IX-XI asrlarda musulmon uyg’onish davri fanning rivojlanishida o’ziga xos xusisiyatlari - История - Презентации

IX-XI asrlarda musulmon uyg’onish davri fanning rivojlanishida o’ziga xos xusisiyatlari

Загружено в:

15.11.2024

Скачано:

0

Размер:

482.787109375 KB

IX XI asrlarda musulm on uyģonish davri fan ning rivojlanishida ózi ga xos xusisiyatlari Kamolov P Radjabova D

Muso al-Xorazmiy • Muso al-Xorazmiy qadimgi Xorazm diyorida tug’il ib, voyaga yetadi. Dastlabki savod va turli sohad agi bilimlarini u o’z ona yurti Xorazm va Movarounn ahr shaharlarida ko’pgina ustozlardan oladi. So’ngr a u xalifa Ma’mun zamonida (813-833) «Bayt ul-hik ma» da mudir sifatida faoliyat ko’rsatadi

Xorazmiy • Xorazmiy 20 dan ortiq asarlar yozdi. Ulardan faqat 1 0 tasigina bizgacha yetib kelgan. Bu kitoblar: «Aljab r va al-muqobala» hisobi haqida qisqacha kitob; «Hi nd hisobi haqida», ya’ni arifmetik asar; «Kitob sural ul-arz», «Yer surati» haqida geografiyaga oid kitob; «Zij» va «Usturlob bilan ishlash haqida kitob» ka bi astronomiyaga oid asarlar; shuningdek «Kitob at-tarix», «Yahudiylarning taqvimi va bayramlarini aniqlash haqida risola» nomlari bilan atalgan.

Abu Mansur al-Moturidiy • Al- Moturidiy islomiy odob qoidalari, shariat qonunl ari, ma’naviy-axloqiy kamolot sirlaridan ta’lim beris hga mo’ljallangan qator asarlar yozgan bo’lsa-da, u ning eng muhim «Kitob at-Tavhid» («Allohning birlig i») va «Ta’vilot ahl as-sunna» nomli asarlarigina saqlanib qolgan. Moturidiy asos solgan ta’limot kis hilarni yaxshilikka, rostgo’ylikka, sabru qanoat-ga, s harm-hayoga, oliyhimmatlikka, vatanni sevishga ch orlaydi

Abu Nasr Fo robiy 873-yilda Aris suvining Sirdaryo ga quyilishida joylashgan Forob (O’tror) shahrida tug’ilganArastu ning «Metafizika» asariga sharh» , «Musiqa kitobi», «Baxt-saodatg a erishuv haqida», «Tirik mavjud ot a ‘zolari haqida», «Shaharlar ustiga siyosat yurgizish» va bos hqa ko’pgina asarlari bo’lgan.

Ibn Sino arab va fors tillarida fanning turli sohalari bo’yicha uch yuzdan ortiq asarlar yozdi. Uning «Al-qonun fit-tib» asari XII asrdayoq lotinchaga tarjima qilinib, to XVII asrgacha Yevropa tabobatida asosiy qo’llanma sifatida foydalanilgan Ibn Sino o’z ona shahri Buxoroni tark etib, avval Urganchda, Xorazmshoh Ma’mun saroyidagi olimlar qatoridan joy oladi. So’ngra Mahmud G’aznaviyning tazyiqi tufayli Xorazmdan ham chiqib ketadi

U umrining oxirigac ha Obivard, Go’rgo n, Ray, Qazyin, Isfax on va Xamadon sh aharlarida hukmdo rlar qo’l ostida tabi blik va vazirlik qilad i. 1037-yilda Xama donda vafot etadi.

Abu Rayhon Beruniy(973-1048) Xorazmda tug’ilib, dastlab Urganchda ta’lim olgan. Uzoq yillar Go’rgonda yashagan. So’ngra Xorazmshoh Ma’mun saroyida ijod qilgan. 1017-yilda Mahmud G’aznaviyning talabi bilan G’azna shahriga borib umrining oxirigacha shu yerda ijod qilgan. falakiyot, geograflya, matematika va tarix fanlari bo’yicha 154 ta ilmiy asar yozdi. Beraniyning «O’tmish avlodlardan qolgan yodgorliklar», «Hindiston», «Mineralogiya», «Geodeziya» kabi yirik asarlari shular jumlasidandir.

Yerning dumaloq sha klda ekanligini asosla b berdi. U dunyoning geografik xaritasini t uzdi. Beraniyning il miy va falsafry katta merosi shubhasiz jah on fani va madaniya ti xazinasiga qo’shilg an katta hissa bo’ldi.

Mahmud Zamaxshariy turli soha ilmlariga oid ellikdan ortiq asarlar yozib qoldirdi. Ayniqsa, uning arab tili fonetikasi va morfologiyasiga bag’ishlangan «Al-Mufassal», xorazmshoh Otsizga bag’ishlangan «Muqaddamat ul- adab», «Tog’lar, joylar va suvlar haqidagi kitob» kabi asarlari nihoyatda ahamiyatlidir. Mahmud Zamaxshariy (Abulqosim Mahmud az-Zamaxshariy – 1074- 1144-yillarda yashab ijod qilgan). Bu davrda Xorazm diyorida yetishib chiqqan buyuk allomalardan yana biri

Arab va g’ayri ara blar ustozi», «Xo razm faxri» kabi sharafli nomlar bilan ulug’langan . U 1144-yilda 7 0 yoshida Xoraz mda vafot etgan.

Foydalangan adabiyotlar • Bahoderov R. Abu Abdullox al Xorazmiy va ilmlar tas nifi tarixidan T 1995 M Hayrullayev Òrta Osiyoda ilk uyģonish davri madaniyati • T 1994

Похожие

IX-XII-asrlarda sharq uygʻonish davri

Uyg’onish davrida fan - Yevropada fan rivojining yangi bosqichi. Uyg’onish davri va uning o’ziga xos tomonlari

Musulmon sivilizatsiyasining o'ziga xos xususiyatlari

IX-XII asrlarda O’rta Osiyo sivilizatsiyasi

Mesopatamiya sivilizatsiyasining o’ziga xos xususiyatlari