Фуқаролик жамияти ҳақида ғоялар - Социология - Презентации

Фуқаролик жамияти ҳақида ғоялар

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1721.052734375 KB

2- МАВЗУ: ФУҚАРОЛИК ЖАМИЯ ТИ: ҒОЯ ВА НА ЗА РИЯ ЛА Р Режа: 1. Фуқаролик жамияти ҳақида ғоялар эволюцияси 2. Янги даврда фуқаролик жамияти назарияси ривожланишининг ўзига хос хусусиятлари 3. Фуқаролик жамияти хақидаги замонавий концепциялар www.arxiv.uz

Фуқаролик жамияти ғоялари ривожи ва даврийлиги: Дастлабки давр Табиий ҳуқуқий давр Институцион ал давр Фуқароли к жамияти ғоясининг эволюцио н даври www.arxiv.uz

2001 йилда миллат маънавий маданиятининг энг қадимги манбаси “Авесто”нинг 2700 йиллигига бағишланган тантанали маросимда Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А. Каримов: “ ... бу ноёб асар бебаҳо тарихий хужжат бўлиб, у биз яшаган бу қадим юртда, бу заминда ўзининг маданияти ва бой маънавиятига эга бўлган буюк давлат бўлганлигидан, аждодларимизга, асрлар давомида битмас туганмас қуч вақудрат ва таянч сифатида хизмат қилганлигидан далолат беради” деб алоҳида эътироф этган. Дарҳақиқат, “Авесто”нинг бош ғояси “эзгу фикр, эзгу мақсад, эзгу амал” ҳар қандай жамият ва инсонлараро муносабатларнинг маънавий асоси эканлигидан далолатдир. www.arxiv.uz

Авестонинг “Яштлар”, “Виспират”, “Видидод” қисмларида оила ва жамоада берилган сўздан ёки қасамдан воз кечиш, одамлар ўртасида тузилган аҳдномани бузиш катта гуноҳ эканлиги ўз ифодасини топган. Хусусан, “О Спитама, шартномани бузувчи киши бутун мамлакатни бузади, шу билан бирга Артага тегишли барча мулку молларга путур етказади”.“О Спитама, аҳдингни бузма...” ғоялари давлатлар сиёсий тизимининг ҳуқуқий асоси, адолат манбаи бўлиб, улар Рим ҳуқуқидан ҳам қадимийроқдир. Авестодаги фуқаролик жамиятини қуришнинг бирламчи омили эркак ва аёлнинг тенг ҳуқуқлилиги, оиланинг барқарорлигини таъминлаш ғояси бугунги кунда ҳам муҳим аҳамиятга эга бўлиб, бугун Ўзбекистон Республикаси Конституцияси ва бошқа меъёрий ҳужжатларда аёлларнинг тенг имконияти ва кенг ҳуқуқлари таъминланган. www.arxiv.uz

XXI асрда баъзи мамлакатларда аёлларнинг сайлаш ва сайланиш ҳуқуқи умуман инкор қилинаётган бир даврда, Ўзбекистон Олий мажлис қонунчилик палатасига аёлларнинг сайланиши учун 30% квотанинг ажратилиши, 1995 йилда “Оила” кодексининг қабул қилиниши, бир томондан юртимизда аёлларга муносабат ва оилавий қадриятлар қадимий илдизларга эгалигини ифодаласа, иккинчи томондан фуқаролик жамиятини қуриш йўлидаги оқилона сиёсатнинг ёрқин ифодасидир. www.arxiv.uz

Фуқаролик жамиятини қуриш ғояси Марказий Осиё мутафаккирлари ижодида ўрганилганлиги И.А.Каримовнинг 2014 йилда Самарқандда ўтказилган “Ўрта аср Шарқ мутафаккирларининг илмий мероси замонавий цивилизацияда ўрни ва аҳамияти”мавзусидаги халқаро конференцияда сўзлаган нутқида“Олим ва тадқиқотчилар фикрича, Шарқ хусусан Марказий Осиё, IХ-ХII ва XIV-XV асрларда бўлганилмий ҳамжамият томонидан Буюк Шарқ уйғониши дея ном олган йирик илмий маданий уйғониш учун асос сифатида хизмат қилди” 3 деб алоҳида таъкидлаган. Абу Наср Форобий, Ибн Сино, Беруний, Юсуф Хос Ҳожиб, Низомулмулк, Амир Темур, Алишер Навоий ва бошқалар ижодида кенг таҳлил қилинган. www.arxiv.uz

АЛ-ФОРОБИЙ 870-950 «Фозил одамлар шаҳри» “ Уларнинг ўзларидан сайланган раҳбар ёки бошлиқлар ҳокими мутлоқ бўлмайди. Улар одамлар ичидан кўтарилган, синалган энг олийжаноб, раҳбарликка лойиқ кишилар бўладилар. Шунинг учун бундай раҳбарлар ўз сайловчиларини тўла озодликка чиқарадилар, уларни ташқи душмандан муҳофаза қиладилар” деб давлат бошқарувида демократик тамойилларни таъминлаш билан боғлиқ ахлоқий ва маданий қадриятларни тизимлаштиради www.arxiv.uz

Фарабий: Давлат ва жамиятнинг мақсад- манфаатлари мувозанати Мақсад манфаат-р ивожланишА Б В -мақсад ва манфаатларнинг уйғунлигиА - мақсадсизлик- манфаатпарастликВ - мақсаднинг кичиклиги- манфаатларнинг кенглигиБ адашиш ие -регресс www.arxiv.uz 1A 0E

ФОрОбий: жамиятнинг табақаланиши Тўғри жамият Нотўғри жамият ҚОБИЛИЯТГА ҚАРАБ Салоҳиятли (назариётчи ва амалиётчи) Ўрта қатлам (ё назариётчи ё амалиётчи Бошқарувчи – ижрочи Оддий фуқаролар МОДДИЙ НЕЪМАТЛАР НОМУВОФИҚЛИГИ Ҳокимиятга таъсир курсатувчи бойлар Сиёсий таъсирдан маҳрум бўлган ўрта қатламлар Меҳнатга лаёқатли камбағал қатлам Меҳнатга лаёқатсиз қашшоқ қатлам www.arxiv.uz25 1F 0A 28 1F

ИДЕАЛ ЖАМИЯТ Давлат ва жамиятАдолатли бошқарув тизими Адолатли раҳбарлар Изоҳ: Фарабий фикрига кўра, улардан бири иккинчисига зид келса, давлат таназзулга юз тутади. www.arxiv.uz

АБУ РАЙХОН БЕРУНИЙ (973–1048) “ Қадимги халқлардан қолган ёдгорликлар”, “Ҳиндистон” асарларида адолатли жамият ва унинг амал қилиши асосларини шакллантириш ҳақидаги ғояларни илгари сурган. Унинг фикрича,жамиятнинг пайдо бўлишига одамларнинг ўзаро ҳамкорлиги, бирга яшашга эҳтиёжи ва интилишлари сабаб бўлади. Адолатли жамиятни қуриш ахлоқий қадриятларга таяниши ва ривожлантирилиши лозим.. Давлат раҳбарининг асосий вазифаси аҳолининг турли қатламлари, кучлилар ва кучсизлар ўртасидаги сиёсий ва ҳуқуқий адолат мезонларини ўрнатишдадир. Бунгаунинг фикрича идеал ижтимоий тузилмани қуриш орқали эришилади. www.arxiv.uz

Абу Али ибн Сино (980–1037) Ижтимоий муносабатлар одамлар ўртасидаги тафовут ва тенгликсизлик натижасидир. Ҳусусан, Ибн Сино “иқтисодий ва ижтимоий ҳамда шахсий хусусиятларга кўра тенгликсизлик – инсон ижтимоий фаоллиги сабаби ҳисобланади” деб таъкидлайди. Идеал давлат қуриш эса жамият аҳолисининг маънавий- ахлоқий равнақи билан боғлиқ.. Унинг фикрича, маънавий ахлоқий қадриятларнинг юксак қадрланиши нафақат ҳар томонлама фаровонликни, балки жамиятда адолат ва барқарорликни ҳам таъминлайди. www.arxiv.uz

ЮСУФ ХОС ХОЖИБ БОЛАСАҒУНИЙ XI аср Юсуф Хос Ҳожиб “Қутадғу билиг” достони Давлатни бошқариш амаллари, қоидалари ва сиёсий - ахлоқий муносабатларни жамиятда қарор топтиришга эътибор қаратган 2 . «Шоҳликка даъвогарлар онадан ажиб бир истеъдод билан туғиладилар ва улар дарҳол яхши-ёмонни ажратиш фитратига эга бўладилар. Бундайларга Худо идрок, фаросат ва юмшоқ бир кўнгил ато этади, қолаверса яхши иш юритиш ўқуви билан ҳам сийлайди» 1 деб таъкидлаган. www.arxiv.uz

Давлат ва жамият мувозанатини таъминловчи 4 омиллари Иерархическая схема: Ҳукмдор Ҳукмдор Адолат Адолат Бош вазирБош вазирХусусий мулкдорлар Хусусий мулкдорлар Аъёнлар Аъёнлар АқилАқил ХалқХалқ Сабр-тоқатСабр-тоқат Ҳокимият Фаолият Иштирок Ақил www.arxiv.uz

Низомулмулк нинг “Сиёсатнома” асари Амалдорларни ахлоқий фазилатларига қараб танлаш, адолат ва инсофни оёқ ости қиладиган кишиларни давлат ишларига аралаштирмасликни, давлатни бошқаришда кенгаш билан олиб бориш, фаолиятларни мунтазам назоратқилиш, итоат, ижро ва сифатлари тўғрисидаги қарашлари билан аҳамиятлидир. www.arxiv.uz

Амир Темур (1336–1405) “ Ҳар мамлакатнинг яхши кишиларига мен ҳам яхшилик қилдим, нафси ёмонлар, бузуқлар ва ахлоқсиз одамларни мамлакатиимдан қувиб чиқардим. Пасткаш ва разил одамларга ўзларига лойиқ ишлар топширдим ҳамда ҳадларидан ошишларига йўл қўймадим. Улуғларини ва шараф- эътиборли кишиларни ҳурматлаб, мартабаларини оширдим. Ҳар мамлакатда адолат эшигини очдим, зулму ситам йўлини тўсдим». 1 “ Тажриба, - деб ёзади у, менга шуни кўрсатдики, дин ва қонунга таянмаган ҳукумат, ўзининг буюк қудратини узоқ вақт сақлаб тура олмайди. Уни ҳар қандай ёвуз киши кириши мумкин бўлган на томи, на эшиги, на панжаралари бор уйга ўхшатиш мумкин. Шунинг учун мен ўз салтанатимни ислом арконлари ва бошқарувда ўзим қатъий амал қилувчи қонунлар асосида қурдим”. www.arxiv.uz

АМИР ТЕМУР : Бошқарувдаги устувор талаблар - АДОЛАТ 1 2 - ҚОНУНЛАРГА АМАЛ ҚИЛИШ 3 - КЕНГАШ ВА МАШВАРАТГА АСОСЛАНИШ 4 - ҚАРОРЛАР ҚАБУЛ ҚИЛИШДА ШИЖОАТЛИ ВА ҚАТЪИЯТЛИ БЎЛИШ. www.arxiv.uz

Алишер Навоий (1441– 1501) «...давлат иши билан машғул бўлган амалдорлик чоғларимда кўнгил мулкини турли одамларнинг ҳужуми булғалади. Гоҳ амирлик ўрнида ўтирдим ва ҳукумат маҳкамасида халқнинг арз-додини сўрдим ва гоҳ подшоҳ ёнида вазирлик қилдим ва менга умидвор назар билан қараб турган элга мурувват кўрсатдим» www.arxiv.uz

2.Янги даврда фуқаролик жамияти назарияси ривожланишининг ўзига хос хусусиятлари . Афлотуннинг (мил. ав. 427– 347 й.) “Давлат” диалогида фуқароларнинг шахсий ва ижтимоий ҳаётини ажратишгина эмас, ижтимоий соҳани ҳозиргидек замонавий талқинда, сиёсий фаоллик сифатида тушунилган. Бунда жамият ҳаётининг сиёсий жиҳатлари, фуқаролик жамияти тизимининг умумий тавсифи сифатида намоён бўлади. www.arxiv.uz

Арасту(мил. ав. 384–322 й.) Уни кўпроқ ижтимоий трансформация эмас, балки давлат тузилмасидаги ўзгаришлар қизиқтиради. Бундан ташқари Арасту ўзининг назарий ишланмаларида давлат ҳақидаги мавҳум ғояга таянишни эмас, жумладан Афлотунга хос бўлган, балки воқеъликда мавжуд бўлган бошқарув шаклларини солиштириш, қиёсий таҳлил қилишга таянади, бу жиҳат эса унинг давлат ва жамият борасидаги позициясини конкретроқ бўлишини таъминлайди. www.arxiv.uz

Платондан фарқли ўлароқ, Аристотель хусусий мулкни эътироф этади. Чунки у инсон табиатига хос бўлиб, одамлар ўртасидаги ўзаро муносабатларнинг ўзагини ташкил этади. Аристотель мулк ҳуқуқининг фуқаролар фаровонлиги, давлат ва унинг бошқарув шакли хавфсизлиги, қонунчилик органи ишида фуқароларнинг иштироки механизми, лавозимларни эгаллаш ва вазифаларни бажариш, суд органлари ишидаги ролини атрофлича ўрганган. Аристотель фикрига кўра, сиёсий бошқарув – бу одамларнинг эмас, балки қонун бошқарувидир: ҳатто энг яхши ҳукмдорлар ҳам туйғулар ва ҳиссиётга берилувчан бўлади, қонун эса «оқилона тафаккур»дир. Марк Тулий Цицерон (мил. ав. 106-43 йиллар) Цицерон фикрига кўра, уч бошқарув шакли (монархия, аристократия ва демократия) унсурларини ўзида мужассамлаштирган аралаш давлат энг идеал давлатдир. Фақат шундай давлатда ҳар бир жамият аъзосининг манфаатларини қондириш ва у давлатни бошқаришда иштирок этиши таъминланади. «Давлатнинг мустаҳкамлиги ва фуқароларнинг ҳуқуқий тенглиги» бундай давлат тузумининг муҳим фазилати деб ҳисоблайди . Дастлабки давр www.arxiv.uz

ТАБИИЙ-ҲУҚУҚИЙ ДАВР Бу давр Ф. Бэкона, Г. Гроция, Т. Гоббса, Дж. Локка, Д. Юма, Б. Спинозы, Ж. Ж. Руссо, Ш. Монтескье ва бошқа кўплаб мутафаккирлар номи билан боғлиқки, вужудга келаётган буржуа демократияси даврида абсалют монархияга қарши жамият эҳтиёжини ифода қилади. Ф. Бэкон Т. Гоббс Г. Гроция Ш. Монтескье www.arxiv.uz

МАЗКУР ҒОЯЛАРДА ИНСОН ЭРКИ, ҚАДР-ҚИММАТИ, ХУЖАЛИК МУСТАҚИЛЛИГИ, ХУСУСИЙ МУЛК ДАХЛСИЗЛИГИ ФУҚАРОЛАРНИНГ ҲУҚУҚИ ЭКАНЛИГИ ТАЪКИДЛАНАДИ ФУҚАРОВИЙ ЖАМИЯТНИНГ ШАКЛЛАНИШИ БУРЖУА ДАВЛАТИНИНГ ШАКЛЛАНИШИ www.arxiv.uz

Гоббс - Давлат, фуқаролик жамияти ва фуқаровий шахс тушунчалари ўртасига тенглик белгисини қўяди. Бироқ, айни вақтда, у агар давлат фуқаро бўлса, бу ҳар қандай фуқаро давлат ҳисобланишини англатмаслигини қайд этади. Муайян хўжалик, савдо ва тижорат ишларини олиб бориш учун аъзолари ўзини ҳамжамият (давлат) хоҳиш- иродасига тўла бўйсундирмаган бирлашмалар, компаниялар, яъни «фуқаровий шахслар» ташкил этилиши мумкин. Фуқ аро лар нин г кон сти туц ион ҳуқ уқл ари ни ҳим оя қил ишИқт исо дий ҳуқ уқл ари ни ҳим оя қил иш Давлат функцияси www.arxiv.uz

Дж. Локк ҳокимиятлар бўлинишида қонун чиқарувчи ҳокимият парламентга қарашли бўлган конституцион монархияга интилади . Парламент ● Турли буржуа эркинликлар; сўз, матбуот, эътиқод, хусусий мулкни қоунчилик асосида кафолатлаш. Ижро ҳокимияти ● Ҳукумат судлар ва ҳарбийлар билан ҳукуматни Министлар Кабинети ва қирол тасарруфига ўтказиш. Ҳукумат фаолияти қонун билан назорат қилинади. www.arxiv.uz

Институционал давр Янги даврда биринчи бор давлат ва фуқаролик жамияти бири икикнчисига уйғун эмас, уларнинг фарқлари очиб берилади.Бу давр Гегел билан бошланади . www.arxiv.uz

Ижтимоий шартноманинг характери (Т. Гоббса и Дж. Локка) Гоббс - давлат ижтимоий шартномага амал қилишни кафолатлайди Локк - ижтимоий шартномага амал қилишни кафолатловчи қонунчилари наздида халқдир. www.arxiv.uz

Уч босқичли Гегел таълимоти ОИЛА ДАВЛАТ www.arxiv.uz

ТУРКИСТОН МАЪРИФАТПАРВАРЛАРИ Фуқаролик жамияти демократик нормалари ва қадриятлари замонавий ижтимоий-фалсафий тафаккурда ҳам тахлил қилинган. Замонавийроқ кўринишда демократия ғоялари Туркистонда маърифатпарвар жадидлар фаолиятида кузатилади. Европада бўлгани каби Туркистонда ҳам ўрта асрлар феодал муносабатлари, догма ва анъаналарга қарши бўлган маърифатпарвар ғоявий оқим сифатида характерланади. У прогрессив кучларнинг мамлакатни феодал турғунлик давридан олиб чиқишга ҳаракат қилган ва курашганларини акс эттиради. Жадидлар таълим тизимини ислоҳ этишни талаб қилиб, дунёвий фанлар фаолроқ ўқитиладиган янги усулдаги мактабларни очган, уларда аниқ, табиий-илмий, иқтисодий фанлар ўқитилган. (М.Бехбудий, А.Фитрат, А.Қодирий, Чўлпон, Мунаввар Кори ва бошқа кўплаб маърифатпарварларнинг фаолияти билан боғлиқдир. www.arxiv.uz

4-давр: Фуқаролик жамияти ғоясининг эволюцион даври ХХ асрнинг 20-90 йй. Формацион ёндошув Фуқаролик жамияти тушунчаси капиталистик тизимга боғланади ва кенг (яъни жамиятнинг шакли сифатида) ва тор (яъни иқтисодий ва сиёсий муносабатлар ўратсидаги шаклланадиган муаян ижтимоий ташкилотлар мажмуаси сифатида) маъноларда тушунилади. Цивилизацион ёндошув Фуқаролик жамиятини цивилизация тарраққиёти контекстида кўриб чиқади. Унинг назарий асосларини О.Шпенглер, А.Тойнби ва П.Сорокин асрарларида яратилган. Уларга қараганда, фуқаролик жамияти бошқа ижтимоий шакллардан аввало юксак цивилизация даражаси билан ажралиб туради. Унинг асосий меъзони сифатида эса инсогн, унинг эркинлиги, ривожланиш ва ижодийлик имкониятлари, шунингдек бошқа инсонлар билан тинчлик в тотувликда яшаш қобилиятлари тан олинади ошув Модернизация Ёндошув Модернизация концепцияларида (А. Турен, Ю. Хабермас, Э. Гидденс, З. Бауман ва б.) фуқаролик жамияти аъанавий жамият урнини эгаллаган ёки замонавий жамиятга хос бўлган белгиларни шакллантирадиган жамияти тушунилади. шуви www.arxiv.uz

● Ихтиёрий олда вужудга келган бирламчи жамоалар (оила, кооперация, уюшма, ўжалик ҳ ҳ жамоалари, жамоат ташкилотлари, касаба уюшмалари, ижодий, спорт ва бош а қ бирлашмалар); AЗамонавий фуқоролик жамияти қуйидаги тузилмага эга: www.arxiv.uz

www.arxiv.uzФуқаролик жамияти замонавий концепциясининг мафкуравий моделлари Либерал - демократик доктрина ( « бозор иқтисодиёти» доктрина ) Авторитар - буржуа доктрина (« давлат капитализми » доктринаси ) Социал -демократик доктрина (« демократик социализм» ва «социалистик фуқаролик жамияти » концепцияси ) Авторитар - социалистик доктрина (« давлат - бюрократик социализми » доктринаси )

www.arxiv.uz

Похожие

Фуқаролик жамияти – олий мақсад

Фуқаролик жамияти - ғоя ва назариялар

Фуқаролик жамияти фанининг предмети, объекти, мақсад ва вазифалари

Фуқаролик жамиятининг ижтимоий тузилмаси

Жамият яхлит тизим сифатида