V. Paretoning ijtimoiy tengsizlik haqidagi fikrlari - Социология - Презентации

V. Paretoning ijtimoiy tengsizlik haqidagi fikrlari

Загружено в:

19.09.2023

Скачано:

0

Размер:

443.81640625 KB

V. Paretoning ijtimoiy tengsizlik haqidagi fikrlari REJA: KIRISH ASOSIY QISM 1.Pareto qarashlarining ilmiy va mafkuraviy asoslari 2.Jamiyat individlarning oʻzaro munosabatlari tizimi sifatida 3.Paretoning ijtimoiy oʻzgarishlarning elita nazariyasi XULOSA FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI

Paretoning qarashlari shakllanishida muhandislik, matematika va iqtisod kabi fanlar bilan bir qatorda ijtimoiy-gumanitar fanlar ham katta taʼsir koʻrsatgan. Iqtisodiy muvozanat nazariyasi asoschisi Leon Valras (umuman olganda ularning qarashlari bir-biriga zid boʻlgan) bilan bir qatorda, qisman boʻlsada, Nikkolo Makiavelli, shuningdek, sotsial darvinizm, instinktivizm, G.Lebon va G.Tard, Italiya kriminologik maktabi, fransuz faylasufi Jorj Sorelning zoʻravonlik va sotsial afsona toʻgʻrisidagi nazariyalari, Italiya siyosiy mutafakkiri Gaetano Moskaning boshqaruvchi va boshqariluvchilar toʻgʻrisidagi nazariyasi katta taʼsir oʻtkazgan.

• Marks nazariyasiga Pareto odatda salbiy munosabat bildirgan boʻlsada, u tarixiy materializm va sinfiy kurashning ilmiy ahamiyatini tan olgan. Bu kurash insoniyat tarixi davomida doimo boʻlgani va "mehnat va kapital oʻrtasidagi" mojarolarga barham berilsada, uning yoʻqolib ketmasligini taʼkidlaydi.

Sotsiologiya Pareto uchun sotsial ideallarning "niqoblarini yechish"da unga • qurol sifatida xizmat qiladi. • Sotsiologiyani bu tarzda qabul qilinishi Marks, Gobino yoki Gumplovich kabilar bilan yaqinlashtiradi. Chunki ular ham aynan sotsiologiya siyosat negizida turgan manfaatlarni ochib berish uchun yaratilgan fan sifatida baholaydilar.

Pareto, Dyurkgeym kabi, ideallarning haqiqiy amaliy kuchini tan oladi, undan • farqli oʻlaroq, ularning hech biriga ishonmaydi. • Unga koʻra, bu samarali ish beradigan afsonalar, ataydan aldanish natijasida yaratilgan "nazariyalar", yoki elita oʻz hukmronligini amalga oshirishi uchun qoʻllaydigan yolgʻon vositalar hisoblanadi. Yuqorida taʼkidlanganidek, Paretoning inson tabiati haqida ijobiy fikrga ega emasligi ajablanarli emas, chunki bu yerda biz unga N.Makiavellining “Hukmdor” asari taʼsirini kuzatishimiz mumkin boʻladi.

• Freyd bilan solishtirishni davom etgan holda shuni taʼkidlash lozimki, Pareto • psixoanaliz asoschisi singari insonni tuygʻular instinktlar va mayllar bilan • boshqariluvchi irratsional mavjudot,deb hisoblaydi. • Freyd singari u ham inson xulq- • atvorining irratsional asoslarini ratsional tarzda tushuntirishga harakat qiladi • Uning fikricha, "traktat"ining asosiy va birdan-bir maqsadi – fizika, kimyo, astronomiya, • biologiya va boshqa shunga oʻxshash fanlarda oʻzini oqlagan metodlarni sotsial • fanlarda qoʻllagan holda eksperimental voqelikni tadqiq etishdan iborat.

2.Jamiyat individlarning oʻzaro munosabatlari tizimi sifatida Paretoning fikricha, nazariyada axloqiy va umuman qadriyat elementlari doim faktlarni buzib koʻrsatishga olib keladi. Shuning uchun ulardan imkon qadar voz kechish talab etiladi. Paretoning nazarida har bir nazariyani uch jihatdan koʻrib chiqish mumkin: 1) obyektiv 2) subyektiv 3) utilitar .

Paretoning nazarida, uning sotsiologik tizimi XIX asr ijtimoiy-siyosiy qarashlarida asosiy oʻrinni egallagan jamiyat toʻgʻrisidagi metafizik va spekulyativ qarashlarga chek qoʻyishi kerak edi. U pozitivizm asoschilari Kont, Mill va Spenserning sotsiologik nazariyalarini umuman olganda qoʻllab-quvvatlagan.

Paretoning oʻzi "qoldiq"ning tasniflashning dastlabki xususiyatini tan oldi. Shunga qaramay, tanlangan sinflarning har birini batafsil tahlil qiladi. U birinchi ikki sinf uchun asosiy ahamiyatga ega. Ulardan birinchisi, "kombinatsiyalarning instinkti" ijtimoiy oʻzgarish tendensiyasini aks ettiradi; ikkinchi, " agregatlarni saqlashda qatʼiylik ", u ijtimoiy shakllarning oʻzgarmasligi tendensiyasini, konservatizmni anglatadi.

Pareto shuningdek Marksning ʼ ishlab chiqdi. Marks nazariyasida ommaning roliga asosiy eʼtibor qaratgan boʻlsa, Pareto ijtimoiy oʻzgarishlarning elita nazariyasini taqdim etdi, unga koʻra, jamiyatda maʼrifatchilik manfaati asosida harakat qiluvchi kichik bir elita hukmronligiga tayanadi. Ular noratsional kuchlar taʼsiri ostidagi xalq ommasini boshqaradi.

Elita va noelita mos ravishda jamiyatning yuqori va quyi qatlamlarini tashkil etadi. Quyi qatlam vakillarining eng iqtidorlilari “yuqori”ga koʻtarilishadi va boqaruvchi elita qatlamini toʻldiradi. Oʻz navbatida elita vakillari “quyi”ga tushishadi. Bu yerda Paretoning fikrlari Tard, Lebon, Moskalarning jamiyatni ixtirochi va taqlidchilar, sardorlar va omma, hukmdorlar va boʻysunuvchilarga ajratuvchi nazariyalariga oʻxshashligi yaqqol koʻrinadi.

• “ Hosila”lar insonning ehtiyojlarini mantiq yoki yolgʻon mantiq orqali qondiradi. • Yuzaki va oʻzgaruvchan boʻlishiga qaramay “hosila”lar ham sotsial tizimda muhim rol oʻynaydi. • Ular "qoldiq"ni u yoki bu tarzda intensivlashtirishi, • kuchaytirishi yoki zaiflashishi mumkin. • Ular "hissiyot"larga taʼsir oʻtkazishi yoki ularga aylantirishi orqali sotsial muvozanatga samarali taʼsir koʻrsatishi mumkin. • Garchi “hosilalar” “hissiyot” va“qoldiq”larga qaram boʻlsada, ular avtonom mavjud boʻlish xususiyatiga ega va bir-birini keltirib chiqarishi, oʻzaro tarzda turli xil kombinatsiyalar yaratishi va oʻzlarining belgilab bergan “hissiyotli-qoldiqli” asosga taʼsir koʻrsatishi mumkin.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI 1. Jiyanmuratova G.Sh. Sotsiologiya tarixi. Darslik. – Toshkent: Universitet, 2020. 2. Farfiyev B.A. Nurullayeva U. Sotsiologiya tarixi. Uslubiy qoʻllanma. - Toshkent: Universitet, 2009. 3. Xolbekov A.J. Sharq va Gʻarb mutafakkirlarining sotsiologik qarashlari. – Toshkent: Universitet, 1996. 4. Xolbekov A.J., Idirov U.Yu. Sotsiologiya. Izohli lugʻat. – Toshkent: Ibn- Sino nashriyoti, 1998. 5. Зборовский Г.Е. История социологии: классический этап: учебник для вузов. 2-е изд. испр. и доп. – Сургут и [др.]: РИО СурГПУ, 2014. – С. 83.

EʼTIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!

Похожие

Ijtimoiy insitutlar va ijtimoiy tashkilotlar

Jamiyat haqidagi ilk ta`limotlar

Ijtimoiy taraqqiyot sotsiologiyasi

Ijtimoiy tadbirkorlikni rivojlantirish - “matonat” ijtimoiy tadbirkorlik korxonasini yaratish

Kamolot Yoshlar ijtimoiy harakati