Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusufning “Baxtiyor oila” kitobi - Педагогиka - Презентации

Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusufning “Baxtiyor oila” kitobi

Загружено в:

20.01.2025

Скачано:

0

Размер:

2750.9619140625 KB

Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusufning “Baxtiyor oila” kitobi

Oila buzilishining sabablari sifatida quyidagilarni keltirganlar: 1. Oila va oilaviy munosabatlar haqida bilimning yetishmasligi. 2. Aroqxo‘rlik va giyohvandlik. 3. Yosh oilalarga ota-onaning aralashuvi. 4. Befarzandlik. 5. Oilaning buzilishiga sabab bo‘ladigan narsalardan biri zinodir. 6. Oilalarda sabr va bag‘rikenglikning yetishmasligi.

1. Eng asosiy va hozirda juda keng tarqalgan omillardan biri sifatida yolg‘onchilikni ko‘rsatish mumkin, ya’ni sovchilikka kelgan yigit tomon vakillarining yolg‘onni ko‘p ishlatishi yomon oqibatlarga olib kelmoqda. Juda ko‘p holatlarda ajrimlarning aybdorlari sifatida yoshlarni ko‘rsatishadi, biroq yolg‘onni to‘qishni, shu yolg‘on bilan yangi hayotni boshlashni bizga yoshi ulug‘lar o‘rgatishmayaptimi? Bo‘lajak kuyovbolani oshirib-toshirib maqtashlari, uning ko‘ngli qizga tushganligicha davom etadi. Hattoki, to‘ydan oldin berilayotgan va’dalar ham yolg‘on asosiga qurilmoqda va to‘ydan so‘ng hammasi yo‘qqa chiqmoqda. Albatta, yolg‘onning umri qisqa. To‘ygacha qizning uydagilarini rozi qilish uchun qaratilgan barcha yolg‘onlar to‘y o‘tgach ma’lum bo‘ladi. Ikki quda hamda kelin va kuyov oralarida yuzaga keladigan bunday dilxiralikni hech narsa bilan yo‘qotib bo‘lmaydi. “Yolg‘on so‘z aytmoq qilich zarbiga o‘xshar, agarchi yarasi bitsa ham nishoni qolur”.

2. Yosh oilalarning barpo bo‘lishida shaxsiy manfaat birinchi o‘ringa chiqmoqda. Avvallari yigitning ishi bor-yo‘qligi, oilani ta’minlay olish yoki olmasligi surishtirilardi, endi esa qizning ota-onasi qayerda ishlashi-yu qanday mol-mulkka egaligi muhim hisoblanmoqda. Bundan tashqari, qizning ham o‘qimishli bo‘lgani ma’qul, negaki oilaga daromad olib keladi. Bir qarashda juda g‘alati holat hisoblansa-da, yon atrofimizda bu kabi toifadagilarning ko‘payib borayotganligidan hayratga kelamiz. Hattoki, ayol kishining topgan pullari hisobiga yashab, boshini ko‘tarib yurgan erkaklar ko‘paymoqda. Oiladagi yetishmovchilik sababli chet ellarga ishlashga ketayotgan ayollarimiz soni ortmoqda. Oilada sog‘lom, kuch-quvvati bor erkak kishi bo‘la turib zaifa ayolni pul topish maqsadida chekka joylarga jo‘natish erkaklar uchun sharmandali holat hisoblanadi. Oiladagi voyaga yetmagan farzandlar qarovsiz qolib ketmoqda. Ba’zi oilalarda erkak, hatto ayoli jo‘natgan pullar hisobiga uyini qurib, uylanib olayotgan holatlar ham uchrab turadi. Avvalambor, oilada o‘g‘il bolaga alohida tarbiya lozim. Uni g‘ururli, mard, bir so‘zli qilib tarbiyalash kerak. Yigit kishi oilani moliyaviy ta’minlay olishga ko‘zi yetgandan so‘nggina oila qurishi kerak. U ertaga rafiqasiga suyanchiq, farzandlariga har sohada yo‘lboshchi va o‘rnak bo‘lishi kerak. Oilani ayol kishi ta’minlashiga yo‘l qo‘ymasligi lozim. Albatta, ayol kishi ham qo‘lidan kelganicha oilaga yordam qilishga harakat qiladi, lekin bu degani erkak uyida o‘tirishi kerak degani emas. Erkak kishi ayol kishini avaylashi, unga og‘ir ishlarni qildirmasligi kerak.

3. Har bir oilaning o‘ziga xos qonun- qoidalari va odatlari bo‘ladi. Oiladagi muhitning mutlaqo boshqachaligi kelinni yangi oilaga moslashishiga qiyinchilik tug‘diradi. Masalan, oilada ota yetakchi bo‘lgan, otaning so‘zi o‘tadigan oiladan buning aksi bo‘lgan ona boshchiligidagi oilaga kelin bo‘lishi ko‘plab nizolarni paydo qilmoqda. Oilani moliyaviy jihatdan ayol kishi ta’minlagan oilada xuddi shunday farzandlar kamol topadi. “Qush uyasida ko‘rganini qiladi”, – deydi dono xalqimiz. Bunday oilalarda barcha majburiyatlar kelinga yuklatib qo‘yiladi. Farzandlar ota-onadan o‘rnak oladi, kelgusida ulardek oila qurishni niyat qiladi. Shu sababli oiladagi muhit va tarbiya yosh oilalarning keyingi taqdirida muhim hisoblanadi.

4. Ajrimlarga sabab bo‘layotgan omillardan yana biri sifatida kelin va kuyov o‘rtasida o‘zaro hurmat, muhabbat, samimiylik kabi tuyg‘ularning yo‘qligi hisoblanadi. Bunga misol keltiradigan bo‘lsak, yigitning ko‘ngil qo‘ygan qiziga emas, balki ota-onasiga ma’qul kelgan qizga uylanishi kabi holatlar uchramoqda. Bunday vaziyatda yigit yo‘q joydan janjal chiqarishga urinadi va bu janjallarning oxiri ajrim bilan yakun topmoqda. Ota-onalarimiz farzandlarini ko‘ngli bilan ham hisoblashishsa yaxshiroq bo‘lardi. Butun umr birga yo‘ldosh bo‘ladigan qizni o‘g‘illari tanlashlariga ruxsat berishlari kerak. Axir farzandining baxti ota-onaning ham baxti-ku.

5. Oilalarning buzilishini kim ham istardi? Biroq oramizda shunday insonlar ham topiladi. Bu insonlar kuyovning ota-onalari bo‘lishsa-chi. Uzoq yillardan beri bilamizki, qaynona va kelin o‘rtasidagi nizolar davom etib keladi. Hozirgi kunda qaynonalar sababli ajralayotgan oilalar anchagina. Ular aslida oilani saqlab qolishga, norasida go‘daklarni ota-ona bag‘rida katta bo‘lishiga ko‘maklashishlari lozim emasmi? O‘g‘il har qanday vaziyatda onasidan voz kecha olmaydi, uning shartlarini bajaradi va xatoliklarga yo‘l qo‘yadi. Hattoki, baxtli hayot kechirayotgan oilani ham qaynonalar buzishga, kelinini o‘g‘liga yomon ko‘rsatishga harakat qiladilar. Masalan, kelinni oilaning bir a’zosi sifatida emas, balki xizmatkori sifatida ko‘radilar. “Birovning boqib, tarbiyalab, voyaga yetkazgan qizini kelin qilishga so‘rab borgan taraf o‘g‘liga umr yo‘ldoshi topish niyatida bo‘ladimi yoki o‘g‘ilning ota-onasiga cho‘ri sotib olish savdosiga boradimi?! Shunchalik ham noinsoflik bo‘ladimi?!”Axir kelin ham bir oilaning erka farzandi, nevaralarining bo‘lajak onasi hisoblanadi-ku. Qaynona kelinga qanday muomala qilsa, oilaning boshqa vakillari ham shunday munosabat bildiradilar. Kelinni ota-onasini ko‘rib kelishiga ham ba’zan ruxsat berishmaydi. Kelin ham farzand, ota-onasidan xabar olib kelish uning farzandlik burchi sanaladi. Xullas, kelinning birorta xohish-istaklari inobatga olinmaydi. Tinimsiz o‘tkazilayotgan zug‘um, tazyiqlar sababli dunyoga kelayotgan farzandlarda turli nuqsonlar paydo bo‘lmoqda. Bunday holatda ham yana kelin aybdor hisoblanadi va oilaning ajralishiga sabab qilib ko‘rsatiladi. “Islom ta’limotida iloji boricha oilani mustahkamlashga amr qilingan. Boshqa birovning – agar o‘sha birov ota-ona bo‘lsa ham – xohishiga binoan oilani buzishga ruxsat yo‘q. Bu haqiqatni barcha ulamolar o‘zlarining qadimgi va yangi kitoblarida ta’kidlaganlar”

Qadim zamonlardan beri bilamizki, oiladagi qiz farzand bilan ota o‘rtasida o‘ziga xos odob-axloq saqlangan. Hattoki, otaga tik qarash, gapini bo‘lish mumkin bo‘lmagan, o‘z fikrini ham ona orqali otaga yetkazish kabi odatlarimiz bo‘lgan. Kelinlarimiz qaynotasini ham otadek hurmat qilishadi, ularning xizmatini yelib-yugurib ado etishadi. Biroq hamma masalada ham me’yor bo‘lishi lozim. Kelin xizmatkor sifatida emas, qiz sifatida qaralganda bunday muammolar kelib chiqmagan bo‘lardi. Bu kabi voqealarni ko‘ramiz, eshitamiz ekan, avvalambor, qaynona va qaynotalarimizda diniy ilmlar yetishmasligini ko‘rib turibmiz. Ular to‘g‘ri yo‘lni bilmay turib, farzandlarining xatosini qanday qilib to‘g‘rilaydilar. Ularni to‘g‘ri yo‘lga solishda din ulamolari, mahalla oqsoqollari, yoshi ulug‘ keksalar, maxsus mutaxassislar hamkorligini yo‘lga qo‘yish lozim. Shunday o‘rinlar ham bo‘ladiki, bunda yosh oilalarni alohida yashatib ko‘rish ham oilani saqlab qolishi mumkin.

Похожие

Muhammad Sodiq Qoshg’ariyning pedagogik qarashlari

Zahriddin Muhammad Boburning ma’naviy-ma’rifiy qarashlari

Kitob sodiq do'st

Bo’lajak boshlang’ich o'qituvchilarida ruhiy tarbiyani shakllantirish orqali kibrlanish xislatlarini yo'qotish

Oila