Inson psixikasining ontogenezda rivojlanishi 2 - Психология - Презентации

Inson psixikasining ontogenezda rivojlanishi 2

Загружено в:

30.09.2023

Скачано:

0

Размер:

817.5791015625 KB

Mavzu: Inson psixikasining ontogenezda rivojlanishi Reja:  1. Inson psixikasi haqida umumiy tushuncha  Inson ongi  Ontogenez haqida tushuncha  Psixikaning ontogenezda rivojlanishi

Inson psixikasi bilan eng yuksak taraqqiy etgan hayvon psixikasi o'rtasida katta farq bor. Hayvonlar “tili” bilan inson tilini hech (qanday) bir jihatdan taqqoslab bo'lmaydi. Hayvon o'z to'dasidagi boshqa o'ziga o'xshash hayvonlarga ayni choqdagi bevosita vaziyat bilan cheklangan hodisalar haqida faqatgina signal berolsa, inson til yordami bilan boshqa odamlarga o'tgan, hozirgi va kelgusi zamondagi narsalar haqida axborot berishi va ularga ijtimoiy tajriba o'tkazishi mumkin.

Hayvon va odam tafakkurining bir - biridan farq qilishi ular tili o'rtasidagi farqqa bog'liqdir. Inson abstrakt tafakkurga - hayvon esa amaliy tafakkurga ega. Odam zaruriyatga mos ravishda ongli suratda ish ko'rish qobiliyatiga ega. Qurol yasash va uni asrash qobiliyatiga egalik odamni ajratuvchi ikkinchi muhim farq hisoblanadi. Konkret vaziyatdan tashqarida hayvon hech vaqt qurolni boshqa narsalardan farqlab, qurol sifatida ajratmaydi va uni keyinchalik foydalanish uchun saqlab qo'ymaydi. Biron vaziyatda qurol o'z rolini o'tab bo'lgach, shu zahotiyok, hayvon uchun qurollik sifatini yo'qotadi.

Odam ilgaridan o'ylab qo'yilgan reja bilan qurol yasaydi, quroldan tegishli maqsadlarda foydalanadi, hamda uni saqlab qo'yadi. Odam nisbatan doimiy buyumlar olamida yashaydi. Odam quroldan foydalanish tajribasini boshqalardan o'rganadi va o'zi bu tajribani boshqalarga o'rgatadi. Odam psixik faoliyatining hayvonlar psixikasidan uchinchi farqi shuki, inson o'zidan keyingi avlodlarga ijtimoiy tajriba qoldiradi. Odam bilan hayvon o'rtasidagi to'rtinchi, g'oyat muhim farq hissiyoti o'rtasidagi farqdir.

 Rivojlanish sharoitlarining turlicha bo'lishi odam psixikasining hayvon psixikasidan ajratuvchi muhim farqlardan hisoblanadi. Agar odam insoniyat tajribasini o'zlashtirmas ekan, o'ziga o'xshagan odamlar bilan munosabatga kirishmas ekan, shaxs sifatida tarkib topmaydi. Inson ongining rivojlanishiga asosiy omil mehnat faoliyati bo'lgan, ya'ni odamlarning birgalikda qurol yasash va undan foydalanish faoliyatlari bo'lgan.

 Mehnat faoliyati ijtimoiy munosabatlar taraqqiyotiga ta'sir qiladi, ijtimoiy munosabatlarning rivojlanishi esa mehnat faoliyatining takomillashuviga ta'sir ko'rsatadi.  Inson ongi mehnatda rivojlanadi. Inson ongi evolyutsion taraqqiyot jarayonida aks ettirishning eng yuksak shakli sifatida maydonga kelib, ong tufayli odam moddiy dunyodagi narsalarning ob'ektiv barqaror xususiyatlarini ajrata oladi va shu asosda tevarak -atrofdagi voqelikni o'zgartira oladi. Demak, inson psixikasini - ong deb atash mumkin.

 Shuningdek, "ontogenez" tushunchasining ruhiy xususiyatlarini tushuntirish uchun ikkala omilni - irsiy va ijtimoiy omillarni birlashtirishga urinishlar qilingan. Bu psixologiyada uchinchi yo'nalish - ikki omil nazariyasi paydo bo'ldi. Birinchi tadqiqotchi V. Stern bo'lib, u ikki omilning yaqinlashish printsipini shakllantirgan. Ushbu printsipga ko'ra, shaxsning rivojlanishidagi irsiy chiziq uning ijtimoiy muhiti tomonidan belgilanadigan chiziq bilan kesishadi

Shunga ko'ra, inson psixologiyasining ontogenezi psixika faoliyatining ichki va tashqi sharoitlarini birlashtirish jarayonida amalga oshiriladi. Masalan, bola qanday va qachon o'ynashni boshlashini tug'ma tug'ma instinkt belgilaydi. O'z navbatida, moddiy va jarayon sharoitlari haqiqiy tashqi muhit bilan belgilanadi.

Psixikaning ontogenezda rivojlanishi - inson tug‘ilgan vaqtidan boshlab voyaga yetgunga qadar murakkab psixik rivojlanish yoshidan o‘tadi. Agar bolaning tug'ilgan birinchi yilidagi psixikasini 5-6 yildan so‘nggi psixika bilan taqqoslasak, uning ma’lumot qabul qilishi nafaqat miqdorda, balki sifatida farq bo‘ladi.

Tashqi faoliyatni ichki faoliyatga ta’siri, aks etishi bu tashqi faoliyat oldindan mavjud bo‘lgan “rejalashtirilgan ong”ga ko‘chib o‘tishi degani emas; bu shunaqangi jarayonki unda o‘sha ichki plan (sistema) shakllanadi. Ong bu, bevosita subyektga ochiladigan olam manzarasidir, unda subyektning o‘zi ham, shuningdek, uning faoliyati va holati ham kiradi deb hisoblaydi Leontev.

Dastlab ong faqatgina subyektga atrofidagi olamni ochib beradigan psixologik ong va psixik rivojlanish sifatida qaraladi; keyingi bosqichlarda faoliyat ongning predmetiga aylanadi, bu bosqichda boshqa insonlaming harakatlarini, ulardan kelib chiqib esa subyekt o‘zining shaxsiy harakatlarini anglay boshlaydi. Natijada aql- idrokimizdagi, «rejalashtirilgan ong»dagi ichki harakatlar vujudga keladi.

Ongning dastlabki xususiyatlari - bu idrok qilish va insonning bolalik vaqtidagi o‘zining shaxsiy harakatlari natijasida paydo bo‘lgan kechinmalaridir. Asta-sekin nafaqat harakat ta’siri, shuningdek, bolaning faoliyat jarayoni ham anglab yetiladi. Ongning o‘ziga xos rivojlanishida inson alohida harakatlami bajarishidan, bir maqsadga qaratilgan, rejalashtirilgan faoliyatga o‘tadi. Shu holda, sergaklikning butun holati yaxlit “ong oqimi” yuzaga ke ladi, bu bir faoliyatdan boshqa bir faoliyatga o‘tishini anglatadi.

Foydalanilgan adabiyotlar 1. A.K.Shamshetova, R.N.Melibayeva, X.E.Usmanova, I.O.Xaydarov. Umumiy psixologiya. 0o‘quv qo‘llanma.  Т.: «Barkamol fayz media», 2018 - 272 b. 2. WWW.Arxiv.uz

Похожие

Inson psixikasinimg ontogenezda rivojlanishi

Yosh psixologiyasi fanining maqsad va vazifalari

Yosh psixologiyasining predmeti, yazifalari, muommolari, tadqiqot metodlari

Yosh psixologiyasining predmeti, yazifalari, muammolari, tadqiqot metodlari

Inson tafakkuri haqida