Bug’doy ekinlari zararkunandalari va ularga qarshi kurash choralari - Сельское и лесное хозяйство - Презентации

Bug’doy ekinlari zararkunandalari va ularga qarshi kurash choralari

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

670 KB

Mavzu: Bug’doy ekinlari zararkunandalari va ularga qarshi kurash choralari

Mavzuning dolzarbligi • Qishloq xo`jalik ekinlarining hosildorligini pasaytiradigan omillardan biri zararli hasharotlardir. SHuning uchun o`simliklarni zararkunandalardan himoya qilish dolzarb masalalardan biri hisoblanadi. Bu masalaning muhimligini O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 2000 yil 31 avgustdagi 2 chaqiriq 3 sessiyasida "Qishloq xo`jalik ekinlarini zararkunanda, kasallanish va begona o`tlardan himoya qilish" to`g`risida qabul qilingan qonun ham tasdiqlaydi. • Qishloq xo`jalik ekinlarini hasharotlardan to`g`ridan-to`g`ri himoya qilish, mahsulotni saqlab qolish, ularning tarqalishi, zarar keltirish me`yorlarini, bioekologiyasini umumiy va qishloq xo`jalik entomologiyasi o`rganadi.

Mavzuning maqsadi • Qishloq xo`jalik entomologiyasi fanining asosiy vazifasi hosilni zararkunanda hasharotlar ta`siridan saqlab qolishdan iborat bo`lib, u o`simliklarning zararkunandalarga chidamliligi, navning xossalari, agrotexnika darajasi, almashib ekishdagi o`rni, agrobiologik omillarni va kurash choralarini o`rganishdan iboratdir. • S h uning uchun qishloq xo`jalik etnomologiyasi umumiy biologiya, fiziologiya, mikrobiologiya, zoologiya, tuproqshunoslik, o`sim lik shunoslik, urug`chilik va sellektsiya, umumiy dehqonchilik, agroximiya, paxtachilik, o`simliklarni himoya qilish fanlari bilan uzviy bog`liq. • Har yili zararkunanda hasharotlar qishloq xo`jaligiga katta zarar keltiradi. Ularga qarshi kurash olib borilmagan taqdirda hatto bir yoki ikki turdagi zararkunanda, o`simlikshunoslikning ma`lum sohasida 50-60% va ayrim hollarda undan ham ko`proq zarar etkazishi va sohani iqtisodiy samarasiz qilib qo`yishi mumkin. Xalqaro tashkilot, ya`ni zararkunandalarning keltirilgan zararini hisoblab, har yili faqat hasharotlardan keltirilgan zarar dunyo hosildorligini 20% gacha kamaytirgan.

Bug`doy nematodasi Nematodalar tabiatda keng tarqalgan organizm bo`lib, ular orasida tuproq va suv havzalarida erkin yashaydigan turlari ko`pchilikni tashkil etdi. Ko`pchilik erkin yashovchi nematodalar odamda mikroskop kattalikda bo`lib 0,8-1,0 mm, ayrim turlari 2-3 sm.gacha keladi. Nemotodalar orasida 3000 dan ortiq turlari odam, hayvon va o`simliklarda parazitlik qiladi. Ko`pchilik parazit nemotodalar erkin yashovchi turlarga nisbatan yirik, ba`zan 1,0 metrgacha etadi, hatto 8,0 metrgacha (komlolotlar yo`ldoshi paraziti – Placentonema gugantissima) etadi. Nematodalaridan ba`zi birini ko`rib chiqamiz.

Hasharotlarning sistematik guruhlari : Hasharotlarning sistematikasida og`iz organlari va qanotlarining tuzilishi asosiy o`rin tutadi. Hasharotlar yashirin jag`lilar va ochiq jag`lilar deb ataladigan mashta kenja sinfga hamda 34 dan ortiq turkumlarga ajratiladi. G.YA.Bey-Bienko sistematikasiga asosan hasharotlarning hozirgi klassifikatsiyasi ancha to`liq ishlab chiqqan. Hasharotlar to`liq o`zgarishli - Holometa bola va to`liqsiz - Hemimeta bola o`zgarishli hasharotlar guruhiga bo`linadi. Keyingi yillarda hasharotlar klassifikatsiyasini quyidagicha tasavvur qilish mumkin. I. Tuban yoki boshlang`ich qanotsizlar kenja sinfi – Apterigota II. YUksak taraqqiy etganlar yoki qanotlilar kenja sinfi - Pterigota .

4-bo`lim. Bug`doy zararkunandalari va qarshi kurash choralari . G`alla ekinlariga 500 dan ortiq turdagi zararkunanda zarar etkazadi. Ular ekinlarning butun vegetatsiyasi davrida ildizi poyasi va generativ organlarini zararlaydi. Bu zararkunandalarning 50 dan ortiq turi sezilarli iqtisodiy zarar etkazadigan hasharotlar bo`lib ulardan tashqari bir necha turdagi chigirtka, simqurt, tunlamlar kabi hammaxo`r zararkunandalar ham ziyon etkazadi. Zararkunandalar g`alla ekinlarining fenologik rivojlanishi, sikliga moslashgan bo`lib ular shu rivojlanish fazalarida g`alla ekinlarida faoliyat ko`rsatadi. Zararkunandalarning eng yuqori zarari g`alla ekinlari unib chiqish davriga to`g`ri keladi. Boshoq chiqarish fazasi yaqinlashganda, asosan g`alla poyasigina zararlanib, bu fazada g`alla ekinlari zararkunanda bilan ham zararlanadi.

2- rasm. G’alla biti A – qanotli bit, b- qanotsiz bit, b – bargdagi tuxumlari, g – lichinkasi, d – nimfasi, e – bargdagi shiralari (bitlar), j- shira (bit koloniyasi bilan qoplangan – zararlangan o’simlik.)

5-bo`lim Bug`doy zararkunandalarini aniqlash va hisoblash. Bug`doy o`simligi to`liq maysalab bo`lgandan so`ng zararkunandalarni aniqlash va bug`doy dalasini zararli xasva - Eurygaster integriceps Put bilan zararlanishini aniqlash. Hisobga olish uchun Hisobga olish uchun maxsus entomologik sachoq yordamida hasharot - zararkunanda namunalari yig`iladi. Buning uchun sachoq bug`doy o`simligi ustidan 25 marotaba suriladi. Sachoq quritilagna maydon 12 m kubni tashkil qiladi. entomologik sachoq diametri 30 sm chuqurligi 60 sm, sachoq materiali mayda ko`zli donadan tayyorlanadi. Sachoq halqasi temir simdan tayyorlanadi. Dastasining uzunligi 100 sm. Sachoq harakatlantirilgandan so`ng sachoqdagi hasharotlar turi va ularning soni aniqlanadi. 1 metr kub (yana qo`ng`iz, g`alla pashshalari ham hisoblanadi). Bug`doy o`simligining zararlanish darajasini - zararli xasva bilan zararli xasva bilan zararlanganligini aniqlash uchun 100 dona bug`doy o`simligi dalaning har qa y eridan olinadi. Xuddi shu uchun bilan boshqa zararkunanda hasharotlar ham aniqlanadi. Zararlangan o`simlikliklar maxsus shkalada ya`ni zararlanish bilan aniqlanadi.

XULOSA • 1. Qishloq xo`jalik ekinlarining hosildorligini pasaytiradigan omillardan biri zararli hasharotlardir. SHuning uchun o`simliklarni ulardan himoya qilish dolzarb masalalardan biri hisoblanadi . • 2. Qishloq xo`jalik ekinlarini hasharotlardan to`g`ri himoya qilish, mahsulotlarni saqlab qolishni, ularning tarqalishi, zarar keltirish me`yorini, bioekologiyasini bilish katta amaliy ahamiyatga ega. • 3. Zararkunanda hasharotlarga qarshi kurashda qishloq xo`jalik entomologiyasining roli kattadir. Uning asosiy vazifasi hosilni zararkunandalardan va ularning ta`siridan saqlashdir. Ayniqsa hozirgi vaqtda o`simliklarning zararkunandalarga chidamliligi, navning xossalari, agrotexnik darajasi, almashlab ekish, agrobiologik omillar va kurash choralarini o`rganish talabidir. • 4. Har yili zararkunanda hasharotlar qishloq xo`jaligiga katta zarar etkazmoqda. Ularga qarshi kurashilmaganda hosilning asosiy qismi 50-60 hattoki undan ham ko`p miqdorda nobud bo`ladi. Amaliyotda bir yoki ikki turni yo`qotganda ham hosildorlikni oshirgan bo`ladi.

O`zbekiston Fanlar akademiyasining zoologiya va parazitologiya institutida akademik .A.Azimov, professorlar M.K.Qodirov, A.SH.Hamroev kabi entolog olimlarning xizmatlari katta. Hasharot zararkunandalargi qarshi kurashish va fan ishlab chiqilgan ishlab chiqilgan usullarni hayotda tadbiq qilish uchun eng avval hasharotldar anatomiyasi, marfologiyasi, biotomiyasini bilish zarur. SHuning uchun ham hasharotlarning tashqi tuzilishi, ichki tuzilishini bilish, og`iz apparatining tuzilishini va ularning xilma-xilligini bilish, og`iz apparatining tuzilishini zararkunanda hasharotlarning turini aniqlashda ish beradi. Hasharotlarning qanot tuzilishi va uning tomirlanishini bilish hali hasharotlarning sistematik kategoriyasini aniqlashda foyda beradi .

Nematodalar ipsimon, yumaloq chuvalchanglar tipiga mansub bo`lib ular orasida bug`doy nematodasi katta zarar etkazadi. Bug`doy nematodasi bug`doy hosildorligini pasaytiradi. Don sifatini buzadi. nematoda ta`sirida duch kelgnan bug`doy past bo`yli, bo`g`inlar oralig`i qisqa, barglar burashgan bo`lib, ayniqsa boshoq kalta bo`ladi. Boshoqda bug`doy doni o`rniga avvaliga yashil so`ngra jigarrang qubbalar hosil bo`ladi. Dala bug`doy nematodasi uchrashi hosilni umuman kamaytiradi. Bug`doy nematodasi bilan zararlangan dalada hattoki 5 yilgacha bug`doy ekish ma`n qilinadi. G`alla ekinlariga 500 dan ortiq turdagi zararkunanda zarar etkazadi. Hosilning sifatini va miqdorini pasaytiradi. Bu zararkunandalarning 50 dan ortiq turi sezilarli iqtisodiy zarar etkazadigan hasharot bo`lib, ulardan tashqari bir necha turdagi chigirtka, simqurt, tunlamlar kabi hammako`r zararkunandalar ham katta ziyon keltiradi. Asosiy bug`doy zararkunandalri bo`lib - bug`doy tripsi, bitlar oilasiga mansub g`alla bitlari, zararli xasva, nayza boshli xasva, may qiziloyoq qo`ng`izi, shilimshiq qurt, gessen pashshasi kabi bug`doy zararkunandalari bor.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT!!!

Похожие

O‘simlik kasalliklariga qarshi kurash choralari

O’simliklarning kasalliklari va zararkunandalari

Sitrus ekinlari

Stress omillar va ularga o‘simliklarni javob reaksiyalari

Don omborlarining tavsifi va ularga qo`yiladigan talablar