IX – XII asrlarda hadis va fiqh ilmi taraqqiyoti - История - Презентации

IX – XII asrlarda hadis va fiqh ilmi taraqqiyoti

Загружено в:

09.10.2023

Скачано:

0

Размер:

1462.6552734375 KB

MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI TARIX FAKULTETI . Sharq Allomalari Fanidan “IX – XII asrlarda hadis va fiqh ilmi taraqqiyoti” mavzusida tayyorlagan mustaqil ishi

Norbo'tabiy madrasasi. Reja: 1. Norbo'tabiy madrasasi tarixi. 2. Norbo'tabiy madrasasi qurilishi uslubi. 3. Norbo'tabiy madrasasi hozirgi kundagi kórinishi.

1. Hijriy 1213, milodiy 1798 yilda Qo‘qon hukmdori Norbo‘tabiy ibn Abdurrahmonxon tomonidan qurdirilgan. Sobiq Buljor, hozirgi Yangi Chorsu maydonida joylashgan. Norbo‘tabiyga „amir-al muslimiyn“ unvoni berilgan. Shuning uchun madrasa „Madrasa-i amir-al muslimiyn“ deb nomlangan. Xalq talaffuzida har qanday nomni ixchamlashtirishga intilish bor.

Shu bois madrasa nomi talaffuzda ixchamlashib, „Madrasa-i Mir“ degan shaklga keldi. Madrasa nomi rasmiy doiralar va hujjatlarda „Madrasa-i Mir“ deb nomlangan bo‘lsada, xalq ichida „Norbo‘tabiy madrasasi“ tarzida yuritib kelinmoqda. Bosh mudarrislikka Muhammad Yaʼqub Oxund binni Muhammad Xoja Eshoni Sadr hazratlari tayinlanganlar. Hujralar soni — 50; tolibi ilmlar adadi — 114; mudarrislar adadi — 12 nafar.

Madrasa binosi tarxi to‘g‘ri to‘rtburchak shaklda bo‘lib, tomonlari 52x72 metrdir. Binoning ulkan, muhtasham peshtoq qismi shimolga qaratilgan. To‘rt burchagiga katta hajmdagi burjlar (minorasimon unsur) qurilgan. Darvozaxona (miyonsaroy)ning g‘arb tomonida madrasa masjidi, sharq tomonida katta darsxona joylashgan. Miyonsaroydan darsxonalar yo‘lagi orqali ichki hovliga kiriladi. Ichki hovli murabbaʼ (kvadrat) shaklida bo‘lib, tomonlari 38x38 metrdir. Ichki hovli qirq hujra bilan o‘rab olingan. Darvozaxona, masjid, katta darsxona tomlari gumbaz uslubida yopilgan. Gumbazlarni arkali ravoqlar ko‘tarib turadi. Gumbazlarning devorga tutashadigan qismlari muqarnas, sharafa uslubida ganch bilan bezatilgan.

Masjid mehroblari ganch muqarnaslar bilan ko‘rkam qilingan. Darvoza va eshiklar qayrog‘och hamda yong‘oq yog‘ochidan tayyorlangan, ularga sayoz o‘yma naqshlar tushirilgan. Naqshlarda pargori va islimiy uslublar uyg‘unligiga erishilgan. Madrasa-i Mir binosi Buxorodagi Ko‘kaldosh, Abdulazizxon, Mir Arab madrasalari binolariga o‘xshab ketadi. Madrasa 1924 yilgacha faoliyat ko‘rsatadi.

Yuqorida aytib o‘tganimizdek, Norbo‘tabiy madrasasi boshqalardan birinchi navbatda o‘sha davrlarga xos bo‘lmagan bino bezaklarsiz qurilganligi bilan farq qiladi. Masjidning gumbaz osti sharafasi va mehrobining yulduzsimon bezaklari serhasham koʻrinadi. Eshiklari girih naqshlar bilan bezatilgan, ichki qismida esa oʻymakori islimiy naqsh qoʻllanilgan. G'ishtli devor bezaksiz, ichki qismlari ganch gipsining oqligi bilan porlaydi. Faqat old eshiklar geometrik elementlarni gulli naqshlar bilan birlashtirgan o'yma naqsh bilan bezatilgan. Madrasa Chorsu maydonida qurilgan hamda 52x72 metrli maydondan iborat bir qavatli bino hisoblanadi. 2 asr davomida madrasa Qo‘qondagi yirik o‘quv markazlaridan biri bo‘lib, unga Qo'qon xonligi hukmdorlaridan biri Norbo‘tabiy nomi berilgan. Bu yerda bir nechta turar xonalari (hujralar) bo‘lgan. Xalq orasida Madrasai Mir nomi bilan ham yuritiladi. Hovli (38x38 m) atrofiga qator ravoqli xujralar joylashgan. Peshtogʻi shimolga qaragan. Madrasaning barcha yuqorida aytib o'tilgan qismlari talabalar va tijorat binolari uchun mo'ljallangan 24 ta uy hujralari orqali yagona majmuaga birlashtirilgan. Ulardan ba'zilari bugungi kungacha saqlanib qolgan. Norboʻtabiy madrasasining tashqi koʻrinishi Buxoro meʼmorlik maktabi uslubiga xosdir.

Norbo‘tabiy madrasasi – bizgacha saqlanib qolgan, ХVIII asrga oid madrasalardan biri hisoblanadi. Bu davrda Qo‘qonda 40 ga yaqin madrasalar bo‘lib, ammo bunisi o‘zining arxitektura va ornamenti bilan alohida ajralib turadi

Hozirgi kunda Norboʻtabiy madrasasi Fargʻona viloyati Qo'qon shaharida joylashgan. Norboʻtabiy madrasasining hozirgi ko'rinishi shunaqa ahvolda.

1. „Моддий маданий мероснинг кўчмас мулк объектлари миллий рўйхатини тасдиқлаш тўғрисида Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 846-сон 04.10.2019 й. қарори“. Lex.uz. Qaraldi: 22-sentabr 2020-yil.  2. OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000yil.  3. Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000- 2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan

ETIBORINGIZ UCHUN RAHMAT.

Похожие

IX-XII asrlarda O’rta Osiyo sivilizatsiyasi

IX-XII-asrlarda sharq uygʻonish davri

IX-XII asrlarda o'zbek davlatchiligi, ijtimoiy-iqtisodiy hayot

IX- XII asrlar manbalari

IX-XII asrlarda fan, ta\\'lim, adabiyot, me\\'moriy obidalar