Ta`lim sotsiologiyasi - Социология - Презентации

Ta`lim sotsiologiyasi

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

3414.212890625 KB

Ta`lim sotsiologiyasiTa`lim sotsiologiyasi

 1. Ta`lim sotsiologiyasi  2. Ta`lim sotsiologisining o`rni va predmetiREJA

• Jamiyat taraqqiyoti va yashash faoliyati uchun bugungi kunda ta`lim institutining alohida, mustasno o`rni va ahamiyating to`la isbotlab o`tirishning keragi bo`lmasa kerak. Sog`liqni saqlash institutlari qatorida u jamiyat hayotining barcha tomonlariga bevosita va eng jiddiy tarzda ta`sir ko`rsatadi, uning ilmiy, texnologik , iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy, ma`naviy-ahloqiy va boshqa holatlarini aniqlaydi. Bugungi kunda har qadamda yuqori va sifatli bilimga ega bo`lmasdan turib, jamiyat munosib kelajakka erisha olmaydi deb tan olinmoqda. Ta`lim sotsiologiyasi

Ta`lim sotsiologisining o`rni va predmeti  Ta`lim — shaxsning yashash faoliyati va ijtimoiylashtirishning turli tabaqalari rivojlanishi va shakllanishida hammadan ham boshlang`ich va shu sababdan zarur bo`lgan asosiy omildir. Shaxsning ijtimoiy statusini aniqlashda, jamiyat ijtimoiy tuzilishini takror ishlab chiqarish va rivojlanishida, ijtimoiy tartib va barqarorlikni qo`llab-quvvatlashda, ijtimoiy nazoratni amalga oshirishda muhim ahamiyat kasb etish unga xosdir. Ta`lim sotsiologiyasi ob`ekti bo`lib, ta`lim tizimi ijtimoiy institut sifatida olingan butun bir jamiyatda va shu jamiyat hayotidagi sohalar va boshqa ijtimoiy institutlar bilan o`zaro harakati va o`zaro aloqasi hisoblanadi. U ta`lim tizimini uning taraqqiyotida, faol ko`rsatishida, tuzilishida, tashkil topishida va rivojlanishida ko`rib chiqadi.

E. Derkgeym ta`limning asosiy faoilyatini yuqori saviyadagi ustun madaniyat boyliklarini berishda deb ko`rgan. Amerikalik sotsiolog N.Smelzer ta`limni institutsional(formal) jarayon, ya`ni uning asosida jamiyat butun boyliklari, bilimlari va mohirliklari bir insondan, guruhlardan, uyushmalardai boshqalarga berilishi sifatida aniqlaydi. Formal, institutsional ta`lim—bu maktablar, texnikumlar, oliy o`quv yurtlari, kurslar va malaka oshirish institutlari va boshqalar, ularda ta`lim berish u yoki bu darajada jamiyat tomonidan undagi ustun madaniy standartlar ijtimoiy-siyosiy yo`l-yo`riqlar va ideallar asosida rasmiy boshqariladi.

• Formal bo`lmagan ta`lim bugungi kunda shubhasiz, anchagina kam, yordamchi, tobe rol o`ynashi, formal bo`lmagan, institutsionllashtirilmagan, tizimlashtirilmagan, tartibsiz ta`lim berish bilan atrofdagi ijtimoiy muhit bilan muloqat davomida (masalan, tengdoshlari, kasbdoshlari va boshqalar) yoki individual asosda boyliklarni va bilimlarni egallashi (masalan, ommaviy axborot vositalarining shaxsga ta`siri natijasida) bilan bog`liqdir.

 Ta`lim o`zgacha bir ijtimoiy institut sifatida doim mavjud bo`lmagan. U yangi avlod tomonidan bilim va tajribalarni egallash ishlab chiqarish va ijtimoiy jarayonlarga qo`shilib ketgan va maktablar, o`qituvchnlar va boshqalar butunlay yo`q bo`lgan ibtidoiy primitiv jamiyatda bo`lmagan. Ta`lim institutining alohida ajralishi industriallashtirilgan jamiyatgacha mehnat ijtimoiy taqsimoti chuqurlashuvi va kengayishi asosida, tabaqa tengsizligi rivojlanishi va davlat tizimi jamiyatning imtiyozi qatlamlari vakillarini maxsus tayyorgarlik bilan ta`minlash maqsadida boshlanadi. Odamlarning qolgan qismi kerakli qadriyatlar va bilimlarni oilada va ishlab chiqarish ta`limi jarayonida o`zlashtirganlar (o`quvchilar, shogirdlar va boshqalar).

 Ulug` Fransuz inqilobidan keyingina haqiqiy ta`lim inqilobi sodir bo`ldi, holbuki ilg`or mamlakatlarda alohida elitar bo`lishdan to`xtagan va ommaviy, demokratik, hammabop xarakterga ega bo`lgan ijtimoiy ta`lim institutlari tuzilmoqda va tasdiqlanmoqda. Ta`lim tizimining tengsiz yanada yuqori darajasi va ulkan quloch yoyishi XX asrda qo`lga kiritildi, ayniqsa, uning ikkinchi yarmida, qachon kim ilmiy-texnikaviy inqilob va zamonaviy sanoat ishlab chiqarishning talablari ta`sirida malakali kadrlarga umumiy ehtiyoj keskin o`sdi. Bu davrda madaniyat jiddiy ravishda o`sdi va insonlarning hayot tarzi ham o`zgardi, nafaqat boshlang`ich va to`liq bo`lmagan o`rta, balki to`liq o`rta ta`lim ko`plab mamlakatlarda ommaviy va majburiy bo`la boshladi, oliy ta`lim va O`rta maxsus ta`lim keskin kengaydi va hokazo. Bejizmaski, 60-yillardagi chuqur madaniy-ta`lim islohatlari qariyb barcha dunyodagi industrial mamlakatlarni qoplab oldi.

 Hozirgi zamon ilg`or industrial davlatlarning ta`lim tizimi — shaxsni sotsializatsiyalashda, uning u yoki bu ijtimoiy statusni olishga tayyorgarlikda va ijtimoiy tizimlarni mukammallashtirishda, integratsiyasida va barqarorlashuvida mos muhim rolni bajaruvchi jamiyat a`zolari bilimlari va mahoratlarini uzluksiz takomillashtiruvchi juda keng va yuqori rivojlangan differentsiyallangan ko`p darajali ijtimoiy tizim (jamiyatning kichik tizimi) dir.

 Ta`lim sotsiologiyasi — u ta`lim tizimini yanada kengroq ijtimoiy tiznmlarni kichik tizimlar sifatida va uning boshqa kichik tizimlar va butun bir jamiyat bilan o`zaro nisbati va o`zaro harakatini o`rganuvchi sotsiologiya sohasidir; bu ta`lim ijtimoiy tamoyillarini ta`lim tizimlarining o`zaro harakati qonuniyatlarini ijtimoiy institut va jamiyat, ijtimoiy guruhlar va shaxslar bo`lgan ijtimoiy tashkilotlar sifatida o`rganuvchi fandir. Bu erda ta`lim sotsiologiyasining ta`lim tizimini o`rganishga yondashishi bilan pedagogikaning yondashishi o`rtasidagi farq aniq, ravshan. Pedagogika avvalo pedagogika faoliyati ta`lim jarayonlarining ichki hususiyatlari va qonuniyatlarni, uning didaktik asoslarini bevosita o`rgangan bir paytda ta`lim sotsiologiyasi — ularning yanada kengroq ijtimoiy asoslarini, ijtimoiy tizimlar va ta`lim kichik tizimlari hususiyatlari va qonuniyatlarini o`rganadi. Bu ta`lim sotsiologiyasi shug`ullanuvchi ushbu muammo mazmunini tahlil kilish va aniqlashda aniq ko`rinib turibdi.

Ta`lim sotsiologiyasining muhim muammolari  Sotsiologiyaning o`ziga xos sohasi sifatida, ta`lim sotsiologiyasi dastavval ta`lim tizimi va jamiyatning o`zaro harakati va o`zaro munosabatlari umumny masalalari, uning o`rni va ijtimoiy tizimdagi rolini o`rganadi. Bularga taraqqayotning ijtimoiy sharoitlari, turli ta`lim tizimining ishlab turishida va rivojlanishida, birinchi navbatda zamonaviy, ularni ijtimoiy jarayon va ilmiy- texnik talablar bilan yuzaga keltirishlilik, ta`lim instituti ijtimoiy funktsiyalari va uning jamiyat hayotidagi roli ta`lim tizimida ijtimoiy tenglik (yoki notenglik) printsiplarini amalga oshirish, uning jamiyat ijtimoiy tuzilishi va ijtimoiy harakatchanlik bilan o`zaro bog`liqligi va o`zaro harakati, ta`lim tizimida jamiyat ehtiyojlari va talablarini, ijtimoiy gyryhlap va shaxslar, ijtimoiy tuzilish o`zgarishida va takror ishlab chiqarishda ta`lim tizimining rolini, ta`lim tizimining boshqa ijtimoiy institutlar bilan o`zaro munosabatlari va hokazo muammolari kiradi. Ta`lim sotsiologiyasi ta`lim va sotsiumning chuqur va mustaqil o`zaro bog`liqligini tan olishdan kelib chiqadi.

 Sotsiologiyaning o`ziga xos sohasi sifatida, ta`lim sotsiologiyasi dastavval ta`lim tizimi va jamiyatning o`zaro harakati va o`zaro munosabatlari umumny masalalari, uning o`rni va ijtimoiy tizimdagi rolini o`rganadi. Bularga taraqqayotning ijtimoiy sharoitlari, turli ta`lim tizimining ishlab turishida va rivojlanishida, birinchi navbatda zamonaviy, ularni ijtimoiy jarayon va ilmiy-texnik talablar bilan yuzaga keltirishlilik, ta`lim instituti ijtimoiy funktsiyalari va uning jamiyat hayotidagi roli ta`lim tizimida ijtimoiy tenglik (yoki notenglik) printsiplarini amalga oshirish, uning jamiyat ijtimoiy tuzilishi va ijtimoiy harakatchanlik bilan o`zaro bog`liqligi va o`zaro harakati, ta`lim tizimida jamiyat ehtiyojlari va talablarini, ijtimoiy gyryhlap va shaxslar, ijtimoiy tuzilish o`zgarishida va takror ishlab chiqarishda ta`lim tizimining rolini, ta`lim tizimining boshqa ijtimoiy institutlar bilan o`zaro munosabatlari va hokazo muammolari kiradi. Ta`lim sotsiologiyasi ta`lim va sotsiumning chuqur va mustaqil o`zaro bog`liqligini tan olishdan kelib chiqadi.

 Ta`lim sotsiologiyasida ta`lim tizimi o`z ijtimoiy tamoyillarini o`rtanish muhim o`rin egallaydi; o`quv yurtlari ijtimoiy tizim, ijtimoiy institut va ijtimoiy tashkilotlar sifatida; o`quv faoliyati ta`lim sohasida ijtimoiy faoliyatning asosiy ko`rinishi sifatida; ta`lim tizimi ijtimoiy tuzilishi (o`quvchilar, pedagoglar, ta`lim tashkilotchilari va boshqalar), o`quvchilar, o`qituvchilar hayot tarzi va ijtimoiy ko`rinishi, ijtimoiy rollari, ijtimoiy statusi va boshqalar. Ta`limda zamonaviy inqilob sohasida sotsiologik tadqiqotlar katta ahamiyatga ega. Qariyb o`n yillar oldin xalq xo`jaligida band bo`lganlarning undan to`qqizi o`rta, o`rta maxsus va oliy ma`lumotga ega edi. Aftidan, bunday yuqori ko`rsatkichlardan tamomila qanoat hosil qilishlik mumkin. Lekin sotsiologik tadqiqotlar ta`lim tizimnning miqdor va sifat ko`rsatkichlari o`rtasidagi o`tkir qarama-qarshilikni ko`rsatadi, ijtimoiy taraqqiyot, ilmiy-texnik va axborotlar inqilobi talablariga mos yosh mutaxassislarni tayyorlash darajasi va xususiyati nomunosibligini aniqlaydi.

Xulosa • Ta`lim tizimining rivojlanishi yangi bozor sharoitlarida ancha murakkab muammolarni yuzaga keltiradi, ularni sotsiologik tadqiqot qilish ta`lim sotsiologiyasining muhim va aktual masalalaridan hisoblanadi. Shunday qilib, ta`lim tizimining gumanizatsiyasi va demokratizatsiyasi, o`quv yurtlarining mustaqilligini, avtonomligini kengaytirish, davlat o`quv yurtlarini xususiylar bilan birga olib borish, pulsiz va pulli o`qitishlar va boshqa jiddiy yangi kiritishlarni uyg`unlashtirish vatanimiz ta`lim tizimi ishiga butkul ijobiy ta`sir ko`rsatdi, uning shakli va usullarining turli-tumanligini kuchaytirdi, novatorlik va hokazolar uchun yo`l ochildi.

Похожие

Mehnat sotsiologiyasi

Din sotsiologiyasi

Ma'naviy hayot sotsiologiyasi

Ijtimoiy taraqqiyot sotsiologiyasi

Tashkilot va boshqaruv sotsiologiyasi