Poya, novda vazifasi, tuzilishi, tiplari va qishloq xo’jaligidagi ahamiyati - Сельское и лесное хозяйство - Презентации

Poya, novda vazifasi, tuzilishi, tiplari va qishloq xo’jaligidagi ahamiyati

Загружено в:

11.04.2023

Скачано:

0

Размер:

2367.0673828125 KB

POYA, NOVDA VAZIFASI, TUZILISHI, TIPLARI VA QISHLOQ XO’JALIGIDAGI AHAMIYATI

ASOSIY SAVOLLAR 1. Novda haqida umumiy tushuncha 2. Novda sistemasining hosil bo’lishi. O’sish va shoxlanish 3. Shakli o’zgargan (metamorfozlashgan) novdalar 4. Poyaning ichki tuzilishi

NOVDA HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA Novda haqida umumiy tushuncha . Novda ham ildiz kabi yuksak o’simliklarning asosiy organidir. Vegetativ novdalar o’simlikning (havodan) oziqlanishini amalga oshiradi. Ularning shakl o’zgargan ko’rinishlari ( metamorfozalari ) esa boshqa bir necha vazifalarni bajaradi. Spora yoki gul hosil qiluvchi novdalar ixtisoslashgan generativ organlar hisoblanib, ular o’simlikni ko’payishini ( reproduktiv ) ta‘minlaydi. Novda uchki ( apikal ) meristemaning mahsuli sifatida ildizga nisbatan murakkab tuzilgan. Vegetativ novdada quyidagi qismlarni ajratish mimkin: poya, barglar, kurtaklar, bo’g’imlar, bo’g’im oraliqlari.

Dastlab urug’ning unishidan o’simta hosil bo’ladi. O’simtalarda urug’palla barglari va birinchi chin barglar orasidan poyacha taraqqiy etadi. Poyaning eng uchida bargchalar orasida o’sish nuqtasi ( apeks ) bo’lib, undan bir yillik novda rivojlanadi. Kurtak boshlang’ich novda bo’lib, u o’sish va rivojlanish xususiyatiga ega. O’simliklarning eng asosiy birinchi tartib novdasi boshlang’ich poyachaning o’sishidan hosil bo’ladi, keyinchalik uning yon kurtaklardan ikkilamchi, undan uchlamchi tartib novdalar hosil bo’ladi. NOVDA HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA

Poya novdaning o’q organi. Poya ham ildiz kabi yuksak o’simliklarning asosiy vegetativ organlaridir. Poya urug’ning murtak qismidagi embrional holdagi poyachaning rivojlanishidan hosil bo’ladi. Urug’ning unishi bilan poya yer betiga chiqadi va meristema hujayralarning bo’linishi hamda yiriklashishi hisobiga o’sadi. Poya o’simlikning yer ustidagi bargsiz, kurtaksiz qismi bo’lib, bargni ildiz bilan morfologik hamda funksional bog’laydi . Uning funksiyasi suv va unda erigan mineral moddalarni ildizdan bargga yetkazish hamda bargda hosil bo’lgan organik moddalarni ildizga o’tkazishdan iboratdir. Yorug’lik sevuvchi o’simliklarda poya uzun bo’ladi. U ba‘zan suv va boshqa zaxira oziq moddalar to’plovchi ombor vazifasini ham o’taydi. Bundan tashqari, poya nafas oluvchi organ ham hisoblanadi. Ayrim o’simliklarda assimilyatsiya hamda vegetativ ko’payish vazifalarini bajaradi. NOVDA HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA

O’simlik poyalari o’sish xarakteriga, shakliga hamda uzun qisqaligiga qarab bir necha xil bo’ladi. Poyalar o’sish xususiyatiga qarab ortotrop yoki tik va plagiotrop yoki ko’ndalang yo’nalishda o’suvchi bo’ladi. Ortotrop poyalarga ko’pchilik o’simliklar ( kungaboqar, makkajo’xori, g’o’za ) da poyalar tik o’sadi. Ko’tarilib o’suvchi poyalar esa sho’ra, shuvoq, izen, sebarga kabi o’simliklarda uchraydi: poyalari tuproqqa suyanib, o’z gavdasini yuqoriga ko’taradi. Sebarga, o’rmalovchi ayiqtovon va shunga o’xshash qulupnay o’simliklari poyalari qo’shimcha ildiz chiqaradi. Ayrim poyalar ( tok, boqla ) tanasini tik tuta olmasligi tufayli boshqa o’simliklarga ilashib o’sadi. Chirmashib o’sadigan o’simliklarga pechak, xmel poyalari kiradi.NOVDA HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA

Poyaning o’sishiga ko’ra xillari: A-ortotrop (vertikal); B-plagiotrop (gorizontal) poya; C-shoxlanmaydigan poya ( Cycas revoluta ); 1 – tik o’suvchi poya; 2 – ilashib o’suvchi poya; 3 – chirmashib o’suvchi poya, 4 – yer bag’irlab o’suvchi poya, 5 – ko’tarilib o’suvchi poya

Plagiotrop poyalarning ba‘zilari yerda yoyilib qo’shimcha ildizlari bilan yerga o’rnashib o’sadi. Qovun, tarvuz va qovoq o’simliklari palaklari yer bag’irlab o’sadi. O’z poyasini tik tutib tura oladigan, ingichka, uzunpoyali, ilashib, o’ralib o’suvchi poyali o’simliklar lianalar deb ataladi. Lianalar asosan tropik o’rmonlarda o’sadigan o’simliklar hisoblanadi. Tropik o’simlik Rotang palmasi ning poyasining yo’g’onligi 2-4 sm, bo’yi 400 metrgacha boradi. Markaziy Osiyoda uchraydigan pechakdoshlar, xmellar tipik o’tsimon lianalar bo’lsa, tok esa daraxtsimon lianalardir. NOVDA HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA

Poyalarning ko’ndalang kesimiga ko’ra shakli o’simliklar turiga qarab har xil: ularning yumaloq, silindrsimon ( arpa, bug’doy, qamish ), uch qirrali ( hiloldoshlar oilasiga mansub qiyoq, salomalaykum ), to’rt qirrali ( yalpizdoshlar oilasiga kiruvchi yalpiz, rayhon ) shuningdek, qoqidoshlar oilasidan silfiya o’simligida va ko’p qirrali poya qovoq, tarvuz, sachratqi, kaktus kabi o’simlik turlarida uchraydi NOVDA HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA Poyaning ko’ndalang kesmasi: 1 – yumaloq; 2 – ovalsimon; 3 – uch qirrali; 4 – to’rt qirrali; 5 – ko’p qirrali; 6 – qovirg’ali; 7 – egatchali; 8, 9 – qanotchali.

NOVDA HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA Tabiatning tashqi muhitlariga moslashgan gulli o’simliklarning poyasi uzun- qisqa bo’ladi. Bahorda o’sadigan ayrim o’tlar poyasining uzunligi atigi bir necha sm ga boradi. Tabiatda bahaybat daraxtlar ham uchraydi. Dunyoda eng baland daraxtlar ochiq urug’lilardan Mamont (sekvoyadendron) daraxti 142 metr va gulli o’simliklardan Avstraliya evkalipti ning balandligi 155 metrgacha boradi. Poyalarining yo’g’onligi ham xilma-xil bazi bir o’simliklarning poyasi yo’g’on bo’lib, diametri bir necha metrga yetsa, bazilariniki bir necha millimetrni tashkil qiladi. Masalan, pechak poyasining yo’g’oningi 1-3 millimetr, Afrika baobob daraxti tanasining diametri esa 10-12 metrga teng keladi.

Mamont (sekvoyadendron) daraxti va Avstraliya evkalipti

Poyalarining shakli va yashovchanligiga qarab, barcha gulli o’simliklar: daraxt, buta, yarim buta, o’t o’simliklariga bo’linadi.  Daraxt o’simliklar - asosan ko’p yillik, yirik, yaxshi rivojlangan poyaga ega bo’lgan va kuchli ravishda ikkilamchi tartibda yo’g’onlashgan tanali o’simlikdir.  Buta o’simliklar asosan ko’p yillik bo’lib, bir necha poyasi bo’lishi bilan farq qiladi. O’simlikning yer ustki qismi ildiz bo’g’zidan boshlab shoxlaydi. Poyasi ikkilamchi tartibda yo’g’onlashib, bo’yi 2-5 metrdan oshmaydi. Markaziy Osiyoda o’sadigan zirk, jing’il, jiyda, bodom, anor kabi o’simliklar shular jumlasidandir. NOVDA HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA

 Yarim buta o’simliklari poyalarining pastki qismi yog’ochlanib, usti po’kak bilan qoplanadi. Poyaning shu qismini qishda sovuq urmaydi, qolgan uchki, ya‘ni novdalari yog’ochlanmay tashqi tomondan epidermis bilan o’ralgan qismini esa sovuq urib ketadi. Erta ko’klamdan boshlab poyaning sovuq urmagan qismidan yangi kurtak ko’kara boshlaydi. Bunga cho’l shuvog’i, izen, astragal, shuningdek, sho’raklar misol bo’ladi.  O’t o’simliklar yashovchanligiga qarab uch guruhga bo’linadi: bir yillik, ikki yillik va ko’p yillik o’t o’simliklar. Bir yillik o’t o’simliklar (arpa, bug’doy, kungaboqar, zig’ir) yil davomida urug’dan unib vegetativ organlarini rivojlantirib, gullab meva hosil qiladi va nobud bo’ladi. NOVDA HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA

NOVDA HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA  Ikki yillik o’t o’simliklar birinchi yili yer usti ham yer osti vegetativ organlarini hosil qiladi. Bu organlarda yil bo’yi organik moddalar to’planadi. Ana shundan o’simliklar birinchi yili ildizmeva, piyozbosh, bo’g’im oralig’i qisqargan novda chiqaradi. Ikkinchi yili esa normal rivojlangan novdani hosil qilib gullaydi, urug’ hosil qiladi va nobud bo’ladi. Bunday o’simliklarga sholg’om, turp, lavlagi, sabzi, piyoz va karam misol bo’la oladi. Bu o’simliklar madaniy holda ikki yillik bo’lib, yovvoyilashgan turlari ko’p yil yashaydi.  Ko’p yillik o’tlar ning hayoti bir necha o’n yillar davom etadi, lekin yer usti organlarida gul hosil qilib, urug’ yetishtirgandan so’ng nobud bo’ladi, yer ostida esa uzoq yashovchan vegetativ organlari qoladi. Bu organlaridan har yili qaytadan ko’karib chiqaveradi. Ana shunday o’simliklarga qoqi, yo’ng’ichqa, yalpiz, qulupnay, binafsha, g’umay, lola kabi o’simliklar kiradi.

Ko’p yillik o’tlar ichida qisqa muddatli vegetatsion davrga ega bo’lgan o’simliklar ham uchraydi. Ularning yer ostida ildizpoyasi, tuganagi, piyozboshchasi bo’lib, bunday o’simliklarni efemeroid deb ataladi. Efemeroidlarga lola, boychechak , za‘faron, rang, savrinjon kabi o’simliklar kiradi. Vegetativ davri qisqa bo’lgan bir yillik o’t o’simliklar efemerlar deb ataladi. Ularning o’sishiga qulay sharoit bo’lganda o’sib, gullab, urug’ yetishtirib, nobud bo’ladi. Bunga uchma o’t, chitir, qizg’aldoq va boshqalar kiradi. O’simliklarning urug’ holatda tinch saqlanishiga anabioz deyiladi.NOVDA HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA

O’simliklar morfologiyasida bargli, kurtakli poyaga novda deb ataladi. Novda asosan kurtakning rivojlanishidan hosil bo’ladi. Kurtak . Kurtak-o’simlikning murtak shaklidagi hali ochilmagan tana, barg, gul va boshqa qismlarini hosil qiluvchi novdadir. Kurtak murtak o’qidan va undagi murtak bargchalaridan iborat bo’lib, uning uchida o’sish nuqtasi ( apeks ) bo’ladi. Kurtaklar joylanishiga ko’ra uchki (apekal) yoki tepa, hamda yon (qo’ltig’li) kurtaklariga bo’linadi. Yon kurtaklar bitta va ba‘zan bir nechtadan iborat, ular ustma-ust joylashsa serial (lot. ― series‖ -qator) kurtak deb ataladi. Masalan, uchqat, yong’oq, oq akatsiya va boshqalarda uchraydi. Agar kurtak birgalikda yonma-yon joylashsa kollateral (lot. ― kol‖ -birgalikda, lateralis -yon tomon) deyiladi. Bunday kurtaklarga sarimsoq kurtaklari misol bo’ladi. Bundan tashqari qo’shimcha yoki adventiv (lot. ― adventikus‖ -kelgindi, tasodifiy) kurtaklar ham bo’ladi. Adventiv kurtaklar vegetativ ko’payish vazifasini bajaradi. Qo’shimcha kurtaklar bargda ham hosil bo’lishi mumkin. Masalan briofillum (kalonxoe) o’simligida kuzatish mumkin. Uni ajratuvchi kurtak deb ham ataladi. NOVDA SISTEMASINING HOSIL BO’LISHI. O’SISH VA SHOXLANISH

Tuzilishi va funksiyasiga ko’ra, kurtaklar har xil. Masalan, vegetativ, vegetativ- generativ hamda generativ kurtaklar bo’lishi mumkin. Yon novda hosil bo’ladigan kurtak vegetativ kurtak , gul hosil qiladigan kurtak esa generativ kurtak deyiladi. Vegetativ kurtakning uchi o’tkir, o’zi esa biroz yalpoqroq bo’ladi. Generativ kurtak esa yumaloq va biroz yirikdir. Kurtaklar novdaning bo’g’im qismida joylashadi. Vegetativ-generativ kurtaklarning tuzilishi vegetativ kurtakning tuzilishiga o’xshaydi, lekin o’sish nuqtasida boshlang’ich holatidagi gul yoki to’pgul bo’ladi. Bunday kurtaklar ko’pincha o’tchil o’simliklarga xos xususiyat bo’lsada, daraxt va butalarda ham uchraydi (masalan: nastarin, marjon daraxt ).NOVDA SISTEMASINING HOSIL BO’LISHI. O’SISH VA SHOXLANISH

Novdaning yo’g’onlashgan qismiga bo’g’im deb ataladi. Bo’g’imda barg, barg qo’ltig’ida esa hamma vaqt kurtak joylashadi. Novda bilan barg orasidagi burchakka barg qo’ltig’i deyiladi. Ikki bo’g’im orasidagi masofa bo’g’im oralig’ini tashkil qiladi va u uzun yoki qisqa bo’lishi mumkin. Odatda, poya bir necha yoki ko’p bo’g’im va bo’g’im oraliqlaridan iborat bo’lib ketma-ket joylashadi. Bo’g’imlarning bunday joylashishi metamer (yunon. ― meta ‖ - orasida, ketma-ket) joylashish deyiladi. NOVDA SISTEMASINING HOSIL BO’LISHI. O’SISH VA SHOXLANISH

NOVDA SISTEMASINING HOSIL BO’LISHI. O’SISH VA SHOXLANISH Meva daraxtlarning qisqa bo’g’imli novdalarida generativ kurtaklar rivojlanib, meva hosil qiladi. Uzun bo’g’imli novdalarda esa faqat vegetativ kurtak bo’ladi yoki umuman bo’lmasligi ham mumkin. Novdalardagi rivojlanmagan kurtak yashirin kurtaklar deyiladi. Yashirin kurtak zaruriyat tug’ilguncha tinch holatda turadi. Moboda novdaning tepa kurtagi qirqilsa yoki shikastlansa, yashirin kurtak ko’kara boshlaydi. Agar bu kurtak ham bo’lmasa novdaning istagan joyidan qo’shimcha kurtak hosil bo’ladi. Tol, terak, tut kabi daraxtlar qirqiladi yoki kallaklanadi. Shundan keyingi ularning o’sishi qo’shimcha yoki yashirin kurtaklar hisobiga bo’ladi. Qo’shimcha kurtaklar yangi novdaga aylanadi.

Bargi to’kilgan novdada yarim doira shaklidagi barg o’rni qoladi. Bu o’rin yuqorisida qishlovchi kurtak o’rnashib, uning ustini smola shimib olgan qo’ng’ir rangli qattiq qobiqlar (sovuq urmasligi uchun) qoplaydi. Erta ko’klamda bu kurtaklar novda yoki gul hosil qiladi. Agarda yon kurtaklar tinim davriga ega bo’lmay, novda bilan birgalikda yozilsa, ularni boyituvchi kurtaklar deb ataladi.NOVDA SISTEMASINING HOSIL BO’LISHI. O’SISH VA SHOXLANISH Kurtak xillari: A-Emanning yopiq vegetativ kurtagini umumiy ko’rinishi va bo’ylama kesmasi; B-Olchaning yopiq generativ kurtagini bo’ylama kesmasi; C-Marjon daraxtining yopiq vegetativ-generativ kurtagi; D- nasturtsiyaning ochiq kurtagi; E-o’rmalovchi sebarganing ochiq kurtagi; 1-o’sish konusi; 2-boshlang’ich poya; 3-boshlang’ich barg; 4-qo’ltiq kurtaklar; 5-kurtak tangachabarglari; 6-boshlang’ich gul; 7-yonbarg.

Shoxlanish . Novdalar ma‘lum sistematik guruh o’simliklariga xos ravishda shoxlaydi. Shoxlanish quyidagi xillarda bo’ladi: Dixotomik shoxlanishda poya ma‘lum bir miqdorda o’sgach, uchki qismi ikkiga bo’linadi, keyinroq poyaning uchi yana ikki bo’linib ketadi va hokazo. Bunday shoxlanish lishayniklar, plau toifalar hamda qirqquloqtoifalarda uchraydi. Dixotomik shoxlanish juda ham qadimgi shoxlanish bo’lganligi uchun gulli o’simliklarda uchramaydi. NOVDA SISTEMASINING HOSIL BO’LISHI. O’SISH VA SHOXLANISH

Monopodial shoxlanishda poyaning uchki kurtagi o’simlik nobud bo’lguncha o’sishni davom ettiraveradi. Uning yon kurtaklardan yon novdalar ham hosil bo’lib turadi. Shuning uchun ham daraxtlarning asosiy poyasi o’sib yo’g’onlashadi va yiriklashib ketadi. Qarag’ay, tilog’och, mirzaterak kabi daraxtlarning katta bo’lishligi shundan deb hisoblash mumkin. Simpodial shoxlanishda asosiy poyadagi uchki kurtak ma‘lum vaqtdan so’ng o’sishdan to’xtaydi. Bunda u gulga, ayrim o’simliklarda esa tikanga yoki jingalakka aylanadi. Uning ostidagi yon kurtak esa o’sishni davom ettiradi. Bunday o’sish bir necha bor qaytariladi. Ana shunday shoxlanishda novdalar qisqa, ya‘ni serbo’g’im bo’ladi. Barglar qalin joylashgan simpodial novdalarni ko’pincha meva beruvchi shox deb ataladi.NOVDA SISTEMASINING HOSIL BO’LISHI. O’SISH VA SHOXLANISH

Soxta dixotomik shoxlanishda novdaning uchki kurtagi o’sishdan to’xtab, gulga aylanadi, uning ostida karama-qarshi joylashgan kurtak esa o’sib, ikkita novda hosil qiladi. Bu novdalar ham ma‘lum vaqtdan so’ng o’sishdan to’xtaydi, uchki kurtak gulga aylanadi, ya‘ni yuqoridagi jarayon takrorlanadi. Bunday shoxlanishni siren, kashtan, bangidevona, chinnigul kabi o’simliklarda kuzatish mumkinNOVDA SISTEMASINING HOSIL BO’LISHI. O’SISH VA SHOXLANISH

Ko’pchilik o’simliklarda novdalari shaklan o’zgarishi mumkin. Shakli o’zgargan novdalar yer osti va ye r usti shakli o’zgargan novdalarga bo’linadi. Yer ostki shakli o’zgargan novdalar zaxira oziq moddalar to’plash uchun yoki vegetativ ko’payish uchun yilning noqulay sharoitidan (jazirama issiq, qurg’oqchilik, sovuq) qutulish uchun xizmat qiladi. Metamorfozlashgan yer ostki novdalarda qo’shimcha ildizlar rivojlanadi. Ularni novdaning shakl o’zgargan ko’rinishi ekanligini barglar o’rnida joylashgan tangachabarglar, kurtaklar yordamida va ichki tuzilishi bilan osongina bilib olish mumkin SHAKLI O’ZGARGAN (METAMORFOZLASHGAN) NOVDALAR

1. Kurtak -poyasi juda qisqargan shakli o‘zgargan novda hisoblanadi. O‘simlikda vegetativ va generativ kurtaklar mavjud. 2. Tikan -uchi o‘tkir va qattiqlashgan hamda metamorfozlashgan silliq novda. Tikon o‘simlikning himoya organi hisoblanadi (yantoq, do‘lana). 3. Gajak -yer bag‘irlab o‘sishi hisobiga tuproqqa tegib turgan qismidan qo‘shimcha ildizlar chiqaradigan, bo‘g‘imlar va bo‘g‘im oralig‘iga ega bo‘lgan uzun novdalardir. Gajaklar o‘simliklarning vegetativ ko‘payishi uchun xizmat qiladi (qulupnay, ajriq). 4. Jingalak - egiluvchan yashil novdalar hisoblanib, uchi jingalaklashgan bo‘lib, ba’zan shoxlanadi. Lianasimon o‘simliklarda jingalaklar ko‘plab hosil bo‘lib, bu metamorfozlashgan novdalar yordamida o‘simliklar biror bir tayanch organiga ilashib o‘sadi (tok, bodring, qovoq). SHAKLI O’ZGARGAN (METAMORFOZLASHGAN) NOVDALAR

5. Ildizpoya - seret, yo‘g‘on, bo‘g‘imli bo‘lib, yer ostida rivojlangan poyadan iborat. Ildizpoya qobiqsimon ko‘rishdagi barglar bilan qoplangan bo‘lib, bo‘g‘imlarda kurtaklar rivojlanadi. Ildizpoyaning yer yuzasiga yaqin uchida kurtak bo‘lsa, yer osti qatlamiga chuqurroq kirgan, ikkinchi uchida esa qarish yoki chirib, nobud bo‘lish jarayoni boradi (gulsapsar, g‘umay, ajriq, yalpiz). 6. Tuganak -zahira oziq moddalarni to‘plashi hisobiga yo‘g‘onlashib, dumaloq shaklga kirgan yer osti novdasidir. Kartoshka o‘simligining tuganagida bir nechta ko‘zchalar bo‘lib, har bir ko‘zchada 3-5 tagacha kurtaklar joylashgan bo‘ladi. Kartoshka tuganagida kraxmal zahira oziq modda sifatida to‘planadi (batat, kartoshka). 7. Piyozbosh -juda qisqargan poya va zahira oziq moddalar to‘plangan seret barglardan iborat yer osti novdasi hisoblanadi. Piyozbosh sirti quruq qobiq bilan o‘ralgan bo‘lib, uning ostida seret oqish barglar bo‘ladi. Piyozning ichki qismida yashil barglar boshlang‘ichi bo‘lib, ular piyoz tubiga o‘rnashgan. Piyoz tubining ostidan qo‘shimcha ildizlar hosil bo‘ladi (loa, nargis). SHAKLI O’ZGARGAN (METAMORFOZLASHGAN) NOVDALAR

Shakli o’zgargan novdalar: I – yer osti shakli o’zgargan novdalar: A, B- ildizpoya (bug’doyiq, gulsafsar); D – tuganak piyoz (za‘faron); E – piyozbosh (piyoz); F –tuganak (kartoshka); II - yer usti shakli o’zgargan novdalar: G– yer usti tuganak (kolrabi karami); H – jingalak (tok), L – tikan (gledichiya); J- gajak (qulupnay) 1 – quruq qobiq; 2 - ho’l qobiq; 3 – kurtak; 4 – piyozbosh tubi; 5 – qo’shimcha ildizlar; 6 – tuganak; 7 – stolon; 8 – periderma; 9 – kurtak; 10 – po’stloq

Похожие

Bargning vazifasi, tuzilishi, tiplari va ularning insonlar hamda qishloq xo‘jaligidagi ahamiyati

Zamburug’lar va lishayniklarning tuzilishi hamda ularning qishloq xo’jaligidagi ahamiyati

Ochiq va yopiq o’simliklarning umumiy tuzilishi hamda ularning qishloq xo’jaligidagi ahamiyati

Gul tuzilishi va to‘pgullar. O‘simliklarning gullash davri, changlanish, urug‘lanish va ularning qishloq xo‘jaligidagi ahamiyati

Qishloq xo’jaligida sug’orishning fiziologik ahamiyati