi

Qadimgi Sharqda ilmiy tafakkurning rivojlanishi

Qadimgi Xorazm

Qadimgi Xitoy

Qadimgi Naxshab