logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. История
  4. Afrika xalqlarining tarixiy etnologiyasi

Afrika xalqlarining tarixiy etnologiyasi

Загружено в:

13.03.2024

Скачано:

0

Размер:

1881.4443359375 KB
Скачать
Afrika xalqlarining tarixiy etnologiyasi Reja: • Afrika qit’asining tabiiy geografik o’rni. • Afrika qit’asida elat va xalqlarning vujud ga kelishi va shakllanishi. • Afrika xalqlarining urf-odatlari va maros imlari. • Afrika xalqlarining o’ziga xos milliy tao mlari. Afrika qit’asining xaritasi Afrika xalqlarining milliy liboslari • Afrika kattaligi jihatdan Osiyodan keyin ikkinchi o’r inda turadi va 29,6 mln km kvni, orollar bilan 30,3 mln km kv.ni tashkil etadi. Aholisi 2009 yilda 1milli arddan oshgan. • Afrikaning deyarli o’rta qismidan ekvator chizig’I k esib o’tgan. Shimolda janubga tomon qaryib 8 min g km ga cho’zilgan. Shimoliy qismining eni 7,5 km ni (Almadi burnidan Xafun Burnigacha).Janubiy qis mining eni 3100 km, Shimolda o’rta dengiz,g’arbd a Atlantika okeani ,Sharqda Hind okeani va qizil de ngiz bilan o’ralgan. Afrikada olov yoqish mar osimi • 120 kmli Suvayish kanali orqali Osiyo bila n tutashgan.Yevropadan Afrikani Gibraltar bo’go’zi ajratib turadi (eng tor joyi 13 k m). • Afrikaning g’arbiy qirg’oqlari partugallarni ng Hindistonga dengiz yo’llarini qidirish v aqtlarida ma’lum bo’lgan 1443-1444 yilla rda N. Treshtan Mavritaniya qirgo’qlarini k ashf etdi. Shu davrdan boshlab qul sotish ishlari boshlandi. Markaziy afrika xalqlaring milliy liboslari  Antropologik jihatdan Afrika aholisi ucht a yirik irq ,aralash va o’rta tiplardan ibor at. Qit’aning shimolida saroyi kabirning j anubigacha yevropoid irqiga mansub b o’lib qora ko’z, to’lqinsimon qora soch, b ug’doy mayiz tanli uzunchoq yuzli bir o z burgutsimon qirraburunli arablar, barb arlar  yashaydi. Efiopiya va Somali yarim oroli da o’rta irq hisoblangan, biroz qoramtirr oq, yuzi kichikroq, labi qalinroq, o’rta yo ki novcha bo’yli amxara, gala, tigri va b oshqa xalqlar joylashgan. Afrika xalqlarinig milliy taomlari • Afrikadagi turli xaqlar (tuarig, fulba, mursi, dogong, masa, tvea, hausa, zulus va bush men) kabi qabilalar mavjud. Sharqiy • Tropik Afrikada va qit’aning janibida katta h ududida tarqalgan. Ularni tani qopqora, qo ra ko’zi va(burma) speral sochlari iyagi bir oz oldinga cho’zilgan pragmatizm, qalin la bi va puchq burunli ko’sa soqol va kam tuk li belgilari bila ajralib turadilar. Afrika xalqlarida ov qilish marosimi • Xalq ijodi badiiy hunarmandchilik ancha riv ojlangan.Janubiy Afrika bantulari chiroyli c ho’zma usulda sopol buyumlar ,o’yma naqi shli yog’och idishlar, ho’kiz qo’shiladigan a yri shoxli yogo’chdan yasalgan. Jo’shqin ra qs va kuylar ularning eng sevimli tomoshal ari barcha tantana va marosimlarning eng muhim qismidir. Musiqa asboblari turli xild a ammo katta kichik nog’oralar(“marimb o”), (“nigoma”) doimo jo’r bo’lgan. Fel, kar kidon, ilon, • ho’kiz,jirafa kabi hayvonlar, ov marosimlar i va urush marosimlari bushmen rasmlarid a ifodalangan. Ayollar taqinchoqlari Afrika xalqlarining turli xil bayr amlardagi ko’rinishi Shimoliy Afrika xalklarining xujaligi jaxondagi eng kadimiy dex konchilik va chorvachilik xujaligi bulib, uning ajoyib an'analari x ozirgacha yetib kelgan.Nil vodiysi va dengiz soxillaridagi serunu m yerlarda asosan dexkonchilik, saxro va dashtlarda yarim kuc hmanchilik asosiy xujalik tarmogi bulgan.Bu yerdagi dexkonchili k neolit davrida paydo bulgan va daryo toshkinlaridan foydalani b ekin ekishdan iboratbulgan. Nil vodiysida ilgari bir necha ming gektar maydonni uchastkalarga bulib rosh bilan chek solgan va toshkin suvidan tuldirilib bir yarim oygacha suv saklangan.Suv s ingib ketgandan keyin Nilning serunum loykasiga urug sochgan lar. Odatda bugdoy, arpa, loviya, beda va boshka ekinlar ekilgan va kish buyi usib yozga borib xosil bergan.Oddiy dexkon ( falloxl ar ) lar uz yerlarini sodda usulda pakir bilan suv chikarib (shadu f orkali ) yoki maxsus mexanizim – sakiya orkali sugorib dexkon chilik kilganlar. Don, loviya va paxta ekinlaridan tashkari falloxla r sholi, shakarkamish, makka, suli, zigir, turli sabzavot va poliz e kinlari, beda ekkanlar Yerni xaydashda kadimiy temir uchli omoch ishlatilgan, unga xuki z, kutos, eshak, xachir yoki tuya kushilgan. Yerga ishlov berishda motiga ( ketmon ) dan foydalanilgan, xosil urok bilan urilgan va m axsus yogochga ishchi xayvon kushib yanchishgan.Agar Misrda asosan don ,paxta,sabzavot ekilsa , Marokashda makka, Tunisda zaytun daraxti,Janubiy Magribda xurmo ekilgan , bu yerda uzum , anjir, bodom, sitrus usimliklari va sabzovot ustirilgan. Misr dexkonchiligi an'anaviy uch faslga bulingan: kishki ( sh itvi ), yozgi ( sayfi ) va Nilning toshkin davriga tugri keladigan ku zgi ( nili). Kishki ( noyabr – mart ) faslida bugdoy, arpa, piyoz, lovi ya, beda ekilgan, yozgi ( aprel – avgust ) da paxta, zigir, kandir, s hakarkamish, sholi, makka ekishgan, kuzgi faslda ( sentabr – noy abr ) esa asosan sholi, makka va suli ekilgan. Kishlok jamoasi kadimdan turli uy xunarmandchiligi bilan xam shugullanganlar. Ular kulda va charxda sop ol buyumlar yasaganlar, buyra,chipta tukiganlar. Chor vachilik bilan shugullanuvchi axoli esa , jundan xar xil mato, gilam tukiganlar, kigiz, teri poyabzal, egar kabi zarur buyumlar yasaganlar. Shaxarlarda yirik xunarm andchilik, ayniksa , temirchilik, misgarlik, zargarlik, ku nchilik, kulolchilik ancha rivojlangan. Misr falloxlari ki chik kishloklarda Nil vodiysining sugoriladigan joylari da yashaganlar. Ular xom gishtdan yoki guvaladan b ir kavatli tekis tomli uy kurganlar. Dexkon uylari bir x ujrali oynasiz va tuynuksiz , yarmisini supali pechka egallagan bulib , shunga tushalgan buyrada yotib tur ganlar.a • Falloxlar ogir turmush sharoitida tirikchilik utkazadilar. Ularnin g taomlari asosan makka, suli yoki tarikdan yopilgan chuchuk non va atala, piyoz, kalampir yoki bodring, ba'zan kurt iste'm ol kiladilar, dengiz soxili va Nil vodiysidagilar balikkovurib yeg anlar, gusht juda kam ishlatilgan. Sabzavot xam iste'mol kilin gan. Ovkatlanish uch maxal, issik ovkat odatda kechki payt y eyiladi. Ichimliklardan kandsiz kora kofe, achchik choy, arpad an tayyorlangan pivo. Magribda sabzavot va meva kuprok ist e'mol kiligan. Afrika arablarining eng sevimli taomi bugdoy yo ki arpa unidan yumalok kilib turli ziravorlar solingan bugda pi shirilgan kuskus. Uni tayyorlash uchun katta san'at talab kilin gan. Kuchmanchi kabilalarning taomi xurmo, chorva maxsulo tlaridan – katik, suzma, pishlok va kisman gushtdan iborat. Tarix 21/2 Abdullayev Elchinbek

Похожие

Afrika xalqlari etnologiyasi
Sharqshunoslik o’z o’rniga ega nashr va saytlarda berilgan ma’lumotlarni o’rganish
Qozoqlar etnologiyasi urf-odatlari va madaniyati
Dunyo xalqlarining irqiy va til klassifikasiyasi
Lotin Amerikasi xalqlarining milliy ozodlik kurashi