Xayol jarayonlari va uning turlari - Психология - Презентации

Xayol jarayonlari va uning turlari

Загружено в:

07.04.2024

Скачано:

0

Размер:

125.2587890625 KB

Xayol jarayonlari va uning turlari

REJA: 1. Xayol jarayonlari. 2. Xayol turlari. 3. Xayol haqida tushuncha.

TAYANCH TUSHUNCHALAR:  Xayol - odamning ongida ilgaridan bor bo‘lgan vaqtli aloqalarning qaytadan tiklanishi va bir-biri bilan yangicha qo‘shilishi orqali narsa va hodisalarning yangi obrazlarini hosil qilish.  Agglyutinatsiya – «elimlash» degan ma’noni bildirib, unda turli qismlarni bitta qilib yangi obraz yaratiladi.  Giperbolizatsiya – obrazlarni kattalashtirish yoki kichiklashtirish shuningdek, alohida qismlarni o‘zgartirishdir.  Urg‘u berish – ayrim belgilarni ta’kidlash orqali obrazlar yaratish.

Xayol jarayonlari.  Xayol jarayonlari ham idrok, xotira, tafakkur kabi analitik va sintetik xarakterga ega.  Analiz idrok va xotiradek ob`ektning ayrim umumiy belgilarini ajratish va saqlash hamda muhim bo`lmagan belgilardan chetlashish imkoniyatini beradi.  Analiz va undan keyingi sintez natijasida andaza, etalon hosil qilinadi.  Shu etalonga suyangan holda tashqi olam, borliq, predmetlar va hodisalar o`rganiladi.  Analiz va sintez xayol jarayonida boshqacha o`ringa va yo`nalishga ega.  Analiz va sintez xayol jarayonida boshqacha o`ringa va yo`nalishga ega.  Albatta bunda yangilik va eskilik o`rtasidagi izchillik saqlanib qoladi.  Xayol jarayonlarida tasavvurlar sintezi turlicha amalga oshiriladi.

AGGLUTINASIYA  Agglutinasiya - kundalik hayotimizda birlashtirib bo`lmaydigan turli sifatlar, xususiyatlar va qismlarni "yopishtirib" birlashtirishdan iborat xayol jarayoni. Agglutinasiya yo`li bilan ko`proq ertak obrazlari yaratiladi (suv parisi, tovuq oyog`ida turgan uy, pegas, kentavr va shu kabilar). Agglutinasiyadan texnik ijodda ham foydalaniladi (tank amfibiya, gidrosamolyot).

GIPERBOLIZASIYA  Giperbolizasiya narsalarni kattalashtirish, kichraytirish, ularning ma`lum qismlarining sonini ko`paytirish, ularning o`rnini almashtirish orqali yangi obrazlar yaratish. Bunga misol qilib ko`p qo`lli xudolarning obrazi (hind afsonalarida), tog`dek katta odam, no`xatdek kichik polvon, etti boshli ajdarlar va shu kabilar giperbolizasiya yo`li bilan yaratilgan obrazlarni keltirish mumkin.

URG`U BERISH  Fantaziya obrazlarini yaratishning yana bir yo`li narsalarning qandaydir sifatlarini, belgilarga urgu berish, ularga diqqatni turli yo`llar bilan jalb qilishdir. Bu usullar ayniqsa satirik jurnallarda ko`p qo`llaniladi. Bu usul bilan o’rtoqlik hazillari va turli karikaturalar yaratiladi.

SXEMATIZASIYA  (sxemalashtirish) - biror mavjud narsadan andaza olib, shu andaza asosida obrazlar yaratish. Masalan rassomlar turli o`simliklarning obrazi asosida naйshlar yaratadilar. Yangi xayol obrazlarini yaratishning yana bir usuli, TIPIKLASHTIRISH. Tipiklashtirishdan badiiy adabiyotda keng qo`llaniladi. Bu usul yordamida biror hodisaga, kishilar toifalariga, davrga xos yoki ularda ko`p takrorlanuvchi belgilar ma`lum obrazlarda gavdalantiriladi.

Xayol turlari

XAYOL TURLARI.  Xayol o`zining faolligi va aktivligi bilan xarakterlanadi. Shu bilan birga xayol kishini faollikka undovchi kuch, turtki sifatida ham ishlaydi. Lekin ayrim hollarda xayol faoliyatning o`rnida, ya`ni soxta faoliyat sifatida harakat qilishi mumkin. Odam og`ir ahvolga tushganda, biror masalani echa olmaganda, o`z xatolaridan qochishga harakat qilgan kabi hollarda u foydasiz orzularga, real hayotdan uzoq fantastika olamiga kirib ketishi mumkin.

 Bunday hollarda kishi amalga oshirib bo`lmaydigan ish-harakat rejalarini tuzadi.  Xayolning bunday turi PASSIV XAYOL deb ataladi.  PASSIV XAYOL Ixtiyoriy yoki Ixtiyorsiz yuzaga kelishi mumkin.  Ixtiyoriy ravishda yuzaga keltirilgan, lekin hayot bilan, real hayotdagi faollikka olib kelmaydigan passiv xayol turi ShIRIN XAYOL deb ataladi.

Xayol turlari  Qandaydir quvonchli, yoqimli narsalar haqida shirin xayollarga berilish hammaga xos. Ammo inson hayotida shirin xayol kechirish hollari ko`proq bo`lsa, bu shaxsning passivligidan dalolat beradi.  Passiv xayol ixtiyorsiz ravishda ham yuzaga kelishi mumkin. Xayolning bu turi asosan ong faoliyatining, ikkinchi signallar tizimining susayishida, odamning vaqtinchalik harakatsizlik holatida, uyqisirash holatida, affekt holatida, uyqida (tush ko`rish), ongning kasallikka uchrab buzilishida (gallyutsinatsiyada) va shu kabilarda sodir bo`ladi.

Xayol turlari  Passiv xayolning aksi bo`lgan AKTIV XAYOL ijodiy va qayta tiklovchi xayol turlariga bo`linadi.  Ma`lum bir asosga, yozuvlarga, chizmalarga asoslanib ularga muvofiq keladigan obrazlar tizimini yaratuvchi xayol QAYTA TIKLOVChI XAYOL deyiladi.  IJODIY XAYOL qayta tiklovchi xayoldan farq qilgan holda, orginal va qimmatli moddiy mahsulotlarda amalga oshiriladigan yangi obrazlarni yaratish. Ijodiy xayol barcha turdagi texnik, badiiy va boshqa ijodiyotning ajralmas qismini tashkil qiladi.

Xayol haqida tushuncha.  Xayol bilim darajasida ularni ifoda etayotgan odamning idrok sohasida mavjud bo'lmagan tasvirlarni (yoki sahnalarni) yaratish qobiliyati , har qanday hissiy modallikda uyg'otadigan elementlarning kiritilishi bilan tajribali bo'lish. Shu tarzda nafaqat vizual tarkibni, balki ularga hamroh bo'lgan hissiyotlarni (ijobiy va salbiy) o'z ichiga olgan o'tmishdagi vaziyatlarni ko'paytirish mumkin.

Xayol haqida tushuncha.  Shuningdek, u sizga nomoddiy g'oyalar yoki tushunchalarni o'rganishga, hatto ularni hech qachon mavjud bo'lmagan yoki bevosita tajribada bo'lmagan innovatsion mahsulotlarni ishlab chiqarishga imkon beradi.

Foydalanilgan adabiyotlar:  http:// reja.tdpu.uz / shaxsiyreja /content/120/html/10218/ 9.mavzu.Xayol.htm  https:// fayllar.org /reja-xayol-haqida-tushuncha-xayol-turlari-xayol-jarayonlari-ta.html  https:// uz.unansea.com / xayol-turlari-ularning-xususiyatlari-va-ijtimoiy-vazifalari /  https:// uz.denemetr.com /docs/768/ index-93838-1.html?page =12

Похожие

Xayol xususiyatlari va fenomenlari

Faoliyat va uning turlari

Motiv tuzilishi va uning turlari

Diqqat turlari va uning xususiyatlari

Bilish jarayonlari va emotsiya