Психика ҳақида тушунча ва унинг эволюцияси - Психология - Презентации

Психика ҳақида тушунча ва унинг эволюцияси

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1756 KB

1. Психика материя эволюциясининг натижаси сифатида. 2. Сесканувчанлик ва тропизмлар. 3. Ҳаракатнинг инстинктив шакллари. 4. Ҳаракатнинг индивидуал шакллари. 5. Интеллектуал хатти – ҳаракатлар.

* Психика – юксак тараПсихика – юксак тара ққққ ий этган ий этган материянинг материянинг хоссасихоссаси б б ўў либ, либ, объектив оламни субъектив акс объектив оламни субъектив акс этэт тт ии рири шдан иборатдир.шдан иборатдир. * Психиканинг моддий асоси нерв системаси ва бош миябош мия ҳисобланади. Шу сабабли нерв системасининг тузилишини ва қандай ишлашини билмасдан туриб, психик ҳаёт ҳодисаларини тушуниб бўлмайди. * Нерв системасининг тузилиши :: Нерв системаси нервнерв тўқимаситўқимаси дан иборат, бу тўқима эса нерв ҳужайранерв ҳужайра ларидан ташкил топган. Нерв ҳужайраси протоплазмаданпротоплазмадан тузилган тана бўлиб, икки турли ўсимталари бор, бу ўсимталарнинг бир хиллари калта, бошқа бир хиллари узун бўлади. Калта ўсимталари сертармоқ бўлиб, дендритлардендритлар деб аталади. Узун ўсимталари аксонлар ёки нейритларнейритлар деб аталади. Ҳар бир ҳужайрада бу ўсимталар иккитадан ортиқ бўлмайди. Нейрит иккита парда билан ўралган. Нейритга ёпишиб турадиган биринчи пардаси ёғсимон парда бўлиб, уни эт парда ёки миэлин пардасимиэлин пардаси деб аталади. Иккинчи ташқи пардасини шванншванн пардасипардаси дейилади. Бу пардалар толадан ўтувчи нерв қўзғалишини ажратиб турувчи изоляциядек бир вазифани ўтайди. Нейрит, одатда, нерв нерв толаситоласи , деб аталади .

Нерв ҳужайраси Диффуз нерв системаси

* Одамнинг миясининг оғирлиги ўртача – 1400 gr . * маймунда – 500 gr., * отда – 650 gr., * ҳўкизда – 500 gr., * китда – 2800 gr., * филда – 4000 gr.

* И.С.Тургеневнин г мияси – 2012 g r . ; * И.П.Павловнинг мияси – 1653 g r . ; * Д.И.Менделевни нг мияси – 1571 g r . ; * А.Франснинг мияси – 1017 g r .

* Жонсиз табиатда ҳаракат жисм ёки моддаларнинг ўзаро механик, физик ёки химиявий муносабатлари тарзида номоён бўлиши мумкин.

* Тирик материяга ўтишда ҳаракатнинг шакллари сифат жиҳатдан ўзгаради. Тирик материяга акс эттиришнинг биологик шакллари хосдир. Тирик материяда акс эттиришнинг янги шакли - психик акс эттириш пайдо бўлади.

* Сесканувчанлик тирик организларнинг биологик аҳамиятга эга бўлган (биотик) таъсирларга жавоб қайтариш қобилиятидир. * Биотик факторларга махсус ҳаракатлар билан жавоб қилиш усулларига тропизм ёки таксислар деб аталади. Тропизмлар ҳар хил бўлади: фототропизм - тирик организмнинг ёруғлик таъсири остида ҳаракатга келиши; термотропизм - тирик организмнинг иссиқлик таъсири остида ҳаракатга қилишга мойиллиги; хемотропизм - тирик организмнинг маълум физик-химиявий муҳитни танлаб олишга бўлган мойиллиги; топотропизм - тирик организмнинг механик қўзгатувчи таъсири остида ҳаракатга келиши ва ҳ.к. Ўсимликлар оламида акс эттиришнинг биологик шакли фақатгина тропизмлардан иборат.

* Инстинктлар ҳайвонларнинг табиий эҳтиёжларини қондириш учун қилинадиган мураккаб туғма ҳаракатлардир. Масалан: қушларнинг ин ясашда чўп, лой танлаши, ўргимчакларнинг тўқиш санъати. Асалари ўз катакларида гўё пухта ҳисоб қилиб тургандай, аник режа билан қуради. Бундан ташқари асалариларда бир-бирига хабар бериш қобилияти мавжуд. Инстинктлар бир қатор мослашув ҳаракатлари тизмасидан иборат.

* Ҳайвонларнинг индивидуал ҳаракатлари * Юксак тараққий этган ҳайвонлар ҳаётида, хусусан сут эмизувчиларда ҳатти-ҳаракатнинг янада айнанроқ акс эттиришга ёрдам берувчи янги, илдамроқ шакллари кўпроқ рол ўйнайди. Булар - кўникмалар (ҳаракатнинг индивидуал тарзда орттирилган шакллари). Кўникма деганда ҳайвонларда шартли боғланишлар асосида юз берувчи ва автоматик равишда содир бўлувчи ҳаракатлар тушунилади.

* Ҳайвонларнинг интеллектуал ҳаракатлари * Айрим нарсалар ўртасидаги мураккаб муносабатларнинг акс эттирилиши интеллектуал ҳаракатларнинг асосини ташқил қилади. Юксак даражада тараққий этган ҳайвонлар нарсалар ўртасидаги муносабатларни пайкай (баҳолай) оладилар ва мазкур вазиятга қараб, унинг натижасини олдиндан кўра оладилар. Бундай ҳаракатни ақлий (интеллектуал) ҳаракат типи дейиш мумкин.

* Олимлар юксак даражада тараққий этган ҳайвонлар орасида приматларни (одамсимон маймунларни) алоҳида ўринга қўядилар. Уларнинг фаолиятининг активлиги, бунинг устига уларда кўзнинг юксак даражада тараққий қилганлиги уларнинг идрок доираларини беқиёс равишда кенгайтиради, тажриба бойликларини ниҳоятда ошириб юборади, кўникмаларнинг таркиб топиши ҳамда ҳаракат шаклларининг вужудга келиши учун бошқа ҳайвонлардагига қараганда бақувват асосни юзага келтиради.

Инновацион технологиялар педагогик жараён ҳамда ўқитувчи ва талаба фаолиятига янгилик, ўзгаришлар киритиш бўлиб, уни амалга оширишда асосан интерактив методлардан тўлиқ фойдаланилади.

23.09.19 15Кластер (тармо қ лар) тузиш қ оидалари: - топшири қ ни ди ққ ат билан кўр иб чиқинг; - фикрларни тармоқлантирш жараёнида пайдо б ў лган ҳ ар бир фикрни ёзинг; - имло хатолар ва бошқа жи ҳ атларга э ъ тибор беринг; - белгиланган вақт тугамагунча ёзишни т ў хтатманг, фикрингизни жамлашга ҳ аракат қилинг; - фикрларни чегараламанг, улар ў ртасида ў заро алоқадорлика э ъ тибор қаратинг.

23.09.19 16

Икки қисмли кундалик педагогик услуб бўлиб, ёзма нутқни ривожлантиради. Бу услуб ўқиб чиқилган мавзу бўйича тушунчаларни шахсий тажриба билан боғлашга имкон беради. Мақсад: ўрганилаётган мавзуга қизиқиш уйғотиш, ёзма нутқни ривожлантириш. Амалга ошириш босқичлари: * 1-босқич. талабаларга олдиндан тайёрлаб қўйилган матн ўқиш учун таклиф этилади. * 2-босқич. Ҳамма матн билан танишганига ишонч хосил қилиб, дафтарни вертикал чизиқ билан иккига бўлиши сўралади. * 3-босқич. талабаларга, дафтарни чап томонига муаллиф цитаталар (ғоялари, фикрлари)ни ёққанларини (ёки ёқмаганларини) ёзишлари айтилади. * 4-босқич. Ўнг томонга талаба мазкур цитатага берилган ўзини изоҳини ёзади, яъни ўқилган матн ҳақидаги тушунчасини умумлаштириб беради. * 5-босқич. Топшириқни шу қисми тугагандан кейин талабаларга (ўз хоҳишига кўра) биттадан цитаталарни ва уларга ёзилган изоҳни ўқиш таклиф этилади. Цитата ва уларнинг изоҳи ўқилаётганда савол бериш ёки мазкур цитатага ўз изоҳини беришга рухсат этилади. * 6-босқич. талабалар шерик (учликлар ёки кичик гуруҳлар) бўлиб ҳам ишлашлари мумкин.

* Адабиётлар: * 1. А.В.Петровский «Умумий психология» Тошкент-«Ўқитувчи»-1992й * 2. М.Г.Давлетшин «Умумий психология» Тошкент 2002 й * 3. Э.Гозиэв «Умумий психология» Тошкент-2002 й * 4. Немов.Р.С. «Психология» КН-1 Москва-1998 й * 5. www.зиёнет.уз * 6. www.нур.уз

Похожие

Хотира ҳақида умумий тушунча

Қадимги Шарқда психологик қарашларнинг пайдо бўлиши

Буюк мутафаккирларнинг психология ва рухий ходисалар хакидаги карашлари

“Балиқ скелети” график органайзерини “Психика тараққиёти” мавзусида қўллаш

Билиш жараёнлари ва унинг боскичлари