G’o’za yetishtirish texnologiyasi 2 - Сельское и лесное хозяйство - Презентации

G’o’za yetishtirish texnologiyasi 2

Загружено в:

13.07.2024

Скачано:

0

Размер:

244.349609375 KB

“ TIQXMMI” MILLIY TADQIQOT UNVERSITETINING QARSHI IRRIGATSIYA VA AGROTEXNOLOGIYALAR INSTITUTI CHQXM FAKULTETI QXM YO’NALISHI 204- GURUH TALABASI CHORIYOROV SARDORNING TUPROQSHUNOSLIK VA DEHQONCHILIK FANIDAN TAYYORLAGAN TAQDIMOTI

G’O’ZA YETISHTIRISH TEXNOLOGIYASI REJA :  Paxtani ekish uchun tayyorlash  Urug’ni tayyorlash va ekish  Paxta navlari

Paxta uchun dala kuzdan boshlab tayyorlandi. 30 sm chuqurlikda kuzgi shudgorlash yoz oxirida - kuzning boshida amalga oshiriladi. Agar bundan oldin beda dalada o'sgan bo'lsa, unda haydashdan oldin tuproqni 5-6 sm ga oldindan tozalash kerak, bu esa ko'p yillik o'sishni oldini oladi. Sug'oriladigan dehqonchilikda (va paxta sug'orishga muhtoj bo'lgan ekinlardan biri) kuzgi shudgorni ikki pog'onali shudgorlar bilan o'tkazish tavsiya etiladi. Agar kerak bo'lsa, begona o'tlarning ildizpoyalarini tarash va gerbitsidlarni qo'llash protseduralari ham amalga oshiriladi. Bahorda dala 2 ta yoʻlda tirmalanadi. Agar bu davrda go'ng kiritilsa, shudgorlashni takrorlash tavsiya etiladi. Paxta ekishdan oldin, odatda, dala sug'oriladi, shundan so'ng sayoz chuqurlikda (15 sm gacha) qayta-qayta tirma bilan kesish talab etiladi. Qishda sug'orilmagan dalaga ishlov berish kerak.

Ekishdan oldin urug'lik materiali 3-4 hafta davomida ochiq havoda isitiladi, so'ngra ketma-ket suv va borik kislotasi eritmasi bilan namlanadi. Shundan so'ng, urug'lar mis triklorfenolat suspenziyasi bilan dezinfektsiya qilinadi. G'o'zaning vegetatsiya davri ancha uzoq bo'lganligi sababli, ekish imkon qadar erta amalga oshirilishi kerak, shunda ko'zalar sovuqdan oldin pishib qoladi. Ammo shu bilan birga, ekinlarning bahorgi sovuqdan azob chekishiga yo'l qo'ymaslik kerak. Bu Rossiyada paxta yetishtirishda qiyinchiliklar tug'dirmoqda. Tuproq 12 ° C haroratga yetganda ekishni boshlash tavsiya etiladi. Paxta uchun 60 yoki 45 sm qadam bilan kvadrat uyali ekish usuli qo'llaniladi.Bir gektarga taxminan 80-120 ming o'simlik tushishi kerak. Biroq, ko'plab fermerlar o'simliklar orasidagi masofa 90 sm bo'lgan keng qatorli ekinlarning iqtisodiy maqsadga muvofiqligini ta'kidlaydilar.O'rtacha urug'lik iste'moli gektariga taxminan 40-70 kg ni tashkil qiladi, bu ekish sxemasi va urug'lik hajmiga bog'liq.

G‘o‘zaning vegetatsiya davrida yer yuzasidagi qobiqni yo‘q qilish, begona o‘tlardan tozalash, ekinlarni sug‘orish tadbirlarini amalga oshirish zarur. Bundan tashqari, g'o'za novdalarida 1-2 haqiqiy barg paydo bo'lganda, uyalarni yupqalash amalga oshirilishi kerak. Biroq, zamonaviy nozik seyalkalar ishlatilsa, o'simliklarni qo'lda sindirish zarurati butunlay yo'q qilinadi. Ko‘chatlar paydo bo‘lgandan keyin qator oraliqlarida 10 sm chuqurlikda kultivatsiya o‘tkazish kerak.Bundan tashqari, boshlang‘ich vegetatsiya davrida g‘o‘za qatorlarini berkitguncha yana bir necha kultivatsiya o‘tkaziladi. Yovvoyi o'tlar gerbitsidlar yoki mulchalash orqali nazorat qilinadi. Ikkinchisi, aytmoqchi, paxta dalalarini parvarish qilish uchun mehnat xarajatlarini sezilarli darajada kamaytirishi mumkin. Hosildorlikni oshirishning samarali usuli bu o'simliklarni o'z vaqtida ta'qib qilish, ya'ni o'sish shoxlari va asosiy poyaning tepalarini kesib tashlashdir. Bu tartib hosildorlikni gektariga o‘rtacha 10 sentnerga oshirish imkonini beradi.

Gʻoʻzaning gʻoʻzasi nihoyatda notekis (1-2 va hatto 3 oy ichida) pishib yetishi tufayli uzoq vaqt davomida bu hosil faqat qoʻlda bir necha bosqichda yigʻib olindi. Bugungi kunda bu maqsadlar uchun maxsus paxta terish kombaynlari qo'llanilmoqda. Defoliatsiya paxtachilikda ham qo'llaniladi - hosilni yig'ib olishdan biroz oldin barglarni olib tashlash. Bu barglar hosilga zarar etkazadigan barcha turdagi zamburug'lar, bakteriyalar va hasharotlar uchun ko'payish joyi bo'lganligi sababli amalga oshiriladi. Paxta insoniyat tarixidagi eng yaxshi organik materiallardan biri bo'lib, turli sohalarda qo'llaniladi. Tolaning asosiy iste'molchisi to'qimachilik sanoati bo'lib, uni paxtasiz tasavvur etib bo'lmaydi. Ushbu materialdan tayyorlangan matolar ajoyib xususiyatlarga ega. Ko'p asrlar oldin bo'lgani kabi, vaqt o'tishi bilan paxta talab bo'lib qolmoqda.

Paxta tolasining etilish davri naviga qarab o'zgaradi: 100 dan 200 kungacha. Paxta tolasini yetishtirish uchun yaxshi tayyorlangan, g‘ovak tuproq zarur. Unda ozuqa moddalarining mavjudligi o'simlikning to'liq o'sishi uchun katta ahamiyatga ega. Shuning uchun ekishdan oldin yer turli o'g'itlar bilan boyitiladi. Issiq iqlim sharoiti ham katta rol o'ynaydi. Urug'lar 15 darajadan past bo'lmagan haroratda unib chiqishi mumkin. Rivojlanish va keyingi gullash uchun harorat 30 darajaga yetishi kerak. Paxta quyosh nuriga ochiq kirishni talab qiladi. Soyada o'simlik o'lishi mumkin. Paxta o'simliklari ko'p suv iste'mol qiladi. Zavodni namlik bilan ta'minlash mo'l-ko'l va doimiy ravishda sodir bo'lishi kerak. Shu bilan birga, g'o'za yaxshi rivojlangan ildiz tizimi tufayli qurg'oqchilikka toqat qiladi. Ammo bunday sharoitda hosil kamayadi. O'simlikda g'o'zaning pishishi notekis, shuning uchun hosil bir necha bosqichda amalga oshiriladi. Ko'pincha, o'rim-yig'im jarayoniga xalaqit berishi mumkin bo'lgan o'rim-yig'im oldidan barglar olib tashlanadi.

BUXORO NAVI. O‘sish davri – 120 – 127 kun . Bitta ko‘sakdagi paxta vazni – 5,9- 7,5 g. Tola uzunligi – 35,0 – 36,0 mm. Tola chiqimi – 35,5 – 36,5%. Tolasining mayinligi – 6000 -6200. Tolaning pishiqligi – 4,5 – 4,6 gk. Mikroneyri – 4,2 – 4,6. Tola tipi – IV. Hosildorligi – 40,0 – 50,0 s/ga. Qayerda yaratilgan: O‘zbekisonBUXORO 6 NAVI.O‘sish davri – 120 – 127 kun . Bitta ko‘sakdagi paxta vazni – 5,9- 7,5 g. Tola uzunligi – 35,0 – 36,0 mm. Tola chiqimi – 35,5 – 36,5%. Tolasining mayinligi – 6000 -6200. Tolaning pishiqligi – 4,5 – 4,6 gk. Mikroneyri – 4,2 – 4,6. Tola tipi – IV. Hosildorligi – 40,0 – 50,0 s/ga. Qayerda yaratilgan: O‘zbekison Bo‘yi 100-120 sm. O‘suv shoxi 1ta, hosil shoxlari 1,0-1,5 tipga mansub. Poyasi va shoxi o‘rtacha tuklangan. 1000 dona chigit vazni 128-132 g., sarg‘ish tukli, vilt bilan kasallanish darajasi 1- 3%. Bir dona ko‘sagidagi paxta vazni 6,6-7,0 g. Navning o‘rtacha o‘suv davri: shimoliy mintaqalarda 122-125 kun , janubiy mintaqalarda 115-118 kun bo‘lib, bu hududlarda o‘rtapishar hisoblanadi. Tolasi IV-tipga mansub, tolasining solishtirma uzilish kuchi 32,5- 33,4 gs/teks. tola chiqishi 37,5-38,0%, tola shtapel uzunligi 35- 36 mm. Mikroneyr 4,1-4,4, tola uzunligi (UHI) 1,22-1,24 dyuym. Qayerda yaratilgan: sobiq O‘zbekiston G‘o‘za seleksiyasi va urug‘chiligi ilmiy tadqiqot instituti . 2020-yil Davlat reyestriga kiritilgan. Mamlakatimiz hududida Sirdaryo viloyati da ekish uchun tavsiya qilingan. ISTIQLOL 14 NAVINav o‘rtapishar , nihollari unib chiqqandan birinchi ko‘sagi ochilgungacha bo‘lgan davr 110-120 kun. Poyasi baquvvat, yotib qolmaydi. Ko‘saklar vazni 6,0-6,4 g , cho‘zinchoq-ovalsimon shaklda, tumshuqchali, yashil rangda, asosan 5 chanoqli, yetilganda erkin ochiladi, paxtasi to‘kilib ketmaydi. Tolasining sanoat tipi IV bo‘lib, tola rangi oppoq, chiqimi 37-38 %, uzunligi 34-35 mm, tola pishiqligi 4,4 g.s., mayinligi 6100-6400 mn, tolani uzilish uzunligi 28-29 g.k/teks, mikroneyri 3,9-4,4, o‘rtacha dyuym uzunligi 1,20 ga teng. 1000 dona chigit vazni 110-115 g bo‘lib, qalin kulrang tuklanishga ega. Navning o‘rtacha hosildorligi 36-42 s/ga. Qayerda yaratilgan: G‘o‘za seleksiyasi va urug‘chiligi ilmiy tadqiqot instituti. Mualliflar: S. Rahmonqulov, Sh. Namazov, A. Amanturdiyev va boshqalar. 2016-yil Davlat reyestriga kiritilgan. Mamlakatimiz hududida Andijon viloyati da ekish uchun tavsiya qilingan.

OMAD NAVI.Tezpishar nav. O‘suv davri 105-115 kun. Ko‘sagi yirik, 4-5 chanoqli, tuxumsimon-burunli, (6,0-7,0 gr.), paxta chanoqdan to‘kilib ketmaydi. Tola chiqimi 35,0-36,0 %, uzunligi 35,0-36,0 mm., pishiqligi 4,5 g.k., mikroneyri ko‘rsatkichi 4,4-4,6. Chigiti yirik, kulrang. 1000 ta chigit og‘irligi 130-135 g., moy miqdori 19-20%. Qayerda yaratilgan: O‘zbekiston Qishloq va Suv xo‘jaligi Vazirligi tasarrufidagi sobiq G‘o‘za seleksiyasi va urug‘chiligi ilmiy tadqiqot instituti . Mualliflar: Kim R.G., Amanturdiyev A.B. va boshqalar. 1999-yil Davlat reyestriga kiritilgan. Mamlakatimiz hududida Samarqand va Xorazm viloyatlari, Qoraqalpog‘iston respublikasi da ekish uchun tavsiya qilingan. SURXON 103 Navning ustunlik.tomonlari: Yuqori tezpisharlik , hosildorlik va tola chiqimiga ega. Hosil elementlarini yuqori surʼatda to‘plashi va ko‘saklarni erta muddatlarda ochilishi evaziga 1- oktabr muddatigacha hosilni to‘liq yig‘ishtirib olish imkoniyatini beradi. Fuzarioz vilt kasalligi, garmsel va tuproqdagi suv tanqisligiga bardoshli. Poyasini ixchamligi hisobiga ko‘chat sonini oshirish va qo‘sh qator usulida ekishga tavsiya etiladi. Mashina terimiga moslashgan. Qayerda yaratilgan: Paxta seleksiyasi, urug‘chiligi va yetishtirish agrotexnologiyalari ilmiy tadqiqot instituti. Mualliflar: Kimsanboyev O., Avtonomov V. A., Namazov Sh.E., Xusanov X. va boshqalar. 2020-yil Davlat reyestriga kiritilgan. Mamlakatimiz hududida Surxondaryo viloyati da ekish uchun tavsiya qilingan.S- 6524 NAVI. Bir ko‘sak paxtasining vazni-5,6 g. Tola chiqishi – 35,7–36,7 foiz. Tola uzunligi – 34,0–35,0 mm. Metrik raqami – 5660–5960. Tolaning uzilish kuchi – 4,5 gk. 1000 dona chigit vazni – 100-110 g. Mikroneyri – 4,5. Tola tipi – IV O‘sish davri 115-127 kun. Hosildorligi – 46,5 s/ga. Mualliflar: A.A. Avtonomov va boshqalar. 1955-yil Davlat reyestriga kiritilgan. Mamlakatimiz hududida Jizzax, Namangan, Sirdaryo, Toshkent va Farg‘ona viloyatlari da ekish uchun tavsiya qilingan.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR  Maltsev A. M., Gʻoʻza, uning turlari, tuzilishi va rivojlanishi, T., 1960; Rjevskiy G. K., Gʻoʻza, T., 1951;  Gʻoʻzaning fiziologi-yasi va bioximiyasi, T., 1961; Yuldashev S.X.,  Xoliqov B., Nomozov F. Yangi almashlab ekish ilmiy asoslari. Toshkent, 2016. B. 213  Rahmonqulov S., Abdurahmonova Yu. G‘o‘za chigit vazni va moydorligiga ta’siri. “Fermer xo‘jaliklarida paxtachilik va g‘allachilikni rivojlantirish ilmiy asoslari”. Toshkent, 2006. 5-10 betlar.

Похожие

Noan’anaviy ekinlar va ularni yetishtirish texnologiyasi 2

Bahorgi bug’doyni yetishtirish texnologiyasi

G'о'za biologiyasi va yetishtirish texnologiyasi

Himoyalangan yerlarda sabzavot yetishtirish texnologiyasi

Tritikale biologiyasi va yetishtirish texnologiyasi