Бронза даври ва унинг ўрганилиши - История - Презентации

Бронза даври ва унинг ўрганилиши

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

9506 KB

ББ ронза даври ва ронза даври ва унинг ўрганилишиунинг ўрганилиши www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Режа:Режа: – Бронза даври ва унинг ўзига хос Бронза даври ва унинг ўзига хос хусусиятлари.хусусиятлари. – Бронза давриБронза даври хўжалигида юз берган хўжалигида юз берган ўзгаришларўзгаришлар – Бронза даври ёдгорликлариБронза даври ёдгорликлари www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

АдабиётларАдабиётлар  Асқаров А. Жўрақулов М. Энеолит ва бронза даврида Ўрта Осиё. Асқаров А. Жўрақулов М. Энеолит ва бронза даврида Ўрта Осиё. -Самарқанд, 1984.-Самарқанд, 1984.  Аванесов Н.А.Культура пастушеских племен эпохи Аванесов Н.А.Культура пастушеских племен эпохи бронзы азиатской части ,. –бронзы азиатской части ,. – ТашкентТашкент ,, 1991. 1991.  Асқаров А. Сапаллитепа. –Асқаров А. Сапаллитепа. – ТашкентТашкент ,, 1973.1973.  Асқаров А. ДАсқаров А. Д ревнеземледельческая культура эпохи бронзы ревнеземледельческая культура эпохи бронзы юга Узбекистана. юга Узбекистана. –– ТашкентТашкент ,, 1977. 1977.  Асқаров А. Бухоронинг ибтидоий тарихидан лавҳалар. Асқаров А. Бухоронинг ибтидоий тарихидан лавҳалар. -Т-Т ошкентошкент ,, 1973. 1973.  Асқаров.А Ўзбекистон ҳудудидаги энг қадимий шаҳар. Асқаров.А Ўзбекистон ҳудудидаги энг қадимий шаҳар. // “М// “М озийдан садоозийдан садо ”” . №1 2001.. №1 2001.  Асқаров А. Матбобоев Б. Ўзбекистонда /Фарғона водийсида /Асқаров А. Матбобоев Б. Ўзбекистонда /Фарғона водийсида / бобо деҳқонлар маданияти. // “Фан ва турмуш”. № бобо деҳқонлар маданияти. // “Фан ва турмуш”. № 1 ,1985.1 ,1985. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Бронзанинг таркиби мис ва қалай Бронзанинг таркиби мис ва қалай қоришмасидан иборат бўлган. қоришмасидан иборат бўлган.  Энг яхши бронзанинг таркибида 90 % мис Энг яхши бронзанинг таркибида 90 % мис ва 10 % қалай бўлган. ва 10 % қалай бўлган.  Бронза милоддан аввалги III минг йиллик Бронза милоддан аввалги III минг йиллик охирларида Месопатамияда (икки дарё охирларида Месопатамияда (икки дарё оралиғида) кашф этилган.оралиғида) кашф этилган.  Бронза қуроллар қаттиқ ва уларга ишлов Бронза қуроллар қаттиқ ва уларга ишлов бериш осон бўлган.бериш осон бўлган.  Бронза 700-900 градусда эриган. Бронза 700-900 градусда эриган.  Бронза махсус қалин сопол идиш—Бронза махсус қалин сопол идиш— тигелларда эритилган. тигелларда эритилган. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Жахон тарихида бронза даври милоддан аввалги Жахон тарихида бронза даври милоддан аввалги IIIIII минг йиллик охирларидан бошланади. минг йиллик охирларидан бошланади.  Бу даврда Қадимги Миср, Месоптамия, Кичик Бу даврда Қадимги Миср, Месоптамия, Кичик Осиё ва Эроннинг жануби-ғарбида давлатлар Осиё ва Эроннинг жануби-ғарбида давлатлар шаклланиб, қулдорлик жамияти кенг равнақ топган шаклланиб, қулдорлик жамияти кенг равнақ топган эди. эди.  Ўзбекистон ҳудудида эса бу давр милоддан аввалги Ўзбекистон ҳудудида эса бу давр милоддан аввалги II минг йилликнинг I чорагида бошланиб, милоддан II минг йилликнинг I чорагида бошланиб, милоддан аввалги VIII асрларгача давом этади. аввалги VIII асрларгача давом этади.  Ўрта Осиёнинг жанубий ҳудудларида деҳқончилик Ўрта Осиёнинг жанубий ҳудудларида деҳқончилик маданияти равнақ топиб, илк шаҳар маданияти маданияти равнақ топиб, илк шаҳар маданияти таркиб топди.таркиб топди.  Ўзбекистоннинг жанубий—шарқий ва марказий Ўзбекистоннинг жанубий—шарқий ва марказий ҳудудларида, яъни Самарқанд, Фарғона, Қарши ҳудудларида, яъни Самарқанд, Фарғона, Қарши воҳаси ҳудудларида илк шаҳар маданияти излари воҳаси ҳудудларида илк шаҳар маданияти излари сўнгги бронза даврига келганда вужудга келди. сўнгги бронза даврига келганда вужудга келди.  Ўзбекистоннинг шимолий ҳудудларида чўл ва дашт Ўзбекистоннинг шимолий ҳудудларида чўл ва дашт чорвачилик хўжалиги етакчи ўринни эгаллаган. чорвачилик хўжалиги етакчи ўринни эгаллаган. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Бронза кўзгуБронза кўзгу www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Сополли маданияти босқичлари Сополли маданияти босқичлари 1.Сополли босқичи—милоддан аввалги 2150—1.Сополли босқичи—милоддан аввалги 2150— 1900 йиллар;1900 йиллар; 2.Жарқўтон босқичи —милоддан аввалги 1900—2.Жарқўтон босқичи —милоддан аввалги 1900— 1600 йиллар;1600 йиллар; 3.Кўзали босқичи —милоддан аввалги 1600—3.Кўзали босқичи —милоддан аввалги 1600— 1450 йиллар;1450 йиллар; 4.Мўлали босқичи —милоддан аввалги 1450—4.Мўлали босқичи —милоддан аввалги 1450— 1250 йиллар;1250 йиллар; 5.Бўстон босқичи —милоддан аввалги 1250—5.Бўстон босқичи —милоддан аввалги 1250— 1000 йиллар;1000 йиллар; www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Сополлитепа манзилгоҳиСополлитепа манзилгоҳи  Сополлитепа манзилгоҳи Сополлитепа манзилгоҳи Сурхондарё Сурхондарё вилоятидаги Шеробод чўлида вилоятидаги Шеробод чўлида Қайнарбулоқсой худудида топилган. Қайнарбулоқсой худудида топилган.  Бу манзилгоҳ Шеробод чўлини ўзлаштириш Бу манзилгоҳ Шеробод чўлини ўзлаштириш жараёнида 1968 йилда Л.И.Альбаум жараёнида 1968 йилда Л.И.Альбаум томонидан рўйҳатга олинган.томонидан рўйҳатга олинган.  Унинг тадқиқот ишлари билан 1969—1974 Унинг тадқиқот ишлари билан 1969—1974 йилларда А.Асқаров шуғулланган. йилларда А.Асқаров шуғулланган.  Ушбу маданиятга тегишли 20 дан ортиқ Ушбу маданиятга тегишли 20 дан ортиқ ёдгорликлар топилган.ёдгорликлар топилган. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 умумий майдони 4 умумий майдони 4 гага га яқин бўлган. га яқин бўлган.  Ҳозирда унинг марказий қалъа қисми сақланиб Ҳозирда унинг марказий қалъа қисми сақланиб қолган. У квадрат 82 X82 метр бўлган қолган. У квадрат 82 X82 метр бўлган истеҳкомдир. истеҳкомдир.  Мудофаа деворлари тўлғама тузоқ усулида Мудофаа деворлари тўлғама тузоқ усулида ишланиб, аниқ ўлчамли коридорсимон ишланиб, аниқ ўлчамли коридорсимон блокларга бўлинган.блокларга бўлинган.  Сополлитепада 3 та қурилиш босқичи Сополлитепада 3 та қурилиш босқичи аниқланган. аниқланган.  Сополлитепадаги уй-жойлар 8та кварталларга Сополлитепадаги уй-жойлар 8та кварталларга бўлинганбўлинган  Сополлитепа манзилгоҳида уруғ жамоа Сополлитепа манзилгоҳида уруғ жамоа аъзолари оламдан ўтса, уни ўзи яшаган аъзолари оламдан ўтса, уни ўзи яшаган хонанинг поли остига, эшик ёки ўчоқ олдига ёки хонанинг поли остига, эшик ёки ўчоқ олдига ёки хона деворлари остига кўмиш одати бўлган. хона деворлари остига кўмиш одати бўлган. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Сополлитепа.Бронза идишларСополлитепа.Бронза идишлар www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Сополлитепа манзилгоҳи. Плани.Сополлитепа манзилгоҳи. Плани. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Сопол идишлар. Мўлали давриСопол идишлар. Мўлали даври www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Сопол идишлар. Сополлитепа Сопол идишлар. Сополлитепа маданияти.маданияти. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Бронза даври хусусиятлариБронза даври хусусиятлари ::  Биринчи меҳнат тақсимоти содир бўлди.Биринчи меҳнат тақсимоти содир бўлди.  Патриархат даври бошланди.Патриархат даври бошланди.  Доимий қишлоқлар пайдо бўлди.Доимий қишлоқлар пайдо бўлди.  Кулолчилик чархи ихтиро қилинди.Кулолчилик чархи ихтиро қилинди.  Уй-жой қурилишида ғиштдан фойдаланилди.Уй-жой қурилишида ғиштдан фойдаланилди.  Гупчакли ғилдиракли аравалар пайдо бўлди.Гупчакли ғилдиракли аравалар пайдо бўлди.  Мудофаа деворлари қурилди.Мудофаа деворлари қурилди.  Ипакдан матолар тўқилди.Ипакдан матолар тўқилди.  Ўзбекистонда илк шаҳар –Жарқўтон Ўзбекистонда илк шаҳар –Жарқўтон шаклланди.шаклланди. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Жарқўтон ёдгорлигиЖарқўтон ёдгорлиги  Ўзбекистон худудида вужудга келган илк Ўзбекистон худудида вужудга келган илк шахардиршахардир  Сурхондарё вилояти Шеробод яқинидаги Сурхондарё вилояти Шеробод яқинидаги Оққўрғон қишлоғи яқинида жойлашганОққўрғон қишлоғи яқинида жойлашган  100 га майдонни эгаллаган бўлиб, 3 100 га майдонни эгаллаган бўлиб, 3 қисмдан иборатқисмдан иборат  Арк 3 га ни эгаллаганАрк 3 га ни эгаллаган  www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Жарқўтон аркиЖарқўтон арки  Арк девор қалинлиги 3м, баландлиги 5–6м Арк девор қалинлиги 3м, баландлиги 5–6м бўлган. Ҳозирда сақланган қисми 1 бўлган. Ҳозирда сақланган қисми 1 мм гача гача боради.боради.  Девор квадрат шаклидаги буржлар билан Девор квадрат шаклидаги буржлар билан мустаҳкамланган.мустаҳкамланган.  Аркка кириш дарвозаси жануб томонда Аркка кириш дарвозаси жануб томонда жойлашган. жойлашган.  Аркнинг шарқий томонида бир неча уй–жой Аркнинг шарқий томонида бир неча уй–жой массивлари топилган. Бу ерда кўп хонали массивлари топилган. Бу ерда кўп хонали ҳовлилар очилди. Ҳар бир ҳовлида 2–3 та ўчоқ ҳовлилар очилди. Ҳар бир ҳовлида 2–3 та ўчоқ топилган.топилган. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Аркда оташпарастлар ибодатхонаси Аркда оташпарастлар ибодатхонаси топилгантопилган  Ибодатхона 2 қисмдан, муқаддас Ибодатхона 2 қисмдан, муқаддас зиёратхона ва хўжалик қисмларидан зиёратхона ва хўжалик қисмларидан иборат бўлганиборат бўлган  Ибодатхонада ҳеч ким яшамаган Ибодатхонада ҳеч ким яшамаган  Шаҳарнинг жанубида 20 Шаҳарнинг жанубида 20 гага майдонни майдонни эгаллаган шаҳар қабристони топилган.эгаллаган шаҳар қабристони топилган. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Замонбобо маданиятиЗамонбобо маданияти  чорвачилик ва мотига деҳқончилиги чорвачилик ва мотига деҳқончилиги билан шуғулланган қабилаларнинг билан шуғулланган қабилаларнинг ёдгорлигидир ёдгорлигидир  Бухоро вилояти Қоракўл туманининг чўл Бухоро вилояти Қоракўл туманининг чўл зонасидаги Замонбобо кўли бўйида зонасидаги Замонбобо кўли бўйида жойлашган.жойлашган. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Замонбобо кулбаси. Тикланган.Замонбобо кулбаси. Тикланган. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Замонбобо маданияти қабристониЗамонбобо маданияти қабристони  Замонбобо маданиятига оид қабристон 1950 Замонбобо маданиятига оид қабристон 1950 йилда Я.Ғ.Ғуломов топган. йилда Я.Ғ.Ғуломов топган.  Қабристонда 1951–1960 йилларда олиб Қабристонда 1951–1960 йилларда олиб борилган археологик тадқиқотлар натижасида борилган археологик тадқиқотлар натижасида 40дан ортиқ қабр очилган. 40дан ортиқ қабр очилган.  Мозорлар тузилиши жиҳатидан айвонли лахат Мозорлар тузилиши жиҳатидан айвонли лахат (подбой) шаклида бўлган.(подбой) шаклида бўлган.  Замонбобо қабристонидан япроқсимон шаклда Замонбобо қабристонидан япроқсимон шаклда ишланган тош пайконлар, ости ясси ва ишланган тош пайконлар, ости ясси ва тухумсимон бўлган сопол идишлар, бронзадан тухумсимон бўлган сопол идишлар, бронзадан ишланган куракчалар, ҳалқасимон ишланган куракчалар, ҳалқасимон билакузуклар, қимматбаҳо тошлардан ясалган билакузуклар, қимматбаҳо тошлардан ясалган жуда кўп мунчоқлар, жез ойна, игна, бигиз, жуда кўп мунчоқлар, жез ойна, игна, бигиз, терракота ҳайкалчалар топилган. терракота ҳайкалчалар топилган. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Замонбобо қишлоғиЗамонбобо қишлоғи  1961 йили А.Асқаров зарафшоннинг қадимги 1961 йили А.Асқаров зарафшоннинг қадимги ўзани Гурдуш–Гужайли соҳилидан замонбобо ўзани Гурдуш–Гужайли соҳилидан замонбобо маданият оид қишлоқни топди.маданият оид қишлоқни топди.  У ердан ертўла типидаги кулба ҳаробаси, бир У ердан ертўла типидаги кулба ҳаробаси, бир нечта енгил чайла ўрни, икки ярусли хумдон нечта енгил чайла ўрни, икки ярусли хумдон ҳаробаси ва девор қолдиқлари топиб ҳаробаси ва девор қолдиқлари топиб ўрганилди.ўрганилди.  Ертўла майдони 200 кв.м бўлиб, унинг Ертўла майдони 200 кв.м бўлиб, унинг майдонида қатор ўчоқлар, кулба каркасининг майдонида қатор ўчоқлар, кулба каркасининг устун чуқурчалари сақланган. устун чуқурчалари сақланган. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Тозабоғёб маданиятиТозабоғёб маданияти  Амударёнинг қуйи ҳавзасидаги Оқчадарё Амударёнинг қуйи ҳавзасидаги Оқчадарё ўзани бўйидаги Тозабоғёб канали ўзани бўйидаги Тозабоғёб канали бўйидан жойлашган.бўйидан жойлашган.  1938 йилда С.П.Толстов томонидан 1938 йилда С.П.Толстов томонидан топилган. топилган.  милоддан аввалги II минг йилликнинг милоддан аввалги II минг йилликнинг иккинчи ярмида шакллаган.иккинчи ярмида шакллаган.  аҳолиси асосан, ертўла ва чайлаларда аҳолиси асосан, ертўла ва чайлаларда яшаб, чорвачилик ва қисман, қўлтиқ яшаб, чорвачилик ва қисман, қўлтиқ деҳқончилиги билан шуғулланганлар.деҳқончилиги билан шуғулланганлар. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

 Тозабоғёб кулбалари ярим ертўла шаклида Тозабоғёб кулбалари ярим ертўла шаклида қурилиб, уларнинг ўртача майдони 12–18 кв.м қурилиб, уларнинг ўртача майдони 12–18 кв.м га тенг. Кулба марказида ўчоқ бўлган. Кулба га тенг. Кулба марказида ўчоқ бўлган. Кулба бир оила учун мўлжалланган. бир оила учун мўлжалланган.  Кулбалар орасида майдони 100–120 кв.м.га Кулбалар орасида майдони 100–120 кв.м.га тенгги ҳам учрайди, улар бир уруғ жамоа учун тенгги ҳам учрайди, улар бир уруғ жамоа учун мўлжалланган. мўлжалланган.  Сопол идишлар геометрик нақшли бўлиб, Сопол идишлар геометрик нақшли бўлиб, улар қўлда ясалган қўпол, мўрт бўлган улар қўлда ясалган қўпол, мўрт бўлган  сопол идишлар хурмача, банкасимон ва сопол идишлар хурмача, банкасимон ва ярим доира шаклидаги косалардан иборатярим доира шаклидаги косалардан иборат  Тозабоғёб маданияти излари қуйи Зарафшон, Тозабоғёб маданияти излари қуйи Зарафшон, қуйи Қашқадарё ҳавзаларида, Тошкент қуйи Қашқадарё ҳавзаларида, Тошкент воҳасининг адирли зоналарида ва Фарғона воҳасининг адирли зоналарида ва Фарғона водийсида кенг тарқалганлиги аниқланди. водийсида кенг тарқалганлиги аниқланди.  Тозабоғёб маданиятининг шаклланишида Тозабоғёб маданиятининг шаклланишида Ёғочбанд ва Андронова маданиятларининг Ёғочбанд ва Андронова маданиятларининг таъсири катта бўлгантаъсири катта бўлган www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Тозабоғёб маданияти қабристони Тозабоғёб маданияти қабристони  Кўкча 3 қабристони бўлиб, у 1954 йилда Кўкча 3 қабристони бўлиб, у 1954 йилда қадимги Хоразм ҳудудидаги Султон Увайс қадимги Хоразм ҳудудидаги Султон Увайс тизмаларининг шарқий томонидан топилган. тизмаларининг шарқий томонидан топилган.  У ердан 100 дан ортиқ қабр топиУ ердан 100 дан ортиқ қабр топи лган.лган.  Мозорларда биттадан, баъзи холларда бир Мозорларда биттадан, баъзи холларда бир вақтда ёки ҳар хил вақтда кўмилган иккитадан вақтда ёки ҳар хил вақтда кўмилган иккитадан скелет топилган.скелет топилган.  Аёллар билан болаларни кўмиш, эркак ва Аёллар билан болаларни кўмиш, эркак ва аёлни бир қабрга кўмиш холлари ҳам учрайди. аёлни бир қабрга кўмиш холлари ҳам учрайди. Марҳумлар оёқ–қўллари букланган ҳолда ўнг Марҳумлар оёқ–қўллари букланган ҳолда ўнг ёки чап биқини билан кўмилган.ёки чап биқини билан кўмилган.  Ҳар бир мозорда бир ёки бир нечта сопол Ҳар бир мозорда бир ёки бир нечта сопол идишлар, эркаклар мозорида бронза буюмлар, идишлар, эркаклар мозорида бронза буюмлар, аёлларникида эса бронза тақинчоқлар учрайди. аёлларникида эса бронза тақинчоқлар учрайди. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Андронова маданиятиАндронова маданияти  мил.авв. II- I минг йилликларда Ғарбий Сибирь, Ўрта Осиё ва мил.авв. II- I минг йилликларда Ғарбий Сибирь, Ўрта Осиё ва жанубий Урал худудларида тарқалган жанубий Урал худудларида тарқалган  1914 йилда Ачинск яқинидаги Андронова қишлоғи ёнидан 1914 йилда Ачинск яқинидаги Андронова қишлоғи ёнидан дастлаб топилган. дастлаб топилган.  Андронова маданияти аҳолиси ярим ертўла ва чайлаларда Андронова маданияти аҳолиси ярим ертўла ва чайлаларда яшаганлар. яшаганлар.  Улар асосан чорвачилик, қисман деҳқончилик билан Улар асосан чорвачилик, қисман деҳқончилик билан шуғулланганлар. Уларда металлга ишлов бериш ривожланган. шуғулланганлар. Уларда металлга ишлов бериш ривожланган.  . Кўпинча қишлоқлари ёнида қурбонгоҳлари бўлган. У ерда кўплаб . Кўпинча қишлоқлари ёнида қурбонгоҳлари бўлган. У ерда кўплаб ўралар бўлиб, ичидан андронова сопол идишлари топилган. ўралар бўлиб, ичидан андронова сопол идишлари топилган.  Сопол идишларининг таги ясси бўлиб, мураккаб геометрик ўйма Сопол идишларининг таги ясси бўлиб, мураккаб геометрик ўйма нақшлар билан безатилган. нақшлар билан безатилган.  Андроноваликларнинг қабрлари дарёлар ораларида бўлиб, улар Андроноваликларнинг қабрлари дарёлар ораларида бўлиб, улар тошлар билан ҳалқа қилиб ўралган.тошлар билан ҳалқа қилиб ўралган.  Ўликлар букчайтирилиб кўмилган, қўллари юз тарафига қўйилган. Ўликлар букчайтирилиб кўмилган, қўллари юз тарафига қўйилган. Баъзи холларда марҳумларнинг куйдирилганлари ҳам учрайди. Баъзи холларда марҳумларнинг куйдирилганлари ҳам учрайди. Қабрлардан чақмоқтошдан ишланган ўқ учлари, бронзадан Қабрлардан чақмоқтошдан ишланган ўқ учлари, бронзадан ишланган меҳнат ва жанговор қуроллари турли тақинчоқлар ва ишланган меҳнат ва жанговор қуроллари турли тақинчоқлар ва сопол идишлар топилган.сопол идишлар топилган. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Андронова маданиятинингАндронова маданиятининг 4 тармоғи аниқланган: 4 тармоғи аниқланган:  Синташта-Петровка-АркаимСинташта-Петровка-Аркаим – Жанубий Урал ва – Жанубий Урал ва Шимолий Қозоқистонда тарқалган, мил. авв. 2200—Шимолий Қозоқистонда тарқалган, мил. авв. 2200— 1600 йилликларга оид; 1600 йилликларга оид;  Алакуль Алакуль Амударьё ва Сирдарё оралиғидаги ерларда Амударьё ва Сирдарё оралиғидаги ерларда ва Қизилқум чўлида тарқалган, мил.авв. 2100—1400 ва Қизилқум чўлида тарқалган, мил.авв. 2100—1400 йилликларга оид; йилликларга оид;  Фёдорово Фёдорово Жанубий Сибирь ҳудудида тарқалган, Жанубий Сибирь ҳудудида тарқалган, мил.авв. 1500—1300 йилликларда оид, бу ерда илк мил.авв. 1500—1300 йилликларда оид, бу ерда илк бор ўликни ёқиш (кремация) ва оловга эътиқод бор ўликни ёқиш (кремация) ва оловга эътиқод излари кузатилган;излари кузатилган;  Бешкент районБешкент район ии — — Тожикистондаги Тожикистондаги Вахш Вахш воҳаси, воҳаси, мил. авв. 1мил. авв. 1 000—800000—800 йилликларни ўз ичига олади йилликларни ўз ичига олади www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Похожие

Неолит даври ва унинг ўрганилиши

Марказий Осиё бронза даврида

Палеолит даври хусусиятлари

Энеолит даври ёдгорликлари

Аҳамонийлар даври археологияси