1916 milliy ozodlik harakati

1916 milliy ozodlik harakati

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

3069.5 KB

1916 milliy ozodlik harakati

 1916 yil xalq qo’zg’oloni. 1916 yil xalq qo’zg’oloni. Birinchi jahon urushi Birinchi jahon urushi unda ishtirok etayotgan Rossiya imperiyasini tobora unda ishtirok etayotgan Rossiya imperiyasini tobora holdan toydirmoqda edi. O’n minglab askarlar holdan toydirmoqda edi. O’n minglab askarlar jangda qurbon bo’ldilar. Talvasaga tushgan Rossiya jangda qurbon bo’ldilar. Talvasaga tushgan Rossiya Oliy Bosh qo’mondonlik shtabi harbiy vazirlikdan Oliy Bosh qo’mondonlik shtabi harbiy vazirlikdan «armiya ehtiyojlari uchun salmoqli miqdorda kuch «armiya ehtiyojlari uchun salmoqli miqdorda kuch ajratishni» zudlik bilan talab qildi. Bu kuchni harbiy ajratishni» zudlik bilan talab qildi. Bu kuchni harbiy vazirlik mustamlakalardan to’plashga umid bog’ladi. vazirlik mustamlakalardan to’plashga umid bog’ladi.

 Natijada Rossiya imperatori Nikolay II 1916 Natijada Rossiya imperatori Nikolay II 1916 yil 25 iyunda Turkiston, Sibir va Kavkazdagi yil 25 iyunda Turkiston, Sibir va Kavkazdagi 19 yoshdan 43 yoshgacha bo’lgan 19 yoshdan 43 yoshgacha bo’lgan erkaklarni front orqasidagi xizmatlar uchun erkaklarni front orqasidagi xizmatlar uchun safarbar qilish to’g’risida farmon chiqardi. safarbar qilish to’g’risida farmon chiqardi. Turkiston general-gubernatoriga zudlik Turkiston general-gubernatoriga zudlik bilan farmonni amalga oshirish buyurilib, bilan farmonni amalga oshirish buyurilib, Sirdaryo viloyati zimmasiga 87 ming, Sirdaryo viloyati zimmasiga 87 ming, Samarqandga 38 ming, Farg’ona Samarqandga 38 ming, Farg’ona zimmasiga 50 ming kishi yuborish zimmasiga 50 ming kishi yuborish majburiyati yuklandi. O’lkada safarbar majburiyati yuklandi. O’lkada safarbar qilinuvchilarning ro’yxatlari tuzila boshlandi. qilinuvchilarning ro’yxatlari tuzila boshlandi.

 Xalq bu tadbirga «mardikorlikka» Xalq bu tadbirga «mardikorlikka» olish deb nom berdi. Mahalliy olish deb nom berdi. Mahalliy ma’muriyat mardikorlikka ma’muriyat mardikorlikka chaqirishni boylik orttirish vositasiga chaqirishni boylik orttirish vositasiga aylantirdi. Boylarning o’g’li pul bilan aylantirdi. Boylarning o’g’li pul bilan qutulib qolar, kambag’al oilalar esa qutulib qolar, kambag’al oilalar esa yolg’iz o’g’ildan, boquvchisidan yolg’iz o’g’ildan, boquvchisidan ayrilar edi. ayrilar edi.

• Bu hol xalqning kuchli noroziligiga olib keldi. Petrograddan ba’zi tabaqadagilar tovon evaziga mardikorlikdan ozod qilinishi mumkinligi to’g’risida qo’shimcha ko’rsatmalar etib kelganidan keyin xalq noroziligi qo’zg’olonga aylanib bordi. 4 iyulda Xo’jand shahrida norozilik namoyishi boshlanib ketdi. Unda dehqonlar, mardikorlar,chorakorlar, ayollar - jami 3000 dan ortiq kishi qatnashib, namoyish «Mardikor bermaymiz!» shiori ostida o’tdi.

 Politsiya namoyishni bostirishga kirishdi, ular ustiga Politsiya namoyishni bostirishga kirishdi, ular ustiga tosh yog’ildi. Harbiy qismdan soldatlar etib kelib tosh yog’ildi. Harbiy qismdan soldatlar etib kelib politsiyachilar bilan birgalikda namoyishni bostirdi, ikki politsiyachilar bilan birgalikda namoyishni bostirdi, ikki kishi o’ldi, bir kishi yarador bo’ldi. Xo’jand voqeasi kishi o’ldi, bir kishi yarador bo’ldi. Xo’jand voqeasi haqidagi xabar butun Turkistonga yoyildi. 5 iyulda haqidagi xabar butun Turkistonga yoyildi. 5 iyulda Samarqand uezdining Urgut qishlog’ida g’azabga Samarqand uezdining Urgut qishlog’ida g’azabga kelgan 2000 kishilik dehqonlar volost boshqaruvining kelgan 2000 kishilik dehqonlar volost boshqaruvining mahkamasi oldiga to’plandi. Mahkama xodimlari mahkamasi oldiga to’plandi. Mahkama xodimlari kaltaklandi. O’sha kuni Samarqand uezdining Siyob, kaltaklandi. O’sha kuni Samarqand uezdining Siyob, Mahalla, Xo’ja Ahror va Angar volostlarida ham Mahalla, Xo’ja Ahror va Angar volostlarida ham namoyishlar bo’lib o’tdi. namoyishlar bo’lib o’tdi.

 11 iyulda Toshkentda katta 11 iyulda Toshkentda katta g’alayon boshlanib ketdi. g’alayon boshlanib ketdi. Hunarmandlar, ishchilar, Hunarmandlar, ishchilar, shahar kambag’allari va shahar kambag’allari va shahar atrofidagi dehqonlar shahar atrofidagi dehqonlar Beshyog’ochdagi politsiya Beshyog’ochdagi politsiya boshqarmasi tomon yo’l boshqarmasi tomon yo’l oldilar. Bu erda oldilar. Bu erda qo’g’olonchilarning katta qo’g’olonchilarning katta guruhi to’plandi. guruhi to’plandi. Namoyishchilar Namoyishchilar «bolalarimizni bergandan «bolalarimizni bergandan ko’ra o’zimiz o’lganimiz ko’ra o’zimiz o’lganimiz yaxshiroq, podsho o’lib yaxshiroq, podsho o’lib ketsin» deya maydonni larzaga ketsin» deya maydonni larzaga keltirib qichqirdilar.keltirib qichqirdilar.

Mahalliy aholi faollaridan Yo’lchi Ibrohimov (ko’nchi), Mahalliy aholi faollaridan Yo’lchi Ibrohimov (ko’nchi), G’ulom Kamolov (g’isht teruvchi), ishchi ayol Zuhrabibi G’ulom Kamolov (g’isht teruvchi), ishchi ayol Zuhrabibi Musaeva va boshqalar xalqni podshoh hukumatiga Musaeva va boshqalar xalqni podshoh hukumatiga qarshi qat’iy kurash boshlashga da’vat etdilar. «Ur, qarshi qat’iy kurash boshlashga da’vat etdilar. «Ur, politsiyachilarni!» degan qichqiriqlar bilan boshqarmaga politsiyachilarni!» degan qichqiriqlar bilan boshqarmaga hujum qildilar. Qamal va otishma boshlanganidan bir hujum qildilar. Qamal va otishma boshlanganidan bir soat keyin yordamga jazo qo’shini etib keldi. Kazak soat keyin yordamga jazo qo’shini etib keldi. Kazak qismlari 5 kishini otib o’ldirishdi, 15 kishi yarador bo’ldi. qismlari 5 kishini otib o’ldirishdi, 15 kishi yarador bo’ldi.

Похожие

Lotin Amerikasi va Afrika mamlakatlarida milliy ozodlik kurashlari

Rossiya imperiyasining Turkistonni bosib olishi, uning istibdodiga qarshi milliy ozodlik kurashi. Jadidchilik

Muhammad Aminbek istilochilik harakati

Chor Rossiyasining Turkistonni bosib olishiga qarshi xalq harakatlari

Turkistonda jadidchilik harakati va uning vazifalari