logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Психология
  4. Xayol

Xayol

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

971.5849609375 KB
Скачать
Xayol Reja: 1. Xayol haqida tushuncha. 2. Xayol turlari. 3. Xayol jarayonlari. Xayol yoki fantaziya, tafakkur kabi yuksak bilish jarayonlariga kiradi va faqat odamlarga xos bo’lgan faoliyatlarda yuzaga chiqadi. Mehnatning tayyor natijasini xayolga keltirmay turib, ishga kirishib bo’lmaydi. Fantaziya yordamida kutilayotgan natijani tasavvur qilish - inson mehnatining hayvonlar instinktiv harakatlaridan tubdan farqidir . XAYOL inson ijodiy faoliyatining zarur elementi bo’lib, mehnatning oxirgi va oraliq mahsulotlarida o’z ifodasini topadi. Xayol mehnat natijalarini narsalarda gavdalantirishga undaydi va shuning bilan birga muammoli vaziyat aniq bo’lmagan hollarda ish-harakat programmasini tuzishni ta’minlaydi. Xayol tafakkur singari, muammoli vaziyatda, ya’ni masalani yechishning yangi usullarini qidirib topishda yuzaga keladi. ehtiyojlarni qondirishning real jarayonidan oldin ehtiyojlarni qondirishning soxta, xayoliy jarayoni sodir bo’ladi . Muammoli vaziyatda masalani hal qilish uchun biz tushunchalarga (bilimlarga) va obrazlarga suyanamiz. Ko’pincha bu ikkala vosita ham birgalikda qo’llaniladi. Ammo ulardan qaysi birining ustunligi muammoli vaziyatning xarakteriga bog’liq. Agar muammoli vaziyat ko’p jihatdan o’zining noaniqligi bilan ajralib tursa, dastlabki ma’lumotlarni aniq analiz qilish juda qiyin bo’lsa xayol mexanizmlari ishga tushadi. Xayol o’zining faolligi va aktivligi bilan xarakterlanadi. Shu bilan birga xayol kishini faollikka undovchi kuch, turtki sifatida ham ishlaydi. Lekin ayrim hollarda xayol faoliyatning o’rnida, ya’ni soxta faoliyat sifatida harakat qilishi mumkin. Odam og’ir ahvolga tushganda, biror masalani yecha olmaganda, o’z xatolaridan qochishga harakat qilgan kabi hollarda u foydasiz orzularga, real hayotdan uzoq fantastika olamiga kirib ketishi mumkin. Bunday hollarda kishi amalga oshirib bo’lmaydigan ish-harakat rejalarini tuzadi. Xayolning bunday turi PASSIV XAYOL deb ataladi. PASSIV XAYOL IXTIYORSIZ IXTIYORIY Ixtiyoriy ravishda yuzaga keltirilgan, lekin hayot bilan, real hayotdagi faollikka olib kelmaydigan passiv xayol turi SHIRIN XAYOL deb ataladi. Qandaydir quvonchli, yoqimli narsalar haqida shirin xayollarga berilish hammaga xos. Passiv xayol ixtiyorsiz ravishda ham yuzaga kelishi mumkin. Xayolning bu turi asosan ong faoliyatining, ikkinchi signallar tizimining susayishida, odamning vaqtinchalik harakatsizlik holatida, uyqisirash holatida, affekt holatida, uyqida (tush ko’rish), ongning kasallikka uchrab buzilishida (gallyutsinatsiyada) va shu kabilarda sodir bo’ladi. Passiv xayolning aksi bo’lgan AKTIV XAYOL ijodiy va qayta tiklovchi xayol turlariga bo’linadi. Ma’lum bir asosga, yozuvlarga, chizmalarga asoslanib ularga muvofiq keladigan obrazlar tizimini yaratuvchi xayol QAYTA TIKLOVCHI XAYOL deyiladi. IJODIY XAYOL qayta tiklovchi xayoldan farq qilgan holda, orginal va qimmatli moddiy mahsulotlarda amalga oshiriladigan yangi obrazlarni yaratish. Xayol (fantaziya) obrazlari qanday yaratiladi? Xayol jarayonlari ham idrok, xotira, tafakkur kabi analitik va sintetik xarakterga ega. Analiz idrok va xotiradek ob’ektning ayrim umumiy belgilarini ajratish va saqlash hamda muhim bo’lmagan belgilardan chetlashish imkoniyatini beradi. Analiz va sintez xayol jarayonida boshqacha o’ringa va yo’nalishga ega. Chunki xayol jarayonida yangi, avval bo’lmagan obrazlar, tasavvurlar yaratiladi. AGGLYUTINASIYA. Agglyutinatsiya - kundalik hayotimizda birlashtirib bo’lmaydigan turli sifatlar, xususiyatlar va qismlarni "yopishtirib" birlashtirishdan iborat xayol jarayoni. Agglyutinatsiya yo’li bilan ko’proq ertak obrazlari yaratiladi (suv parisi, tovuq oyog’ida turgan uy, pegas, kentavr va shu kabilar). Agglyutinatsiyadan texnik ijodda ham foydalaniladi (tank amfibiya, gidrosamolyot). GIPERBOLIZASIYa. Giperbolizatsiya narsalarni kattalashtirish, kichraytirish, ularning ma’lum qismlarining sonini ko’paytirish, ularning o’rnini almashtirish orqali yangi obrazlar yaratish. URG’U BERISh Fantaziya obrazlarini yaratishning yana bir yo’li narsalarning qandaydir sifatlarini, belgilariga urg’u berish, ularga diqqatni turli yo’llar bilan jalb qilishdir. Bu usullar ayniqsa satirik jurnallarda ko’p qo’llaniladi. Bu usul bilan o’rtoqlik hazillari va turli karikaturalar yaratiladi. SXEMATIZASIYa (sxemalashtirish) - biror mavjud narsadan andoza olib, shu andoza asosida obrazlar yaratish. Masalan rassomlar turli o’simliklarning obrazi asosida naqshlar yaratadilar. Yangi xayol obrazlarini yaratishning yana bir usuli, TIPIKLASHTIRISH. Tipiklashtirishdan badiiy adabiyotda keng qo’llaniladi. Bu usul yordamida biror hodisaga, kishilar toifalariga, davrga xos yoki ularda ko’p takrorlanuvchi belgilar ma’lum obrazlarda gavdalantiriladi. ETIBORINGIZ UCHUN RAHMAT

Похожие

Xayol, fantaziya
Xayol haqida tushuncha
Tafakkur psixologiyasi
Shaxsning faolligi. Faoliyat turlari
Idrok va uning turlari