Pedagogik texnologiyalar haqida umumiy tushuncha

Pedagogik texnologiyalar haqida umumiy tushuncha

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

697.5 KB

Pedagogik texnologiyalar haqida umumiy tushuncha Reja: 1.Pedagogik texnologiyalar haqida umumiy tushuncha. 2.Kimyoni o’qitishda yangi pedagogik texnologiyalar fanining tizimi, tuzilishi va ilmiy fan sifatida rivojlanishi. 3.Kimyoni o’qitishda yangi pedagogik texnologiyalar fanining vazifasi. www.arxiv.uz

 Pedagogik texnologiyalar haqida umumiy tushuncha.  Respublikamizda joriy etilgan uzluksiz ta’lim tizimining asosiy bo’g’ini, kadrlar tayyorlash sifati va samaradorligiga mas’ul bo’lgan oliy ta’lim muassasa larida tashkil etiladigan ta’lim-tarbiya jarayonida pedagogik texnologiyalardan foydalanish muhim ahamiyat kasb etadi.  O’zbekiston Respublikasi «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» talablaridan biri ta’lim jarayonida yangi pedagogik va axborot texnologiyalarini qo’llash, tayyorgarlikning modul tizimidan foydalangan holda ta’lim olunchilarni “o’qitishni jadallashtirish sanaladi.  Reslublikamizda ta’lim jarayonida pedagogik va axborot texnologiyalarni qo’llashga doir keng ko’lamda ish olib borilmoqda. Ushbu muammoning ilmiy-nazariy asoslari, har bir pedagogik texnologiyaning o’ziga xos jihatlari ishlab chiqilib, yetarli darajada tajribalar to’plandi. Ta’lim jarayoniga pedagogik va axborot texnologiyalarni joriy etishda xorijiy mamlakatlarning tegishli tashkilotlari yaqindan yordam ko’rsatmoqda.  Shu o’rinda savol tug’iladi. Pedagogik texnologiya atamasining mohiyati nimada? «Texnologiya» yunoncha so’z bo’lib, “techne” - maxorat, san’at, “1ogos” tushuncha o’rganish demakdir.  Pedagogik texnologiya atamasiga har bir didakt olim o’z nuqtai nazaridan kelib chiqqan holda ta’rif beradi. Hali bu tushunchaga to’liq va yagona ta’rif qabul qilinmagan. Ushbu ta’riflar ichida eng maqsadga muvofig’i YUNESKO tomonidan berilgan ta’rif sanaladi.  Pedagogik texnologiya — ta’lim shakllarini optimallashtirish maqsadida o’qitish va bilimlarni o’zlashtirish jarayoniga inson salohiyati va texnik resurslarni qo’llash, ularning o’zaro ta’sirini aniqlashga imkon beradigan tizimli metodlar majmuasidir.  G. K. Selevkoning «Zamonaviy ta’lim texnologiyalar»i o’quv qo’llanmasida ta’lim jarayonida qo’llaniladigan texnologiyalar jamlangan bo’lib, ularning ilmiy-nazariy, metodologik asoslari, tasnifi va amaliyotda qo’llash mexanizmi yoritilgan. www.arxiv.uz

 Pedagogik texnologiya ta’lim amaliyotida uchta darajada qo’llaniladi:  1. Umumiy pedagogik daraja. Umumiy pedagogik (umumdidaktik, umumtarbiyaviy) texnologiya ta’lim-tarbiya jarayonining yaxlit tizimliligi, ma’lum bir region, o’quv muassasasi tomonidan uzluksiz ta’lim tizimining muayyan bir bosqichidagi texnologiyaning umumiy qonuniyatlari, ilmiy-nazariy asoslari, tamoyillari, amaliyotda qo’llashning umumiy xususiyatlari, shart-sharoitlarini ifodalaydi. Shu o’rinda qayd etish kerakki, uzluksiz ta’lim tizimining har bir bosqichida ta’lim mazmuni orqali tegishli o’ziga xos maqsad va vazifalarni amalga oshirish ko’zda tutilganligi sababli, pedagogik texnologiya ham o’ziga xos xususiyatga ega bo’ladi. Bu darajada pedagogik texnolo g iya pedagogik tizim tushunchasiga sinonim h isoblanadi. Uning tarkibiga ta’lim-tarbiya jarayonining maqsad va vazifasi, mazmuni, vosita va metodlari, tarbiya jarayonining ob’ekti va sub’ekti faoliyatining algoritmlari kiradi.  2. Xususiy metodik darajada pedagogik texnologiyaning muayyan bir predmet, kursni o’qitish jarayonining maqsad pa vazifalarini amalga oshirish maqsadida foydalaniladigan ta’lim mazmuni, o’qitish vositalari, metodlari, shakllarining majmuasi tushuniladi.  3. Lokal (modul) darajada qo’llaniladigan pedagogik texnologiyalar ta’lim-tarbiya jarayonining ma’lum bir qismining xususiy didaktik va tarbiyaviy maqsadini hal etishga qaratilgan texnologiyalardir. Unda o’quvchilarning mustaqil ishlarini tashkil etish, o’quvchilar bilimini nazorat qilish, shaxsiy fazilatlarni shakllantirish kabi masalalar ko’zda tutiladi. Pedagogik texnologiyaning yuqorida qayd etilgan uchta darajasi bir-birini to’ldiradi va taqozo etadi. Biz pedagogik texnologiyani qo’llash haqida so’z yuritishdan avval, pedagogik texnologiyaning didaktikada ishlab chiqilgan tasnifiga to’xtalaylik. www.arxiv.uz

 Pedagogik texnologiyalar mazmuni, mohiyatiga ko’ra quyidagicha tasniflanadi:  I. Shaxs strukturasiga mo’ljallanganligiga ko’ra:  - Bilim, ko’nikma va malakalarni shakllantirishga mo’ljallangan axborot texnologiyalari.  - Aqliy faoliyat usullarini shakllantirishga qaratilgan aqliy faoliyat texnologiyalari.  - Estetik va axloqiy munosabatlarni tarkib toptirishga mo’ljallangan hissiyotli-estetik va hissiyotli-axloqiy texnologiyalar .  - Ijodiy faoliyatni rivojlantirishga qaratilgan evristik texnologiyalar.  II. Mazmuni va tuzilishiga ko’ra:  - Ta’lim-tarbiya berishga qaratilgan texnologiyalar.  - Dunyoviy va diniy ta’limga mo’ljallangan texnologiyalar.  - Umumta’lim va kasb ta’limi texnologiyalari.  - Insonparvarlik va texnokrat texnologiyalari.  - Xususiy predmet texnologiyalari.  - Monotexnologiya va kompleks (majmua) texnologiyalari.  III. Ta’lim oluvchilarning bilish faoliyatini tashkil etish va boshqarilishiga ko’ra V. P. Bespalko quyidagi texnologiya turlarini tavsiya etadi:  1. Klassik ma’ruza ta’limi. 2. O’TV yordamida ta’lim berish.  3. “Maslahatchi-konsultant” tizimi. 4. Mustaqil ish.  5. “Kichik guruxlar” tizimi - guruhli differentsial o’qitish usuli.  6. Kompyuter ta’limi. 7. “Repetitor” tizimi -individual ta’lim.  8. Dasturli ta’lim. www.arxiv.uz

 IV. Ta’lim-tarbiya jarayonida o’quvchi shaxsining tutgan o’rni muhim ahamiyat kasb etadi. Shunga ko’ra pedagogik texnologiyalar quyidagi guruhlarga ajratiladi:  a) avtoritar texnologiyalar;  b) didaktosentrik texnologiyalar;  v) shaxsni har tomonlama rivojlantirishga qaratilgan texnologiyalar;  g) insonparvarlik va hamkorlik texnologiyalari;  d) erkin tarbiya texnologiyalari.  V. Hozirgi zamon ta’lim tizimida amal qilayotgan an’anaviy ta’limni mazmunan yangilash va ta’lim jarayonini tashkil etishni tubdan o’zgartirishga qaratilgan texnologiyalarni quyidagi guruhlarga ajratish mumkin.  1. Pedagogik munosabatlarni insonparvarlashtirish va demokratlashtirish asosidagi pedagogik texnologiya.  2. O’quvchilarning bilish faoliyatini faollashtirish va samaradorligini oshirishga qaratilgan pedagogik texnologiya.  3. Ta’lim jarayonini tashkil etish va boshqarishning samaradorligini oshirishga qaratilgan pedagogik texnologiya.  4. O’quv materialini didaktik jihatdan takomillashtirish va qayta ishlash asosidagi pedagogik texnologiya.  5. Xalq pedagogikasi metodlarydan foydalanish pedagogik texnologiyasi.  6. Alternativ pedagogik texnologiya.  7. Majmuali (kompleks) politexnologiya. www.arxiv.uz

 Biz quyida mazkur pedagogik texnologiyalar guruhiga tegishli ba’zi bir pedagogik texnologiyalarga qisqacha to’xtalamiz.  Pedagogik munosabatlarni insonparvarlashtirish va demokratlashtirish asosidagi pedagogik texnologiyalar o’zida falsafa, psixologiya va pedagogikaning insonparvarlashtirish g’oyalarini mujassamlashtiradi.  Ushbu pedagogik texnologiyalar markazida o’z imkoniyatini yuksak darajada amaliyotga qo’llaydigan, ijodiy va ijtimoiy faol, turli hayotiy vaziyatlarni anglab taxlil qila oladigan, mo’ljalni ongli ravishda mustaqil, to’g’ri oladigan shaxsni shakllantirish g’oyasi turadi.  Pedagogik texnologiyaning asosiy jihati har bir shaxsda mavjud bo’lgan uning ehtiyoji, qiziqishi, iqtidori va imkoniyatlari asosida ularda ijobiy xislat va fazilatlarni shakllantirish, rivojlantirish sanaladi.  Bu o’rinda ta’lim mazmuni shaxsning shakllanishi va rivojlanishi uchun muhit sanaladi. Shu sababli ta’lim mazmuni insonparvarlikka yo’naltirilgan gumanistik goya va me’yorlarni o’zida mujassamlashtirgan bo’lishi lozim.  Pedagogik munosabatlarni insonparvarlashtirish va demokratlashtirish asosidagi pedagogik texnologiya yakka hokimlik texnologiyasiga tubdan qarshi bo’lib, pedagogik jarayonda hamkorlik, g’amxo’rlik, o’quvchilar shaxsini hurmat qilish, e’zozlash orqali shaxsni rivojlantirish va ijod qilishga qulay muxit yaratadi. An’anaviy ta’limda o‘qituvchi ta’lim jarayonining sub’ekti, o’quvchilar pedagogik jarayonining ob’ekti deb qaralsa, hamkorlik pedagogikasida o’quvchi o’z o’quv faoliyatining sub’ekti sanaladi. Shu sababli hamkorlik pedagogikasida yagona ta’lim jarayonining ikkita sub’ekti hamkorlikda o’quv-tarbiyaviy vazifalarni hal etadi. www.arxiv.uz

 Ushbu pedagogik texnologiyada ta’lim tizimi markazida barkamol inson shaxsini shakllantirish va rivojlantirishga qaratilgan insonparvarlik g’oyasi muhim o’rin tutadi. Bu ‘goya qay darajada amalga oshirilganligi ta’lim jarayonining asosiy natijasi, o’quv muassasasi pedagogik jamoasi mehnatining sifatiga berilgan baho asosida aniqlanadi.  Pedagogik munosabatlarni insonparvarlashtirish va demokratlashtirishda o’quv-tarbiyaviy jarayonning asosiy natijasini aniqlovchi muhim omil shaxsga bo’lgan munosabat hisoblanadi.  Pedagogning shaxsga bo’lgan insonparvarlashtirilgan munosabati bolalarni sevishi, ularning taqdiri uchun qayg’urishi, bolalarga ishonchning yuqoriligi, o’zaro hamkorlikning vujudga kelishi, muloqot madaniyatining yuqori darajada bo’lishi, ta’lim oluvchilarni to’g’ridan to’g’ri majburlashdan voz kechish va aksincha ijobiy rag’batlantirishning ustunligi tufayli ko’zlangan maqsadga erishish, bolalar faoliyatida uchraydigan kamchiliklarga chidamli bo’lish, ularni bartaraf etishning samarali usullarini qo’llashda namoyon bo’lsa, ta’lim jarayonini demokratlashtirish esa o‘qituvchi va o’quvchilar huquqlarini tenglashtirish, ta’lim jarayonida ta’lim oluvchilarga tanlash ‚huquqining berilishi, o’z fikri, nuqtai nazarini erkin bayon etish va bolalar huquqlari Konvensiyasiga amal qilishni taqozo etadi.  O’quvchilar va o’q ituvchilar munosabatining o’ziga xos jihati o’quvchilar mustaqilligi va o’quv faoliyatini taqiqlash emas, balki yo’naltirish, o’quv faoliyatini boshqarish emas, balki hamkorlikda tashkil etish, ta’lim olishda majburlash emas, balki o’quvchilarni ishontirish, biror-bir faoliyatni amalga oshirish buyruq orqali emas, balki shu faoliyatni samarali tashkil etish, shaxsning ehtiyoji, qiziqishi, imkoniyatlarini chegaralash emas, balki erkin tanlash huquqini berish sanaladi. www.arxiv.uz

 Bu o’rinda ta’lim mazmuni shaxsning shakllanishi va rivojlanishi uchun muhit sanaladi. Shu sababli ta’lim mazmuni insonparvarlikka yo’naltirilgan gumanistik goya va me’yorlarni o’zida mujassamlashtirgan bo’lishi lozim.  Pedagogik munosabatlarni insonparvarlashtirish va demokratlashtirish asosidagi pedagogik texnologiya yakka hokimlik texnologiyasiga tubdan qarshi bo’lib, pedagogik jarayonda hamkorlik, g’amxo’rlik, o’quvchilar shaxsini hurmat qilish, e’zozlash orqali shaxsni rivojlantirish va ijod qilishga qulay muxit yaratadi. An’anaviy ta’limda o‘qituvchi ta’lim jarayonining sub’ekti, o’quvchilar pedagogik jarayonining ob’ekti deb qaralsa, hamkorlik pedagogikasida o’quvchi o’z o’quv faoliyatining sub’ekti sanaladi. Shu sababli hamkorlik pedagogikasida yagona ta’lim jarayonining ikkita sub’ekti hamkorlikda o’quv-tarbiyaviy vazifalarni hal etadi.  Ushbu pedagogik texnologiyada ta’lim tizimi markazida barkamol inson shaxsini shakllantirish va rivojlantirishga qaratilgan insonparvarlik g’oyasi muhim o’rin tutadi. Bu ‘goya qay darajada amalga oshirilganligi ta’lim jarayonining asosiy natijasi, o’quv muassasasi pedagogik jamoasi mehnatining sifatiga berilgan baho asosida aniqlanadi.  Pedagogik munosabatlarni insonparvarlashtirish va demokratlashtirishda o’quv-tarbiyaviy jarayonning asosiy natijasini aniqlovchi muhim omil shaxsga bo’lgan munosabat hisoblanadi. www.arxiv.uz

 Pedagogning shaxsga bo’lgan insonparvarlashtirilgan munosabati bolalarni sevishi, ularning taqdiri uchun qayg’urishi, bolalarga ishonchning yuqoriligi, o’zaro hamkorlikning vujudga kelishi, muloqot madaniyatining yuqori darajada bo’lishi, ta’lim oluvchilarni to’g’ridan to’g’ri majburlashdan voz kechish va aksincha ijobiy rag’batlantirishning ustunligi tufayli ko’zlangan maqsadga erishish, bolalar faoliyatida uchraydigan kamchiliklarga chidamli bo’lish, ularni bartaraf etishning samarali usullarini qo’llashda namoyon bo’lsa, ta’lim jarayonini demokratlashtirish esa o‘qituvchi va o’quvchilar huquqlarini tenglashtirish, ta’lim jarayonida ta’lim oluvchilarga tanlash ‚huquqining berilishi, o’z fikri, nuqtai nazarini erkin bayon etish va bolalar huquqlari Konvensiyasiga amal qilishni taqozo etadi.  O’quvchilar va o’q ituvchilar munosabatining o’ziga xos jihati o’quvchilar mustaqilligi va o’quv faoliyatini taqiqlash emas, balki yo’naltirish, o’quv faoliyatini boshqarish emas, balki hamkorlikda tashkil etish, ta’lim olishda majburlash emas, balki o’quvchilarni ishontirish, biror-bir faoliyatni amalga oshirish buyruq orqali emas, balki shu faoliyatni samarali tashkil etish, shaxsning ehtiyoji, qiziqishi, imkoniyatlarini chegaralash emas, balki erkin tanlash huquqini berish sanaladi. www.arxiv.uz

 Yangi munosabatlarning asosiy mohiyati, an’anaviy ta’limda ko’zda tutilgan natijalarni bermayotgan majburan o’qitishdan voz kechish va uning o’rniga:  - o’zaro ishonchga asoslangan talabchanlik;  - ta’lim jarayonini samarali tashkil etish orqali o’quvchilar o’rtasida qiziqish uyg’otish va ongli intizomni vujudga keltirish;  - o’quvchilarni muvaffaqiyatli bilim olishga yo’llovchi hamkorlikning paydo bo’lishi;  - mustaqil faoliyatning tashkil etilishi;  - tegishli talablarni jamoa orqali qo’llashni amalga oshirish muhim sanaladi. Ta’lim tizimida yangi munosabatlarning vujudga kelishi shaxsga tavofutlab yondoshishni talab etadi. Ta’lim jarayonini tashkil etishda:  - o’rta saviyali o’quvchiga nisbatan mo’ljal olishdan voz kechish;  - o’quvchilarning eng yaxshi sifatlarini va rivojlantirish;  - ta’limda psixologo-pedagogik diagnostikani qo’llash orqali o’quvchilarning qiziqishi, ehtiyoji, qobiliyati, shaxsiy sifatlari, aqliy faoliyatining xususiyatlarini aniqlash;  - o’quvchilar o’zlashtiradigan bilim, ko’nikma va malakalar dinamikasini tasavvur qilish;  - shaxs rivojlanishining dasturiga tegishli o’zgartirishlar kiritish talab etiladi.  1. Ushbu pedagogik texnologiya o’qituvchi va o’quvchilar munosabatini tashkil etishning asosi sanalsa, o’quvchilarning bilish faoliyatini tashkil etish boshqa texnologiyani qo’llashni talab etadi. Shu sababli har bir mashg’ulotda bitta texnologiyadan emas, balki o’quvchilar bilim olishining har bir bosqichining o’ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqib, tegishli texnologiyadan foydalaniladi. Shunday qilib, bitta mashg’ulotda bir nechta pedagogik texnologiya uyg’unlashtiriladi. www.arxiv.uz

 2. O’quvchilarning bilish faoliyatini faollashtirish va samaradorligini oshirishga qaratilgan pedagogik texnologiyalar o’quvchilarda ijtimoiy normalarga mos ongli intizomning vujudga kelishi, motivatsiyaning yuqori darajada bo’lishi, bilim, ko’nikma va malakalarni ongli o’zlashtirishga bo’lgan etiyojining ortib borishi, ko’zlangan natijaning kafolatlanganligi va samaradorlikning yuqori bo’lishi bilan qimmatlidir.  Yuqorida qayd etilgan fikrlardan ko’rinib turibdiki, uzluksiz ta’limda pedagogik faoliyati ko’rsatayotgan o’qituvchilarni avval umumiy didaktik darajadagi bilim, ko’nikma va malakalarni tarkib toptirish lozim.  Agar o’qituvchilar pedagogik texnologiyaning konseptual asoslari, ta’lim- tarbiya jarayoniga qo’llash prinsiplari, o’ziga xos xususiyatlari, talabalarning bilish faoliyatini tashkil etish yo’llariga oid bilim, ko’nikma va malakalarni o’zlashtirmagan bo’lsa, pedagogik texnologiyadan ko’zlangan natijaga erishish qiyin kechadi.  Mazkur bilim, ko’nikma va malakalarni o’zlashtirgan o’qituvchilar o’zlari mas’ul bo’lgan fanlarni o’qitishda pedagogik texnologiyalardan xususiy metodik darajada muvaffaqiyatli foydalanishi mumkin.  Xususiy metodik darajada qo’llaniladigan pedagogik texnologiyalar jumlasiga didaktik o’yin, muammoli ta’lim, modulli ta’lim, hamkorlikda o’qitish, loyihalash texnologiyalari kiradi.  Ta’lim-tarbiya jarayoniga kiritilgan har qanday o’zgarish talabalarning bilish faoliyatining o’zgarishiga olib keladi. O’quvchi va talabalar pedagogik texnologiyalarning talablariga moslashishi uchun, ya’ni muayyan ko’nikmalarni egallashlari uchun ta’lim-tarbiya jarayonida dastlab pedagogik texnologiyalardan lokal darajada foydalanish kerak.  Lokal darajada qo’llanilgan pedagogik texnologiyalar o’z samarasini bergandan so’ng, xususiy metodik darajada foydalanishga o’tish maqsadga muvofiq. www.arxiv.uz

 Shuni qayd etish kerakki, an’anaviy ta’limda o’z hukmronligini saqlab qolayotgan sub’ekt-ob’ekt munosabatlariga barham berish, pedagogik texnologiyalarni qo’llash orqali sub’ekt-sub’ekt munosabatlarga o’tish muayyan vaqt va o’quvchi hamda talabalar tomonidan mazkur munosabatda ishtirok etish uchun zarur bo’lgan ko’nikmalarni egallashlariga imkon yaratish lozim.  Ta’lim-tarbiya jarayoniga lokal darajada qo’llaniladigan pedagogik texnologiyalar jumlasiga “BBB”, “Erkin xat”, “Venn diagrammasi”, “6х6х6”, “Insert”, “Klaster”, “Bumerang”, “Aqliy hujum”, “Kichik guruhlarda ishlash”, “Atamalar zanjiri”, “Atamalar varag’i” va h.k kiradi.  Mazkur texnologiyalar mashg’ulotlarning bir qismi, ya’ni o’quvchi va talabalarning o’tgan mavzu bo’yicha o’zlashtirgan bilimlarini aniqlash, talabalarning o’quv motivlarini faollashtirish yoki mavzuni umumlashtirish va xulosa yasashda foydalanish mumkin.  Umumiy o’rta ta’lim va o’rta maxsus kasb-hunar ta’lim muassasalarida ta’lim-tarbiya jarayonini tashkil etish shakl la riga ma’ruza, seminar, amaliy va laboratoriya mashg’ulotlari, kurs ishi, mustaqil ta’lim, o’quv-ishlab chiqarish, o’quv va pedagogik amaliyotlar kiradi.  Yuqorida qayd etilgan ta’lim-tarbiya jarayonini tashkil etish shakl la ridan ma’ruza, seminar, amaliy va laboratoriya mashg’ulotlarida pedagogik texnologiyalardan samarali foydalanish imkoniyatlari mavjud. www.arxiv.uz

 Ma’ruzada o’rganilishi belgilangan mavzuning o’quv dasturida tutgan o’rni, maqsadi, vazifalariga ko’ra: kirish, muammoli, mavzuli, umumlashtiruvchi ma’ruzalarga bo’linadi  Shunga ko’ra unda foydalaniladigan pedagogik texnologiyalar turlicha bo’lishi mumkin.  An’anaviy texnologiyaga asoslangan ma’ruza hozirgi paytgacha qisqa vaqtda katta hajmdagi ilmiy-nazariy ma’lumotlarni keng auditoriyadagi ko’p sonli tahsil oluvchilarga yetkazish imkoniyatini mavjudligi bilan o’z qimmatini yo’qotmagan.  Mazkur mashg’ulot turining asosiy kamchiligi tahsil oluvchilarga axborotning tayyor holida yetkazilishi, o’quvchi va talabalarning bilish faoliyati passiv tinglovchi sifatida tashkil etilishi sanaladi.  Lekin, ta’lim muassasalarida o’qitiladigan fundamental fanlarni o’qitishda ma’ruza juda qo’l keladi, faqat yuqorida qayd etilgan kamchiliklarga barham berish uchun ma’ruzaning borishiga muayyan o’zgartirishlar kiritish tavsiya etiladi.  Xulosa qilib aytganda, ma’ruza mashg’ulotida lokal darajada insert, klaster, aqliy hujum, bumerang, blits o’yinlar, atamalar zanjiri va o’yin mashqlarning turli shakllaridan foydalanish tavsiya etiladi.  Ma’ruza mashg’ulotida yangi mavzuni o’rganish jarayonida xususiy metodik darajada qo’llanishi mumkin bo’lgan texnologiyalar jumlasiga didaktik o’yin, modulli ta’lim, muammoli ta’lim, hamkorlikda o’qitish, loyihalash texnologiyalari kiradi.  Ta’lim-tarbiya jarayonining borishi, xarakteri, unda o’qituvchining pedagogik va talabalarning bilish faoliyatini tashkil etishda qo’llaniladigan texnologiyalarga rivojlantiruvchi ta’lim, o’qitishni tabaqalashtirish va individuallashtirish, ta’limni va pedagogik munosabatlarni insonparvarlashtirish, demokratlashtirish, shaxsga yo’naltirilgan texnologiyalar singib ketuvchi texnologiya hisoblanadi www.arxiv.uz

№ Pedagogik texnologiyalar Ta’lim-tarbiya jarayonining borishi, xarakterini o’zgartiradigan Lokal darajada qo’llaniladiga n Xususiy metodik darajada qo’llaniladigan 1. Rivojlantiruvchi ta’lim + 2. O’qitishni tabaqalashtirish va individuallashtirish + 3. Ta’lim mazmuni va pedagogik munosabatlarni insonparvarlashtiris h + 4. Ta’lim jarayonini demokratlashtirish + 5. S h axsga yo’naltirilgan texnologiya + 6. Insert + 7. Klaster + 8. Aqliy hujum + www.arxiv.uz

№ Pedagogik texnologiyalar Ta’lim-tarbiya jarayonining borishi, xarakterini o’zgartiradigan Lokal darajada qo’llaniladiga n Xususiy metodik darajada qo’llaniladigan 9 Bumerang + 1 0 Atamalar zanjiri + 1 1 O’yin mashqlarning turli shakllari + 1 2 . Modulli ta’lim (3) + 1 3 Didaktik o ’ yin (5) + 1 4 Muammoli ta’lim (2) + 1 5 Hamkorlikda o’qitish (5) + 1 6 Loyihalash (3) + www.arxiv.uz

 Ta’lim muassasalarida tashkil etiladigan ta’lim-tarbiya jarayonida pedagogik texnologiyalar axborot texnologiyalari bilan uyg’unlashtirish dolzarb muammo sanaladi. Shu sababli axborot texnologiyalaridan foydalanish uchun uning didaktik funksiyalarini aniqlash zaruruti vujudga keldi.  Ma’lumki, axborot texnologiyalari ta’lim-tarbiya jarayonida pedagogik texnologiyalar bilan uyg’unlashtirilgan holda qo’llanilganda ko’zlangan samarani beradi. Mazkur jarayonda zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalarini uyg’unlashtirishda axborot texnologiyalarining axborot, o’quvchi va talabalarning bilish faoliyatini tashkil etish va boshqarish, ko’rgazmalilik, o’quvchi va talabalarning bilimlarini nazorat qilish va baholash, o’quvchi va talabalarning bilish faoliyatini faollashtirish va qiziqishini orttirish kabi funktsiyalari asos qilib olindi.  Axborot texnologiyalarining yuqorida qayd etilgan funksiyalarini zamonaviy pedagogik texnologiyalarga asoslangan mashg’ulotlarda amalga oshirish imkoniyatlari jadval tarzida berildi. www.arxiv.uz

 Jadvaldan ko’rinib turibdiki, didaktik o’yin texnologiyasiga asoslangan konferentsiya mashg’ulotlarida o’quvchi va talabalarning bilish faoliyati o’yin syujeti va qoidasiga binoan tashkil etilishi va boshqarilishi sababli, axborot texnologiyalarining axborot, ko’rgazmalilik, o’quvchi va talabalarning bilimlarini nazorat qilish va baholash, o’quvchi va talabalarning bilish faoliyatini faollashtirish va qiziqishini orttirish kabi funksiyalarni amalga oshirish mumkin.  Shuningdek, didaktik o’yin texnologiyasiga mansub ijodiy o’yin, hamkorlikda o’qitish texnologiyasining kichik guruhlarda o’qitish, komandada o’qitish metodlari va modulli ta’lim texnologiyasining barcha dasturlaridan foydalanilgan mashg’ulotlarda axborot texnologiyalarining yuqorida qayd etilgan funksiyalarini to’liq amalga oshirish imkoniyati mavjudligi, didaktik o’yin texnologiyasiga mansub konferentsiya, taqdimotga asoslangan mashg’ulotlarda, shuningdek, hamkorlikda o’qitish texnologiyasining «arra» metodi, muammoli ta’lim texnologiyasining «aqliy hujum»idan foydalanilgan mashg’ulotlarda o’quvchi va talabalarning bilish faoliyatini tashkil etish va boshqarish, o’yin mashqlarda axborot manbai funktsiyalarini amalga oshirish imkoniyati yo’qligi ma’lum bo’ldi.  O’qituvchi ta’lim-tarbiya jarayonida pedagogik va axborot texnologiyalarini uyg’unlashtirishda o’qitish metodlarining turlarini, ularga mansub uslublarni, foydalanish yo’llarini yaxshi bilishi lozim.  Ta’lim-tarbiya jarayonida pedagogik texnologiyalardan samarali foydalanish uchun ularning tarkibiga kiradigan o’qitish metodlarini aniqlash, ularning ichida tizim hosil qiluvchi yetakchi metodlarni ajratib ko’rsatish zarurati vujudga keladi.  Ma’lumki, ta’lim-tarbiya jarayonining barcha shakllarida, shu jumladan bitta mashg’ulotning barcha bosqichlarida o’qitish metodlari o’zaro, shuningdek, o’qitish vositalari bilan uyg’unlashgan holda qo’llaniladi. Shuni e’tiborga olgan holda pedagogik texnologiyalar tarkibiga kiradigan o’qitish metodlarining guruhi aniqlandi. www.arxiv.uz

Похожие

Pedagogik texnologiyalar kursining predmeti, maqsadi va vazifalari

O’zbekistonda kasbiy ta`lim sohasidagi islohotlar va yangi pedagogik texnologiyalar zaruriyati

Didaktik o`yinli texnologiyalar

Kasbiy ta`limda innovatsion texnologiyalar

Muammoli ta’lim texnologiyalari 2