Sharq mutafakkirlarining sotsiologik qarashlari 2 - Социология - Презентации

Sharq mutafakkirlarining sotsiologik qarashlari 2

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

133.400390625 KB

Sharq mutafakkirlarinin g sotsiologik qarashlari.

REJA: 1. SHARQ mutafakkirlari ning sotsiologik qarashlari. ABU NASR FOROBIY (873 - 950)sotsiologik qarashlari ABU RAYXON BERUNIY (973-1048)sotsiologik qarashlari ABU ALI IBN SINO (980 — 1037)sotsiologik qarashlari

Tayanch tushunchalar:  Jamiyat,  jamoaviylik,  Ijtimoiy jarayonlar, Ijtimoiy jamoalar…!

Sharq sotsialogiyasining o’ziga hosligi Ma’naviy komillikka erishish,O’zlikni anglash Jamoaviy hafsizlikni ta’minlas h

ABU NASR FOROBIY (873 - 950)  O’rta asr ijtimoiy-falsafiy fikr taraqqiyoti mutafakkir Abu Nasr Forobiy nomi bilan chambarchas bog’liqdir. Allomaning inson kamoloti haqidagi ta'limoti ta'lim-tarbiya sohasida katta ahamiyatga ega. Mashhur yunon faydasufi Arastudan keyin Sharqda o’z bilimi, fikr doirasining kengligi bilan nom chiqargan Forobiyni ulug’ mutafakkir - «Muallimi soniy» -«Ikkinchi muallira» deb ataydilar.

 Ba'zi manbalarda Forobiy 70 dan oshiq tilni bilganligi haqida gapiriladi.  Abu Nasr Forobiy qomusiy olim hisoblanadi. Tadqiqotchilar uning 160 dan ortiq ilmiy asar yaratganligini qayd etadilar.  Forobiy odamlarni turli belgilarga qarab guruhlarga bo’ladi. Bunda u kishilarning dtniy mashabiga, raillatiga, irqiga qarab emas, balki tabiiy hususiyatlari, qobiliyatlari, iqtidori, bilim ko’mkmalariga e'tibor berish zarur, deydi. U o’zning «Baxt-saodatga erishuv yo’llari haqida risola» asarida «Davlatning vazifasi insonlarni baxt- saodatga olib borishdir , -deb yozadi. - Bu esa ilm va yaxshi axloq yordamida qolga kiritadivv . Forobiy davlatni etuk shaxs boshqarishi lozim, deydi; ya'ni jamoani idora etuvchi adolatli, dono bo’lishi, qonunlarga rioya etishi va qonunlar yarata olishi, kelgusini oldindan ko’ra olishi, boshqalarga g’amxo’r bo’Hshi lozim deydi.

Farobiy jamiyatning boobro’ shaxslari, olimlari, oqil kishilari ijtimoiy taraqqiyotining harakatlantiruvchi kuchlaridir, deb hisoblaydi.  Farobiy o’sh vaqtlardayoq, ijtimoiy fikrning ahamiyati katta ekanligini chuqur anglab, zamonaviy sotsiologiyada ko’p qo’llanuvchi ekspertlar yani o’z davrining yetuk donishmandlari fikrlariga tayanib ish tutish zarurligiga urg’u beradi.  “ Donishmandlarga ishonib, ularga ergashuvchi odamlar o’sha narsalarni donishmandlar bilganlariday bilib oladilar. Zero, donishmandlarning bilimlari, eng yahshi bilimlardur…”

ABU RAYXON BERUNIY (973-1048)  Qomusiy olim Abu Rayhon Muhammad ibn Ahmad al-Beruniy 362- yil 3-zulhijjada (milodiy 973-yil 4-sentabr) Xorazmning Qiyot (Kot) shahrida dunyoga keldi. Boshlang’ich ta'limni olgach, o’sha davrda fan-madaniyat taraqqiy etgan Xorazmning peshqadam olimlaridan saboq oladi.

 Mutafakkir jamiyatda adolat o’rnatish, uni yovuzliklardan xalos etish uchun dono, adolatli hukmdor bolishi kerak, deydi.  Abu Rayhon Beruniy ezgu tilakka etishga to’sqinlik qiluvchi ziqna-lik, yolg’onchilik, munofiqlik, manmanlik, takabburlik kabi nuqsonlar-ni qoralaydi, boylikka ruju quyish va ta'magirlik, g’azab va johillik inson uchun eng ashaddiy dushman deb qaraydi.

 Beruniy sotsiologiyadagi muhim soha ijtimoiy tabaqalashuv haqida so’z yuritib, shunday deydi. “Tillarning turlicha bo’lishiga sabab odamlarning guruhlarga ajralib ketishi, bir-biridan uzoq turishi, ularning har birida turli hohishlarni ifodalash uchun zarur bo’lgan so’zlargaehtiyoj tug’ilishidir. Uzoq zamonlar o’tishi bilan haligi iboralar ko’payib, yodda saqlanishi va takrorlanishi natijasidatarkib topib, tartibga tushgan.”

“ Tuzilish va buzilish natijasida unsur bo’laklari bir biriga qo’shilib, dunyo obod bo’lgan va olam tartibga tushgan ”

ABU ALI IBN SINO (980 — 1037)  Ibn Sino ham boshqa zamondosh qomusiy olimlar singari matematika, astronomiya, fizika, kimyo. biologiya, tibbiyot, dorishunoslik, ruhshunoslik, fiziologiya, falsafa, filologiya, adabiyot, ta'lim-tarbiya sohalarida ijod etgan va dunyoga mashhur yirik asarlarni meros qoldirgan olimdir.

 Ibn Sinoning jahon fan va madaniyati rivojiga qo’shgan hissasini e'tiborga olib, Jordano Bruno Ibn Sinoni qadimgi Yunonistonning buyuk faylasufi Aristotel, tabib Galen bilan teng qo’ysa, Dante o’zining «Ilohiy komediya»sida olimni Ptolomey, Yevklid, Gippokratrga tenglashtiradi. Nemis faylasufi L.Feyirbah uni «mashhur tabib va faylasufodir desa, Hindistonning buyuk davlat arbobi J.Nehru o’zining «Hindistonning ocbilishi» asarida o’rta Osiyo olimlarini tilga olar ekan, Ibn Sino nomini alohida ta'kidlab: «Ulardan eng mashhuri tabiblar podshohi» degan nomni olgan buxorolik Ibn Sino (Avitsenna)dir, - deydi.

 Ulug’ mutaffakkir Abu ali ibn Sinoning sotsiologik qarashlari o’zining ilmiy teranligi voqelikka hushyor baho berish hususiyati bilan ajralib turadi. Ibin Sino olamning barqaror amal qilishi jamiyat va tabiatning strategik, yani o’z- o’zini idora qilish, mustaqil boshqarish hususiyatining ishga tushurilishi va harakatlanish bilan izohlanadi deb izohlanadi.

Test  1. Javoblardan mosini toping? 1) Farobiy. 2) Beruniy. 3) ibn Sino. a. Fozil odamlar shahri b. Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar. c. tib qonunlari.  A. 1-b, 2-a, 3-c  B. 1-a, 2-b, 3-c  C. 1-c, 2-b, 3-a

Savollar…  1. Farobiyning sotsiologik qarashlari qaysi asarlarida ochib berilgan?  2. Beruniyning ijtimoiy fikrlaridan keltiring…?  3. Ibn Sinoning ijtimoiy qarashlarini izohlang?  4. Yana qaysi mutafakkirlarning g’oyalari bilan tanishsiz?

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati.  Karimov I. Yangisini qurmay turib, eskisini buzmang. T. O’zbekiston 1993 yil.  R.A.Ubaydullayeva, М.B.Bekmurodov, О.B Mirzaev va boshqa;SOTSIOLOGIYA. Т., “UAJBNT” MARKAZI, 2002.  Abu Nasr Farobiy. Fozil odamlar shaxri Т. , 1993,  Abu Rayxon Beruniy. Tanlangan asarlar. I-ТOM . T. 1968.

E’tiboringiz uchun tashakkur! 18

Похожие

Sharq mutafakkirlarining sotsiologik qarashlari

Antik dunyo sotsiologiyasi. Sharq mutaffakkirlarining sotsiologik qarashlari

Empirik sotsiologik tadqiqotlar 2

Jamiyat yaxlit tizim sifatida

Sotsiologik tadqiqotlar dasturi