Педагогик маҳорат, технология ва маданият

Педагогик маҳорат, технология ва маданият

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

874 KB

« Педагогик« Педагогик маҳорат, маҳорат, технология технология ва ва маданиятмаданият » МАВЗУСИДАГИ ТАКДИМОТ » МАВЗУСИДАГИ ТАКДИМОТ МАТЕРИАЛЛАРИМАТЕРИАЛЛАРИ Ушбу иловада Ушбу иловада ҳозирги қунда республикамизда ҳозирги қунда республикамизда таълим таълим тизимидаги инновацитизимидаги инноваци онон ёндашувларда ёндашувларда ҳамда ҳамда «Педагогик «Педагогик технологиялар» курсида технологиялар» курсида қўлланиладган қўлланиладган тақдимот материалларини тақдимот материалларини келтирамиз. келтирамиз. Тақдимот Тақдимот материаллари 36 та кадрдан иборат материаллари 36 та кадрдан иборат бўлиб, бўлиб, унда унда педагогик жараённинг самарали ва натижали педагогик жараённинг самарали ва натижали ўтишини ўтишини таъминлайдиган интерфаол услублар келтирилган.таъминлайдиган интерфаол услублар келтирилган. Жумладан, акдий Жумладан, акдий ҳужум, ҳужум, кластер, зигзаг, кластер, зигзаг, баҳс-баҳс- мунозара, мунозара, муз ёрар, ИМЕН (АРИЗ), муз ёрар, ИМЕН (АРИЗ), юмалоқланган қор, юмалоқланган қор, 6x6x6, 6x6x6, кунгабоқар, кунгабоқар, жадваллар, аквариум, 8686олмос, жадваллар, аквариум, 8686олмос, такдимот, кейс-стади, мисоллар асосида таълим бериш, такдимот, кейс-стади, мисоллар асосида таълим бериш, ҳақиқий вазиятларни ўйин қилиб кўрсатиш, Сўқрот ҳақиқий вазиятларни ўйин қилиб кўрсатиш, Сўқрот суҳбати, герменевтик суҳбат каби суҳбати, герменевтик суҳбат каби услублар, услублар, гуруҳ бўлиб гуруҳ бўлиб ишлаш, ишлаш, гуруҳларни гуруҳларни ташкил этиш ва ташкил этиш ва гуруҳ бўлиб гуруҳ бўлиб ишлаш ишлаш моделлари келтирилган.моделлари келтирилган. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Кадрлар тайёрлаш миллий дастури « Таълим тўғрисидаги » ги Қонун Мақсад: Миллий Моделни шакллантириш Мақсад: Ўзбекистон Республикаси Таълим тизимини тубдан ислоҳ қилиш - Шахс - Давлат ва жамият - Узлуксиз -Фан -Ишлаб чиқакиш -эгалланадиган билим, куникма ва малакалар: ДТС, ўқув режа, ўқув дастури, дарслик ва услубий қулланмаларда акс этади -Педагогик тизим -Ўқув муассасалари -Бошқарув органлари -Ёрдамчи ташкилотлар -Ўқувчи, тарбиячи: (тренер,фасилитатор,мо дератор, энциклопедтс )Таълимда инновацияМ иллий моделнинг Таркибий қисмлари: М иллий моделнинг Таркибий қисмлари: М иллий моделнинг Таркибий қисмлари: www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Ўқув жараёнининг мазмунийЎқув жараёнининг мазмуний қисми қуйидагича амалга қисми қуйидагича амалга оширилади: оширилади: Стандарт дарс Ностандарт дарс Технологик дарс Виртуал дарс Ўқув-семинари Аудитория (синф) ва аудитория (синф) дан ташқари дарс -Анъанавий таълим -Ноанъанавий таълим -Ривожлагтирувчи таълим -Муаммоли таълим -Дастурлаштирилган таълим -Эвристик таълим -Турли даражали -Модул тизимли -Интерфаол таълим -Масофали таълим -Андрагогика -Информал таълим -Расмий таълим -Норасмий таълим Репродуктив Услуб Фаол методлар Интерфаол Услублар Мустақил ва ижодий иш Услублари Ўз устида ишлаш www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Ўқув жара ё нининг самараси ва натижаси Ўқув фаолияти Педагогик фаолият Ў қув ф аол ияти қуй и д а ги л ар га б о ғл и қ: Ў қи тувчи ни нг пе д а гогик ф аол и яти Ў қув ва ўқи тувчи ф аол и яти ни н г са м а ра н ати ж аси қуй и д аги ча ўл чанад и : - лойиҳалаштириш - яхлит ҳолатда ташкил этиш -кафолатли нати- жага эришиш -Лойиҳалаштириш -Прогностик -Ташкилотчилик Конструктивлик Коммуникативлик Рефлексивлик -педагогик ква- лиметрия - аттестация -аккредитация www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Педагогик жараёнинингПедагогик жараёнининг самарали ва натижалисамарали ва натижали бўлишини бўлишини таъминлайдигантаъминлайдиган интерфаол услублар интерфаол услублар www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

«Интерфаол»- «Интерфаол»- инглизча инглизча сўз бўлиб, сўз бўлиб, «« interactinteract » :» : «« interinter » » - - «ўзаро» ва «ўзаро» ва «« actact » » - - «ҳаракат қилмоқ», «ҳаракат қилмоқ», уларни умумлаштирганда эса, уларни умумлаштирганда эса, «Интерфаол» - «Интерфаол» - «ўзаро ҳаракат қилмоқ» «ўзаро ҳаракат қилмоқ» маъносини маъносини англатади. англатади. Ineraction Ineraction - ҳамкорликни (бошқалар - ҳамкорликни (бошқалар билан) билдиради.билан) билдиради. Узаро ҳаракат турлари: Узаро ҳаракат турлари: ўқитувчи - талаба ўқитувчи - талаба (ёки ўқувчи); талаба (ёки ўқувчи) - талаба (ёки (ёки ўқувчи); талаба (ёки ўқувчи) - талаба (ёки ўқувчи); ўқитувчи - талаба (ёки ўқувчи)лар; ўқувчи); ўқитувчи - талаба (ёки ўқувчи)лар; талаба (ёки ўқув-чи)лар- талаба (ёки талаба (ёки ўқув-чи)лар- талаба (ёки ўқувчи)лар; талаба (ёки ўқувчи) -талаба (ёки ўқувчи)лар; талаба (ёки ўқувчи) -талаба (ёки ўқувчи)лар; талаба (ёки ўқувчи) лар - ўқи-ўқувчи)лар; талаба (ёки ўқувчи) лар - ўқи- тувчи.тувчи. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ЎҚИТИШНИНГ ИНТЕРФАОЛ УСЛУБЛАРИЎҚИТИШНИНГ ИНТЕРФАОЛ УСЛУБЛАРИ 1.1. КОГНИТИВКОГНИТИВ (( cognito cognito - - лотинча сўз бўлиб, «билим», «билиш» лотинча сўз бўлиб, «билим», «билиш» маъносини англатади) маъносини англатади) - - энг аввало, талаба (ёки энг аввало, талаба (ёки ўкувчи)ларнинг тафаккурини шакллантиришга ўкувчи)ларнинг тафаккурини шакллантиришга йўналтирилган, йўналтирилган, у ёки у ёки бу шаклда жамоа муҳокамасини ташкил бу шаклда жамоа муҳокамасини ташкил этиш билан боғлиқ бўлган услубдир.этиш билан боғлиқ бўлган услубдир. 2.2. ЭКСПЕРИМЕНТАЛЭКСПЕРИМЕНТАЛ талаба (ёки ўқувчи)ларнинг «жонли», талаба (ёки ўқувчи)ларнинг «жонли», шахсийшахсий тажриба орттиришларига йўналтирилган.тажриба орттиришларига йўналтирилган. 3.3. РОЛЛИ. ЎЙИНЛАР, МОДЕЛЛАШТИРИШРОЛЛИ. ЎЙИНЛАР, МОДЕЛЛАШТИРИШ ҳаётий вазиятларни ҳаётий вазиятларни моделлаштириш ҳамда маълум ролларни ижро этиш оркали моделлаштириш ҳамда маълум ролларни ижро этиш оркали уларни синаб кўришга йўналтирилган уларни синаб кўришга йўналтирилган ( ( услуб жамоа услуб жамоа тафаккури, муҳокама билан боглиқ, аммо муҳокама ролли тафаккури, муҳокама билан боглиқ, аммо муҳокама ролли уйин таҳлили асосида олиб борилади).уйин таҳлили асосида олиб борилади). 4.4. ФАСИЛИТАЦИЯФАСИЛИТАЦИЯ (инглизча (инглизча fasilitate fasilitate - - осонлаштириш) осонлаштириш) - - гуруҳ гуруҳ ишини ташкил этиш, кўпинча аниқ, ҳақиқий, амалий ишини ташкил этиш, кўпинча аниқ, ҳақиқий, амалий топшириқлар билан боғлиқ, аниқ қарор қабул қилиш бўйича топшириқлар билан боғлиқ, аниқ қарор қабул қилиш бўйича муҳокама, фаолиятнинг ҳақиқий режасини ишлаб чиқиш, муҳокама, фаолиятнинг ҳақиқий режасини ишлаб чиқиш, ҳақиқий, можароли манфаатларни мувофиқлаштиришга ҳақиқий, можароли манфаатларни мувофиқлаштиришга мўлжалланган.мўлжалланган. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ҚАБУЛ ҚЙЛИШ ВОСИТАЛАРИ (КАНАЛЛАРИ)ҚАБУЛ ҚЙЛИШ ВОСИТАЛАРИ (КАНАЛЛАРИ) - қабул қилишнинг энг муҳим фильтрларидан бири қабул қилишнинг энг муҳим фильтрларидан бири - кўриш, эшитиш, ҳис-туйғудир.кўриш, эшитиш, ҳис-туйғудир. ВИЗУАЛ ВИЗУАЛ - - кўриш орқали қабул қилинадиган ахборот кўриш орқали қабул қилинадиган ахборот (образлар, (образлар, раем, фильм).раем, фильм). АУДИЛАУДИЛ - - эшитиш орқали қабул қилинадиган ахборотэшитиш орқали қабул қилинадиган ахборот (нутқ, шамолнинг ҳуштаги, томчилаётган сув, оҳанг, (нутқ, шамолнинг ҳуштаги, томчилаётган сув, оҳанг, тембр, тембр, овоз баландлиги).овоз баландлиги). КИНЕСТЕТИК (грекча «кинес» КИНЕСТЕТИК (грекча «кинес» - - «ҳаракат») «ҳаракат») - - ҳисҳис қилиш орқали қабул қилинадиган қилиш орқали қабул қилинадиган ахборот ахборот (ҳид, (ҳид, таъм).таъм). www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

АҚЛИЙ ҲУЖУМАҚЛИЙ ҲУЖУМ Бевосита жамоа бўлиб «фикрлар Бевосита жамоа бўлиб «фикрлар ҳужуми»ни олиб бориш. Бу услубдан ҳужуми»ни олиб бориш. Бу услубдан мақсад-мумкин қадар катта мақсад-мумкин қадар катта миқдордаги ғояларни йиғиш, талаба миқдордаги ғояларни йиғиш, талаба (ёки ўқувчи)ларни айни бир хил (ёки ўқувчи)ларни айни бир хил фикрлашдан ҳоли қилиш, ижодий фикрлашдан ҳоли қилиш, ижодий вазифаларни ечиш жараёнида дастлаб вазифаларни ечиш жараёнида дастлаб пайдо бўлган фикрларни енгишдир.пайдо бўлган фикрларни енгишдир. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

БРЕЙНСТОРМИНГБРЕЙНСТОРМИНГ Бу атама инглизча Бу атама инглизча сўз бўлиб, сўз бўлиб, икки икки тушунчадан иборат: тушунчадан иборат: brainbrain -мия, -мия, stormingstorming - - ҳужум, бўрон, қаттиқ ҳаяжон. Услубнинг ҳужум, бўрон, қаттиқ ҳаяжон. Услубнинг «Мияни ҳаяжонга солиш» деб юритилиши, «Мияни ҳаяжонга солиш» деб юритилиши, унинг асл моҳиятини очиб беради, лекин унинг асл моҳиятини очиб беради, лекин баъзида уни «Жамоавий ижодий фикрлаш» баъзида уни «Жамоавий ижодий фикрлаш» деб ҳам тушунса бўлади. Рус тилида услуб деб ҳам тушунса бўлади. Рус тилида услуб «Мозговая атака», ўзбек тилида эса «Ақлий «Мозговая атака», ўзбек тилида эса «Ақлий ҳужум» ёки «Фикрлар ҳужуми» дейилиши, ҳужум» ёки «Фикрлар ҳужуми» дейилиши, унинг асл моҳиятини сақлашга ёрдам беради.унинг асл моҳиятини сақлашга ёрдам беради. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Бу услуб 15 кишидан ортиқ бўлмаган гуруҳларда Бу услуб 15 кишидан ортиқ бўлмаган гуруҳларда ўтказилади. Асосий тамойил: эркин мулоқот-ўтказилади. Асосий тамойил: эркин мулоқот- мунозара жараёнида берилган мавзу асосида янги мунозара жараёнида берилган мавзу асосида янги новаторлнк ғоя, фикрлар тўпланади. новаторлнк ғоя, фикрлар тўпланади. Айтилган ғоя, фикрларнинг сифатига эмас, Айтилган ғоя, фикрларнинг сифатига эмас, уларнинг қанчалик кўплигига эътибор уларнинг қанчалик кўплигига эътибор қаратиладиАйтилган ғоя, фикрлар муҳокама ҳам, қаратиладиАйтилган ғоя, фикрлар муҳокама ҳам, танқид ҳам қилинмайди. Мунозара эркин ва ўзаро танқид ҳам қилинмайди. Мунозара эркин ва ўзаро самимий муно-сабат ҳолатида ўтказилади. самимий муно-сабат ҳолатида ўтказилади. Тўпланган ғоя, фикрлар 1 асосида мавзу бўйича Тўпланган ғоя, фикрлар 1 асосида мавзу бўйича умумий фикр шакллан гирилади. Айтилган ғоя, умумий фикр шакллан гирилади. Айтилган ғоя, фикрларнинг сифати ва улар асосида тузилган фикрларнинг сифати ва улар асосида тузилган умумий гоя, фикрларнинг қай даражада му-умумий гоя, фикрларнинг қай даражада му- ҳимлиги, муаммо ёки мавзу билан яхши таниш ҳимлиги, муаммо ёки мавзу билан яхши таниш бўлган мутахассис-экспертлар томонидан бўлган мутахассис-экспертлар томонидан баҳоланади.баҳоланади. Ушбу жараёнда ўқитувчининг асосий вазифаси -Ушбу жараёнда ўқитувчининг асосий вазифаси - имкон борича ҳар бир айтилган гоя, фикрни тўплабимкон борича ҳар бир айтилган гоя, фикрни тўплаб боришдан иборат.боришдан иборат. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ВРЕЙНРАЙТИНГВРЕЙНРАЙТИНГ Ушбу услубнинг қўлланиши брейнсторминг Ушбу услубнинг қўлланиши брейнсторминг услубига ўхшаш бўлиб, фақат унда барча ғоя, услубига ўхшаш бўлиб, фақат унда барча ғоя, фикрлар ёзма баён этилади. Бу эса, ўз гоя ва фикрлар ёзма баён этилади. Бу эса, ўз гоя ва фикрларини оғзаки баён этишга уяладиган ёки фикрларини оғзаки баён этишга уяладиган ёки қийналадиган баъзи тингловчилар қийналадиган баъзи тингловчилар учун учун қулайлик қулайлик яратади. Талаба (ёки ўқувчи)лар яратади. Талаба (ёки ўқувчи)лар томонидан ёзилган фикрлар, ғояларнинг томонидан ёзилган фикрлар, ғояларнинг имловий ва услубий хатоларига эътибор имловий ва услубий хатоларига эътибор қаратилмайди ҳамда ёзилган фикрлар қаратилмайди ҳамда ёзилган фикрлар ораларида кейинчалик ҳаёлга келган фикрларни ораларида кейинчалик ҳаёлга келган фикрларни ёзиш учун бўш жойлар ҳам қолдирилади.ёзиш учун бўш жойлар ҳам қолдирилади. Талаба (ёки ўқувчи)лар ўз фикрларини эркин, Талаба (ёки ўқувчи)лар ўз фикрларини эркин, танқид килмасдан ифода этишга чақириладилар. танқид килмасдан ифода этишга чақириладилар. Ғоялар тахлили кейинроқ ўтказилади. Бу Ғоялар тахлили кейинроқ ўтказилади. Бу усулдан фойдаланганда, муаммони ечиш усулдан фойдаланганда, муаммони ечиш вариантлари имкон қадар ортади.вариантлари имкон қадар ортади. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

«ТАРМОҚЛАР» «ТАРМОҚЛАР» (КЛАСТЕР) услуби(КЛАСТЕР) услуби ФИКРЛАРНИНГ ФИКРЛАРНИНГ ТАРМОҚЛАНИШИТАРМОҚЛАНИШИ - педагогик страте-- педагогик страте- гия гия бўлиб, бўлиб, у талаба (ёки у талаба (ёки ўқувчи)ларнинг бирон-бир ўқувчи)ларнинг бирон-бир мавзуни чуқур ўргмавзуни чуқур ўрг анишларига ёрдам бериб, уларни анишларига ёрдам бериб, уларни мавзуга мавзуга тааллуқли тушунча тааллуқли тушунча ёки ёки аниқ аниқ фикрларни фикрларни эркин ва эркин ва очиқ узвий боғлаган кетма-кетликда очиқ узвий боғлаган кетма-кетликда тармоктармок лл ашни ашни ўргатади.ўргатади. Фикрларни Фикрларни тармоқлаш қуйидагича ташкил этилади:тармоқлаш қуйидагича ташкил этилади: 1.Ҳаёлга келган ҳар қандай фикр бир сўз билан 1.Ҳаёлга келган ҳар қандай фикр бир сўз билан ифода ифода этилиб кетма-кет ёзилади.этилиб кетма-кет ёзилади. 2.2. Фикрлар тугагунча, ёзишда давом этилади ва фикрлар Фикрлар тугагунча, ёзишда давом этилади ва фикрлар тугаса, у тугаса, у ҳолда янги ҳолда янги фикр келгунга кадар бирон рафикр келгунга кадар бирон ра сс м м чизиб турилади.чизиб турилади. 3.3. Дарсда имкон борича фикрларнинг ва Дарсда имкон борича фикрларнинг ва ўзаро боғлиқлик ўзаро боғлиқлик кеткет ма-кетлигигини ма-кетлигигини кўпайтиришга ҳаракат қилиниши кўпайтиришга ҳаракат қилиниши лозим.лозим. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

КОМПЬЮТЕР Дастурлаш тиллари С # C++ Delphi Станционар компьютер Жиҳоз Сичқонча Тизимли блокКлавиатура Монитор Ахборотни излаш ва жойлаштириш Notebook Microsoft Network Электрон почтаWeb- саҳифа яратиш Internet Алоқа дастуриФаксимил алоқа Microsoft Exchange Манзил китоби Windows Фойдаланувчи Ўйин Стандарт Иловалар Access Excel Word Power Point Блокнот Word Pad Калькулятор www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

SWOT-ТАҲЛИЛSWOT-ТАҲЛИЛ S - strengthS - strength - куч - куч W - wearilessW - weariless - ожизлик - ожизлик О - opportunityО - opportunity - имконият - имконият T - threatT - threat - тахдид - тахдид Кучли томонлариКучли томонлари - - ҳҳ ал этилаётган вазифанинг афзалликлари;ал этилаётган вазифанинг афзалликлари; Кучсиз томонлариКучсиз томонлари - - мама ққ садга эришишда ички садга эришишда ички муҳит муҳит омилларининг омилларининг таъсири;таъсири; Имконият Имконият - - белгиланган вазифаларни белгиланган вазифаларни ҳал ҳал этишдаги энг маъэтишдаги энг маъ ққ ул ул ҳолат;ҳолат; ТаҳдидТаҳдид - - фаолиятни амалга оширишга тусфаолиятни амалга оширишга тус ққ инлик инлик ққ илувчи илувчи ташташ ққ и и муҳит омиллари.муҳит омиллари. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

БАҲС БАҲС - МУНОЗАРА- МУНОЗАРА (( discussion methoddiscussion method ) -) - усулида гуруҳ аъзолари бирор усулида гуруҳ аъзолари бирор муаммони ечиш (ёки билимларини муаммони ечиш (ёки билимларини ошириш, ёки мавзуни тушуниш) ошириш, ёки мавзуни тушуниш) мақсадида ўз ғояларини оғзаки мақсадида ўз ғояларини оғзаки таклиф этадилар. Усулдан самарали таклиф этадилар. Усулдан самарали фойдаланиш учун иштирокчилар фойдаланиш учун иштирокчилар муҳокама предметига оид етарли муҳокама предметига оид етарли билим ва тажрибага эга бў-лишлари билим ва тажрибага эга бў-лишлари лозим. Бу усул катталар таълимида лозим. Бу усул катталар таълимида кўпроқ самара беради.кўпроқ самара беради. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

" Музёрар" " Музёрар" ўйиниўйини (Қиздирувчи, фаолиятга (Қиздирувчи, фаолиятга жалб жалб қилувчи машқ) қилувчи машқ) - - та-та- лаба (ёки ўқувчи)ларнинг ўзаро танишиши ва ишчилаба (ёки ўқувчи)ларнинг ўзаро танишиши ва ишчи муҳит яратиш мақсадида қўлланиладиган машқ.муҳит яратиш мақсадида қўлланиладиган машқ. Машқнинг вазифаси Машқнинг вазифаси - - талаба (ёки ўқувчи)талаба (ёки ўқувчи) ларни мулоқотга чорлаш («музни ёриш»).ларни мулоқотга чорлаш («музни ёриш»). Бу ўйин Бу ўйин - - ўқув хонасидаги руҳий тарангликни енгиш, ўқув хонасидаги руҳий тарангликни енгиш, гуруҳнинг шаклланиш жараёнини тезлатиш, гуруҳнинг шаклланиш жараёнини тезлатиш, мулоқот ва ахборот алмашинувини йўлга қўйиш, мулоқот ва ахборот алмашинувини йўлга қўйиш, шунингдек, самимийлик ва ҳамкорлик муҳитини шунингдек, самимийлик ва ҳамкорлик муҳитини яратишга ёрдам беришдир.яратишга ёрдам беришдир. «Музёрар» барча иштирокчиларни жараёнга «Музёрар» барча иштирокчиларни жараёнга муваффақиятли жалб қилади ва тренингнинг муваффақиятли жалб қилади ва тренингнинг умумий йўналишига ижобий таъсир кўрсатади.умумий йўналишига ижобий таъсир кўрсатади. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ИМЕН ИМЕН (АРИЗ)-(АРИЗ)- ИМЕН ИМЕН (ТРИЗ) услуби(ТРИЗ) услуби • ИМЕН (ТРИЗ) - ихтиро масалаларни ечиш назарияси;ИМЕН (ТРИЗ) - ихтиро масалаларни ечиш назарияси; • ИМЕА (АРИЗ) - ихтиро масалаларни ечиш алгоритми;ИМЕА (АРИЗ) - ихтиро масалаларни ечиш алгоритми; • ИШРН (ТРТЛ) - ижодий шахсни ривожлантириш ИШРН (ТРТЛ) - ижодий шахсни ривожлантириш назарияси;назарияси; • ИТР (РТВ) - ижодий тасаввурни ривожлантириш.ИТР (РТВ) - ижодий тасаввурни ривожлантириш. Илмий ижодкорлик технологиясини яратиш устида 1946 йилдан эътиборан иш бошланган. Бу янги технология ТРИЗ (теория решения изобретательских задач) деб номланган. ТРИЗ ҳақи даги биринчи маълумот матбуотда 1956 йилда пайдо бўлган. 1926 й. Тошкент ш. туғилган Генрих Саулович Альтшуллер 1958 йили ТРИЗни ўргатиш бўйича биринчи ўқув семинарини ўтказган ва ушбу ўқув семинарида Г.Альтшуллер томонидан илк бор ИОН (ИКР - идеальный конечный результат) тушунчасига таъриф берилган. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ИМЕН ИМЕН - ишлаб - ишлаб чиқаришни, янги чиқаришни, янги техник техник фикрларни фикрларни аниқ аниқ фанга айлантиради, ихтироли фанга айлантиради, ихтироли масалаларни ечишга ёрдам беради. масалаларни ечишга ёрдам беради. ИМЕН ИМЕН - - таълимда эскиликлардан воз кечишдир. таълимда эскиликлардан воз кечишдир. ИМЕН ИМЕН элементлари элементлари фақат фақат техник техник соҳасоҳа ларда эмас, ларда эмас, балки таълим-тарбия, шунингдек, балки таълим-тарбия, шунингдек, бошқа бошқа соҳаларида ҳам ишлатилиши мумкин.соҳаларида ҳам ишлатилиши мумкин. Ҳаётдаги ва табиатдаги ҳар бир Ҳаётдаги ва табиатдаги ҳар бир предмет, предмет, ҳар ҳар бир бир модда, модда, ҳодиса, воқеа, объектда ҳодиса, воқеа, объектда иккиламчилик иккиламчилик сири, сири, қарама-қаршилик қарама-қаршилик мавжудлиги талаба (ёки мавжудлиги талаба (ёки ўқувчи) ўқувчи) ларни ларни ҳар ҳар бир бир нарсанинг нимасидир яхши-ю, нимаси-дир ёмон, нарсанинг нимасидир яхши-ю, нимаси-дир ёмон, бир томондан фойдали, иккинчи томондан бир томондан фойдали, иккинчи томондан зарарли, бир зарарли, бир жиҳатдан ҳалал берса, жиҳатдан ҳалал берса, иккинчи иккинчи жиҳатдан жиҳатдан зарур эканлигига зарур эканлигига қизиқиш уйғотади қизиқиш уйғотади ва ва уни топишга ундайди. Бу билан уни топишга ундайди. Бу билан ўзлаштирилиши ўзлаштирилиши қийин бўлган айқийин бўлган ай рим материалларни рим материалларни ИМЕН ИМЕН элементлари оркали осоэлементлари оркали осо нн лик билан лик билан ўзлаштира ўзлаштира олиш имкониятига эга олиш имкониятига эга бўладибўлади лар.лар. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

«Зигзаг» «Зигзаг» усулиусули «Зигзаг» «Зигзаг» усули 1980-1990 йиллардан бошлаб усули 1980-1990 йиллардан бошлаб пайдо пайдо бўлган. Бу усулнинг бошқа усуллардан фарқи бўлган. Бу усулнинг бошқа усуллардан фарқи шундаки, иштирокчилар майда гуруҳларга шундаки, иштирокчилар майда гуруҳларга ажратиладилар ва талаба(ёки ўқувчи)лар ажратиладилар ва талаба(ёки ўқувчи)лар рақамланадилар, спикер(бошлиқ) сайланади. Сўнгра рақамланадилар, спикер(бошлиқ) сайланади. Сўнгра бир хил рақамлар бир-бирини «топадилар». бир хил рақамлар бир-бирини «топадилар». Топшириқ берилади ва у ўзлаштирилгач, Топшириқ берилади ва у ўзлаштирилгач, тарқалишадилар. Ҳар бир аъзо ўзи ўзлаштирган тарқалишадилар. Ҳар бир аъзо ўзи ўзлаштирган материални эски шерикларига айтиб беради. Савол-материални эски шерикларига айтиб беради. Савол- жавобда эса гуруҳ баҳоланади. Ҳар бир жавобда эса гуруҳ баҳоланади. Ҳар бир рақамланганлар янги ва ҳар хил топшириқлар рақамланганлар янги ва ҳар хил топшириқлар олганини ҳисобга олсак, ҳар бир талаба (ёки ўқувчи) олганини ҳисобга олсак, ҳар бир талаба (ёки ўқувчи) ўз гуруҳи манфаати учун ҳам берилган топшириқни ўз гуруҳи манфаати учун ҳам берилган топшириқни билиши билиши керак ва билишга керак ва билишга мажбур!мажбур! Чунки, у ўз Чунки, у ўз гуруҳига қайтганда, ўрганган мавзу бўйича савол-гуруҳига қайтганда, ўрганган мавзу бўйича савол- жавобда гуруҳи номидан қатнашиши керак. 4 та жавобда гуруҳи номидан қатнашиши керак. 4 та гуруҳ бўлса, 1,2,3,4 ва 3 та гуруҳ бўлса, 1.2,3 каби ва гуруҳ бўлса, 1,2,3,4 ва 3 та гуруҳ бўлса, 1.2,3 каби ва ҳоказо рақамланадилар.ҳоказо рақамланадилар. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ЮМАЛОҚЛАНГАН ҚОРЮМАЛОҚЛАНГАН ҚОР Бу услуб ҳар қандай тушунчага мумкин қадар аниқроқ Бу услуб ҳар қандай тушунчага мумкин қадар аниқроқ таъриф топишга имкон беради, талаба (ёки ўқувчи)ларга таъриф топишга имкон беради, талаба (ёки ўқувчи)ларга гуруҳларда ишлашни, бошқалар фикрига кулоқ солишни ва гуруҳларда ишлашни, бошқалар фикрига кулоқ солишни ва умумий нуқтаи назарни ишлаб чиқишни ўргатади.умумий нуқтаи назарни ишлаб чиқишни ўргатади. Бу услуб босқичма Бу услуб босқичма - - босқич ҳамда ҳар бир босқичга аниқ вақт босқич ҳамда ҳар бир босқичга аниқ вақт белгиланиши билан ўтказилади.белгиланиши билан ўтказилади. 1.1. босқичбосқич . . Ҳар бир қатнашчи Ҳар бир қатнашчи 2 2 дақиқа мустақил ишлайди.дақиқа мустақил ишлайди. 2.2. босқичбосқич . . Жуфтликларда ишлаш Жуфтликларда ишлаш - - учликларда ишлаш учликларда ишлаш - 5 - 5 дақиқа.дақиқа. 3.3. босқичбосқич . . Тўртликларда ишлаш Тўртликларда ишлаш - - олтиликларда ишлаш олтиликларда ишлаш - 5 - 5 дақиқа.дақиқа. 4.4. босқичбосқич . . Саккизликларда ишлаш 5 - Саккизликларда ишлаш 5 - дақиқа дақиқа .. 5.5. босқичбосқич . . 5 - 5 - дақиқа муҳокама.дақиқа муҳокама. Гуруҳлардаги иш тугашига кўра ҳар бир гуруҳ вакиллари навбати Гуруҳлардаги иш тугашига кўра ҳар бир гуруҳ вакиллари навбати билан ўз плакатларини хона тахтасига илиб қўядилар ва уни билан ўз плакатларини хона тахтасига илиб қўядилар ва уни ўқийдилар. Агар саволлар бўлса, гуруҳ жавоб беради.ўқийдилар. Агар саволлар бўлса, гуруҳ жавоб беради. Уқитувчи барча гуруҳлар иштирокидаги умумийликни топишга Уқитувчи барча гуруҳлар иштирокидаги умумийликни топишга ёрдам беради.ёрдам беради. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

6x6x66x6x6 6x6x66x6x6 услубида ўқитувчи гуруҳ услубида ўқитувчи гуруҳ 36 та 36 та қатнашчисини қатнашчисини қисқа вақт мобайнида биронта масалани муҳокама қисқа вақт мобайнида биронта масалани муҳокама қилишга ўргатиш ва улар кўпчилигининг фикрларини қилишга ўргатиш ва улар кўпчилигининг фикрларини билиб олиш имкониятига эга бўлади.билиб олиш имкониятига эга бўлади. 66 та та гуруҳ (ҳар бирида гуруҳ (ҳар бирида 6 6 кишидан) иштирокчилари кишидан) иштирокчилари ўқитув-чи томонидан ўртага ташланган муаммони ўқитув-чи томонидан ўртага ташланган муаммони 6 6 дақиқа дақиқа мобайнида мобайнида муҳокама қиладилар. Шундан кейин муҳокама қиладилар. Шундан кейин ўқитувчи 6 та янги гуруҳни шундай тузадики, унда ўқитувчи 6 та янги гуруҳни шундай тузадики, унда олдинги мунозара гуруҳида қатнашган-лардан биронтаси олдинги мунозара гуруҳида қатнашган-лардан биронтаси албатта бўлади. Янги гуруҳ қатнашчилари ўз албатта бўлади. Янги гуруҳ қатнашчилари ўз гуруҳларининг иш натижаларини муҳокама қиладилар.гуруҳларининг иш натижаларини муҳокама қиладилар. 6x6x66x6x6 - гуруҳнинг барча аъзоларини фаоллаштирувчи - гуруҳнинг барча аъзоларини фаоллаштирувчи ус-лубдир. Қатнашчилардан ҳар бири қисқа вақт ус-лубдир. Қатнашчилардан ҳар бири қисқа вақт мобайнида ҳам мунозара қатнашчиси, ҳам сўзловчиси мобайнида ҳам мунозара қатнашчиси, ҳам сўзловчиси ролида бўлади.ролида бўлади. Гуруҳлар битта муаммони ёки бир муаммонинг тур ли Гуруҳлар битта муаммони ёки бир муаммонинг тур ли жи-ҳатларини муҳокама қилишлари мумкин. жи-ҳатларини муҳокама қилишлари мумкин. 6x6x6 6x6x6 услуби услуби ўқитув-чи ва гуруҳларнинг фаол иштирокини талаб ўқитув-чи ва гуруҳларнинг фаол иштирокини талаб қилади.қилади. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ЖАДВАЛЛАРЖАДВАЛЛАР Ҳар бир иштирокчига фломастер ва коғоз варағи берилади ва уни тўрт Ҳар бир иштирокчига фломастер ва коғоз варағи берилади ва уни тўрт қисмга ажратиб, ҳар бирига қуйидаги ахборотни ёзишни илтимос қисмга ажратиб, ҳар бирига қуйидаги ахборотни ёзишни илтимос қилинади:қилинади: • чап юқори бурчакда ўзини битта сўз билан ифодаласин;чап юқори бурчакда ўзини битта сўз билан ифодаласин; • ўнг юқори бурчакда ўзи фахрланадиган нарсасини ёзсин;ўнг юқори бурчакда ўзи фахрланадиган нарсасини ёзсин; • чап пастки бурчакда ўзи тўғрисидаги бирорта сирни ошкор қилсин чап пастки бурчакда ўзи тўғрисидаги бирорта сирни ошкор қилсин (жиддий сир бўлиши шарт эмас, лекин атрофдагилардан ҳеч ким (жиддий сир бўлиши шарт эмас, лекин атрофдагилардан ҳеч ким билмайдиган сир бўлиши керак);билмайдиган сир бўлиши керак); • унт пастки бурчакда ўзи яхши кўрадиган машғулоти (хоббиси) ни унт пастки бурчакда ўзи яхши кўрадиган машғулоти (хоббиси) ни ёзсин.ёзсин. Уқитувчи ҳам ўз жадвалини талаба (ёки ўкувчи)лар билан бир Уқитувчи ҳам ўз жадвалини талаба (ёки ўкувчи)лар билан бир вақтда тўлдиради.вақтда тўлдиради. ДИҚҚАТ !ДИҚҚАТ ! Жадвални айрим катаклари мазмуни Жадвални айрим катаклари мазмуни ўқув предмети ўқув предмети ёкиёки мавзусига мавзусига кўра ўзгартирилиши мумкин.кўра ўзгартирилиши мумкин. Ҳамма иштирокчилар ўзлари тайёрлаган Ҳамма иштирокчилар ўзлари тайёрлаган жадвалларинижадвалларини ўртага олиб чиқиб намойиш ўртага олиб чиқиб намойиш этадилар ва деворга илибэтадилар ва деворга илиб қўядилар.қўядилар. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

КУНГАБОҚАРКУНГАБОҚАР Талаба (ёки ўқувчи)лар Талаба (ёки ўқувчи)лар 4-54-5 кишидан иборат гуруҳларга кишидан иборат гуруҳларга бўлинади. Ўқитувчи ўкув предмети мавзусидан келиб чиқиб, ўртага бўлинади. Ўқитувчи ўкув предмети мавзусидан келиб чиқиб, ўртага битта муаммони ёки асосий муаммодан келиб чиқиб, ҳар бир битта муаммони ёки асосий муаммодан келиб чиқиб, ҳар бир гуруҳга биттадан муаммо ташлайди. Ҳар бир гуруҳ кўнгабоқар гуруҳга биттадан муаммо ташлайди. Ҳар бир гуруҳ кўнгабоқар ясаб, унинг марказига доира жойлаштириб, барглар ёпиштиради.ясаб, унинг марказига доира жойлаштириб, барглар ёпиштиради. Мавзуга қараб, доирага ёки умумий битта муаммо ёки ҳар бир Мавзуга қараб, доирага ёки умумий битта муаммо ёки ҳар бир гу-руҳнинг муаммолари ёзилиб доскага ёпиштирилади (етарли гу-руҳнинг муаммолари ёзилиб доскага ёпиштирилади (етарли микдорда қоғоз барглар олдиндан тайёрлаб қўйилиши керак).микдорда қоғоз барглар олдиндан тайёрлаб қўйилиши керак). Ажратилган вақт ичида гуруҳлар биргаликда фикрлашиб, Ажратилган вақт ичида гуруҳлар биргаликда фикрлашиб, умумий ёки бир-бирларининг муаммолари бўйича фикр умумий ёки бир-бирларининг муаммолари бўйича фикр алмашмоқчи бўлсалар, фикрларини баргга ёзиб, уни ўша гуруҳ алмашмоқчи бўлсалар, фикрларини баргга ёзиб, уни ўша гуруҳ муаммоси ёзилган гулга жойлаштириб кўядилар ва ҳар бир муаммоси ёзилган гулга жойлаштириб кўядилар ва ҳар бир гуруҳнинг «муаммоли гули» вакт ўтиши билан ўсиб бораверади.гуруҳнинг «муаммоли гули» вакт ўтиши билан ўсиб бораверади. Уқитувчи барча гуруҳлар қатнашчиларига муаммонинг энг Уқитувчи барча гуруҳлар қатнашчиларига муаммонинг энг қулай ечиш йўлларини топишга доим ёрдам бериб боради.қулай ечиш йўлларини топишга доим ёрдам бериб боради. Бу услубдан ўтилган мавзуни тушунтириш, уни мустаҳкамлаш Бу услубдан ўтилган мавзуни тушунтириш, уни мустаҳкамлаш ва такрорлаш ҳамда талаба (ёки ўқувчи)лар эгаллаган билимларни ва такрорлаш ҳамда талаба (ёки ўқувчи)лар эгаллаган билимларни аниқлашда фойдаланиш мумкин. Услуб, талаба (ёки ўқувчи)ларга аниқлашда фойдаланиш мумкин. Услуб, талаба (ёки ўқувчи)ларга муаммоларни ечиш, умумлаштириш, мустақил фикрлаш ва муаммоларни ечиш, умумлаштириш, мустақил фикрлаш ва фикрларини эркин баён қилишга ўргатади.фикрларини эркин баён қилишга ўргатади. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ОЛМОСОЛМОС Ҳар бир жуфтликка 9 та жумла (хикоя) бўлган конверт берилади Ҳар бир жуфтликка 9 та жумла (хикоя) бўлган конверт берилади ва уларни олмос шаклида жойлаштириш топширилади. Масалан:ва уларни олмос шаклида жойлаштириш топширилади. Масалан: Энг муҳим, маъноли ва кизикарли жумла олмоснинг „ учига жойлаштирилади. Кейинги 2 таси бир хил иккинчи ўринга йилади. Уртадаги 3 таси тўртинчи, кейинги 3 таси эса, еттинчи даража ҳисобланади. Олмоснинг пастига кўйилган жумла, гуруҳ томонидан энг муҳим, маъноли ва қизиқарли бўлмаган жумла деб ҳисобланади. Жуфтликлар ўз машқларини тамомлаганларидан сўнг, улар 6 та бўлиб гуруҳга бўлинадилар. Гурухдаги ҳар бир жуфтлик қандай танлангангини бошқа иккита гуруҳга тушунтириб беради. Шундан сўнг, умумий 6 та талаба (ёки ўқувчи), келишув асосида бир фикрга келишади. Фикрларини навбатдаги гуруҳга айтиб, шу тариқа суҳбат давом этади. Машғулот охирида жуфтликлар бир-бирларига баҳо берадилар ва ўқитувчи фикрларни умумлаширади. Жумлалар ўрнига 9 та турли расмлар ишлатилиши мумкин. Бундай ҳолда, мезонлар ҳам «ўзига хос», «чиройли», «кулгили», «ажойиби» ёки «ўзгача» ликлари билан бахоланади. Жойлаштириш пирамида шаклида (олтита жумла, раем ва ш.к.) бўлиши ҳам мумкин. Талаба (ёки ўқувчи)лар жумла (ёки расм)ларни катта форматли коғозга «Зина» ёки «Нарвой» шаклидаги чизма кўринишида ҳам жойлаштиришлари мумкин. 1 2 2 4 4 4 7 7 9 www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

АКВАРИУМАКВАРИУМ Ўқув Ўқув хонасида стуллардан иборат икки дохонасида стуллардан иборат икки до ии ра ташкил этилиб, ра ташкил этилиб, бирида стуллар бирида стуллар ташқарига, иккинчисида ичкарисига қараб ташқарига, иккинчисида ичкарисига қараб жойлаштирилади. Талаба (ёки жойлаштирилади. Талаба (ёки ўкувчи)лар ўкувчи)лар тенг икки тенг икки гуруҳга бў-гуруҳга бў- линадилар: бири ички стуллар айланасига, бошкаси эса, ташки линадилар: бири ички стуллар айланасига, бошкаси эса, ташки стуллар айланасига стуллар айланасига ўтирадилар. Бунда ҳар ким ўз шеригига қа-ўтирадилар. Бунда ҳар ким ўз шеригига қа- раб ўтиради. Талаба (ёки ўқувчи)ларга муҳокама қилиш учун раб ўтиради. Талаба (ёки ўқувчи)ларга муҳокама қилиш учун савол берилади.савол берилади. Яхшилаб ўйлаб олганларидан сўнг талаба (ёки ўқувчи)ларга Яхшилаб ўйлаб олганларидан сўнг талаба (ёки ўқувчи)ларга шериклари билан саволни муҳокама қилиш учун бир ёки икки шериклари билан саволни муҳокама қилиш учун бир ёки икки дакиқа вақт берилади.дакиқа вақт берилади. Маълум сигналдан сўнг ташқи айланадагилар бир ўрин чапга Маълум сигналдан сўнг ташқи айланадагилар бир ўрин чапга сурилишади ва айни саволни янги шериклари билан муҳокама сурилишади ва айни саволни янги шериклари билан муҳокама қилишади. Ташки айланадаги талаба (ёки ўқувчи)лар ўзларининг қилишади. Ташки айланадаги талаба (ёки ўқувчи)лар ўзларининг энг биринчи шериклари сурилиб келгунга кадар ёки етар-лича энг биринчи шериклари сурилиб келгунга кадар ёки етар-лича янги шериклари бўлгунгача фаолият давом эттирилади.янги шериклари бўлгунгача фаолият давом эттирилади. Шу услубни ташқи доирадагилар танқидчи сифатида ички Шу услубни ташқи доирадагилар танқидчи сифатида ички доирадагилар ҳимоячи сифатида «доиравий ролли ўйин» доирадагилар ҳимоячи сифатида «доиравий ролли ўйин» шаклидаги машғулотларда ҳам қўллаш мумкин.шаклидаги машғулотларда ҳам қўллаш мумкин. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ТАҚДИМОТТАҚДИМОТ Тақдимот Тақдимот - - ахборот, назария ёки ахборот, назария ёки тамойилларни талаба (ёки ўқувчи)ларга тамойилларни талаба (ёки ўқувчи)ларга етказиш мақсадида етказиш мақсадида эксперт томоэксперт томо нидан нидан ўтказиладиган тадбир. ўтказиладиган тадбир. У турли У турли (маъруза, савол (маъруза, савол бериш, мунозара юритиш) шаклларда бериш, мунозара юритиш) шаклларда ўтказилиши мумкин. Такдимотнинг мазмуни ўтказилиши мумкин. Такдимотнинг мазмуни услуб сифатида ўқитувчига кўпроқ боғлиқ услуб сифатида ўқитувчига кўпроқ боғлиқ бўлади.бўлади. У ни ўтказиш тартиби:У ни ўтказиш тартиби: 1.1. Талаба (ёки ўқувчи)ларни мавзу билан Талаба (ёки ўқувчи)ларни мавзу билан таништириш -сўзлаб бермоқчи бўлаётган таништириш -сўзлаб бермоқчи бўлаётган нарсалар тўғрисида баён этиш.нарсалар тўғрисида баён этиш. 2.2. Аудиториядаги Аудиториядаги бор имкониятдан бор имкониятдан фойдаланиб, фойдаланиб, мавзу билан таништириш (кўргазмали).мавзу билан таништириш (кўргазмали). 3.3. Бажарилган ишга якун ясаш.Бажарилган ишга якун ясаш. 4.4. Талаба (ёки Талаба (ёки ўқувчи)ларнинг саволларига жавоб ўқувчи)ларнинг саволларига жавоб бериш.бериш. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

МИСОЛЛАР АСОСИДА ТАЪЛИМ БЕРИШМИСОЛЛАР АСОСИДА ТАЪЛИМ БЕРИШ Мисоллар асосида таълим бериш Мисоллар асосида таълим бериш - таҳлил қилиш ва - таҳлил қилиш ва муҳокама қилиш учун фойдаланиладиган (гипотетик, муҳокама қилиш учун фойдаланиладиган (гипотетик, тахминий) вазиятнинг ёзма равишдаги таърифидир.тахминий) вазиятнинг ёзма равишдаги таърифидир. МашМаш ғғ улотни улотни ўтказиш ўтказиш тартиби:тартиби: 1.1. Талаба (ёки Талаба (ёки ўқувчи)ларни мисол ўқувчи)ларни мисол билан таништириш.билан таништириш. 2.2. Мисол билан танишишлари учун талаба(ёки Мисол билан танишишлари учун талаба(ёки ўқувчи)ларга вақт ўқувчи)ларга вақт ажратишажратиш 3.3. Мунозара юритиш (ёки муаммо Мунозара юритиш (ёки муаммо ҳал этиш) ҳал этиш) учун саволлар такдим учун саволлар такдим этиш.этиш. 4.4. Муаммони Муаммони ҳал ҳал этиш учун талаба (ёки этиш учун талаба (ёки ўқувчи)ларга вақт ўқувчи)ларга вақт бериш.бериш. 5.5. Муаммони Муаммони ҳал қилиш ҳал қилиш (ёки (ёки ўз жавобларининг такдимотини ўз жавобларининг такдимотини ўтказишлари) ўтказишлари) учун талаба (ёки учун талаба (ёки ўқувчи)ларга имкон ўқувчи)ларга имкон бериш.бериш. 6.6. Барча тахминий ечимларни, жавобларни Барча тахминий ечимларни, жавобларни муҳокама қилиш.муҳокама қилиш. 7.7. Талаба (ёки Талаба (ёки ўқувчи)лардан ўқувчи)лардан мисол билан ишлаш жараёнида мисол билан ишлаш жараёнида нималарни нималарни ўрганганликларини айтиб беришларини сўраш.ўрганганликларини айтиб беришларини сўраш. 8.8. Машғулот ҳақида фикр билдириш.Машғулот ҳақида фикр билдириш. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

«КЕЙС - СТАДИ» услуби«КЕЙС - СТАДИ» услуби «Кейс-стади» «Кейс-стади» инглизча инглизча сўз сўз бўлиб, бўлиб, (( case case -аниқ вазият, -аниқ вазият, ҳодиса, ҳодиса, stadi stadi -- ўқитиш). Бу услуб аниқ вазият, ҳодисага ўқитиш). Бу услуб аниқ вазият, ҳодисага асосланган ўқитиш услуби ҳисобланади.асосланган ўқитиш услуби ҳисобланади. «Кейс - стади» «Кейс - стади» услуби бўйича ишлаш:услуби бўйича ишлаш: 1.1. Якка тартибда ишлаш Якка тартибда ишлаш ( ( умумий вақтнинг умумий вақтнинг 30% 30% и):и): • вазият вазият билан танишиш (матн бўйича ёки сўзлаб бериш орқали); билан танишиш (матн бўйича ёки сўзлаб бериш орқали); • муаммоларни аниқлаш;муаммоларни аниқлаш; • ахборотни умумлаштириш;ахборотни умумлаштириш; • ахборот таҳлили.ахборот таҳлили. 2.2. Гуруҳда Гуруҳда ишлаш ишлаш (умумий (умумий вақтнинг вақтнинг 50% 50% и):и): • муаммоларни муаммоларни ҳамда уларнинг долзарблиги бўйича кетма-ҳамда уларнинг долзарблиги бўйича кетма- кетлигини (иерархиясини) аниқлаш;кетлигини (иерархиясини) аниқлаш; • муқобил ечим йўлларини ишлаб чиқиш;муқобил ечим йўлларини ишлаб чиқиш; • ҳар бир ечимнинг афзал ва заиф жиҳатларини белгилаш; ҳар бир ечимнинг афзал ва заиф жиҳатларини белгилаш; • муқобил ечимларни баҳолаш.муқобил ечимларни баҳолаш. 3.3. Якка тартибда ва Якка тартибда ва гуруҳда гуруҳда ишлаш ишлаш (умумий (умумий вақтнинг вақтнинг 20% 20% и):и): • муқобил вариантларни қўллаш имкониятларини асослаш;муқобил вариантларни қўллаш имкониятларини асослаш; ҳисобот ҳамда натижалар тақдимотини тайёрлаш.ҳисобот ҳамда натижалар тақдимотини тайёрлаш. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ҲАҚИҚИЙ ВАЗИЯТЛАРНИ ЎЙИН ҚИЛИБ КЎРИШ ҲАҚИҚИЙ ВАЗИЯТЛАРНИ ЎЙИН ҚИЛИБ КЎРИШ (СИМУЛЯЦИЯ)(СИМУЛЯЦИЯ) Ҳақиқий вазиятларни ўйин қилиб кўриш Ҳақиқий вазиятларни ўйин қилиб кўриш - - ҳақиқий ҳақиқий вазиятларни ўйин шаклида кўрсатишдан иборатдир.вазиятларни ўйин шаклида кўрсатишдан иборатдир. Ўтказиш тартиби:Ўтказиш тартиби: 1.1. Талаба(ёки ўқувчи)ларни ўйин давомида ўзига хос Талаба(ёки ўқувчи)ларни ўйин давомида ўзига хос ролларни бажаришларига тайёрлаш.ролларни бажаришларига тайёрлаш. 2.2. Талаба(ёки ўқувчи)ларни бу ўйиннинг мақсади, Талаба(ёки ўқувчи)ларни бу ўйиннинг мақсади, қоидалари ва вақтқоидалари ва вақт билан белгиланадиган чегаралари билан таништириш.билан белгиланадиган чегаралари билан таништириш. 3. Ўқув предмети мавзуси бўйича ёки танланган муаммо 3. Ўқув предмети мавзуси бўйича ёки танланган муаммо бўйича симуляциявий шароит яратиш.бўйича симуляциявий шароит яратиш. 4. Ўйинни ўтказишга ёрдам бериш.4. Ўйинни ўтказишга ёрдам бериш. 5. Талаба(ёки ўқувчи)лардан бу ўйин уларда қандай 5. Талаба(ёки ўқувчи)лардан бу ўйин уларда қандай таассуроттаассурот қолдирганлигини аниқлаш.қолдирганлигини аниқлаш. 6. Яна қандай 6. Яна қандай симуляциявий шароитлар симуляциявий шароитлар бўлиши ҳақида бўлиши ҳақида фикрлашишфикрлашиш 7. Машғулотни якунлаш.7. Машғулотни якунлаш. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

С У С У Ҳ Ҳ Б А Т услубиБ А Т услуби Суҳбат Суҳбат услуби услуби - - оғзаки баён оғзаки баён килиш услуби килиш услуби бўлиб, талаба бўлиб, талаба (ёки (ёки ўкувчи)ларнинг билимларни аста-секин ўзлаштиришларига ўкувчи)ларнинг билимларни аста-секин ўзлаштиришларига олиб келувчи пухта олиб келувчи пухта ўйланган ўйланган саволлар тизимидир. Бу услуб саволлар тизимидир. Бу услуб материалларни такрорлаш, материалларни такрорлаш, мустаҳкамлаш мустаҳкамлаш ва янги билимларни ва янги билимларни баён баён қилишда қўлланилади.қилишда қўлланилади. 1.1. Эвристик Эвристик суҳбат суҳбат (эвристика юнонча (эвристика юнонча сўз бўлиб сўз бўлиб - - heurisko heurisko -- излайман, топаман, кашф этаман маъносини англатади).излайман, топаман, кашф этаман маъносини англатади). МаМа ққ сад сад -- ўқитувчининг моҳирона кўйган саволлари ўқитувчининг моҳирона кўйган саволлари ёрдамида ҳамда ёрдамида ҳамда талаба (ёки талаба (ёки ўкувчи)ларнинг тиришқоқлиги ва ўкувчи)ларнинг тиришқоқлиги ва мустаҳам мустаҳам фикрлашлари туфайли уларни янги билимларни фикрлашлари туфайли уларни янги билимларни жадал жадал ўзлаштиришлариўзлаштиришлари ни таъминлаш.ни таъминлаш. Бу Бу суҳбатда ўқитувчининг суҳбатда ўқитувчининг битта саволига талаба (ёки битта саволига талаба (ёки ўкувчи)ларўкувчи)лар нинг нинг кўплаб кўплаб жавобларини кутиш мумкин.жавобларини кутиш мумкин. 2.2. Катехизик Катехизик суҳбат суҳбат (катехизис юнонча (катехизис юнонча сўз бўлиб, сўз бўлиб, katechesis katechesis -- «насиҳат, ўгит» «насиҳат, ўгит» маъносини англатади) - бирон-бир таълимот маъносини англатади) - бирон-бир таълимот асослариниасосларини савол-жавоб тарзидаги кискача баёни.савол-жавоб тарзидаги кискача баёни. МаМа ққ садсад - - талаба (ёки талаба (ёки ўкувчи)ларнинг ўкувчи)ларнинг билимларни билимларни тушунганлик ва тушунганлик ва ўзлаштирганликларини ўзлаштирганликларини назорат килишдир. Бу назорат килишдир. Бу услуб, биринчи услуб, биринчи ўринда, хотира ўринда, хотира ва тафаккурнинг ва тафаккурнинг ривожланишига ёрдам беради. Бу ривожланишига ёрдам беради. Бу суҳбатда ўқитувчининг суҳбатда ўқитувчининг битта битта саволига талаба (ёки саволига талаба (ёки ўқувчи)лар ўқувчи)лар битта аник битта аник тўғри жавоб тўғри жавоб беришлари керак.беришлари керак. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ГЕРМЕНЕВТИК СУҲБАТГЕРМЕНЕВТИК СУҲБАТ Герменевтик Герменевтик — (юнонча — (юнонча сўз бўлиб, сўз бўлиб, hermeneutikos hermeneutikos -- «тушунтирувчи, талқин «тушунтирувчи, талқин қилувчи» маънони англатади) қилувчи» маънони англатади) — — матнларни шарҳлаш санъати.матнларни шарҳлаш санъати. Мақсад Мақсад - - ўқилаётган, ўрганилаётган ўқилаётган, ўрганилаётган матнни, томоша қилинаётган расмни, матнни, томоша қилинаётган расмни, эксперимент ва эксперимент ва саёҳат натижаларининг саёҳат натижаларининг асл маъносини, мазмунини талаба(ёки асл маъносини, мазмунини талаба(ёки ўқувчи)лар ҳамкорлигида тушунтириш ва ўқувчи)лар ҳамкорлигида тушунтириш ва изоҳлаш.изоҳлаш. Бу суҳбат мобайнида ўрганилаётган Бу суҳбат мобайнида ўрганилаётган материални тўғри тушуниш ва баҳо бериш материални тўғри тушуниш ва баҳо бериш кўникмалари ҳосил бўлади.кўникмалари ҳосил бўлади. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

СУҚРОТ СУҚРОТ СУҲБАТИСУҲБАТИ Суқрот услуби ва маевтикага асосланган Суқрот услуби ва маевтикага асосланган (маевтика (маевтика — — юнонча сўз бўлиб юнонча сўз бўлиб - - maieutike maieutike - «повивал - «повивал санъат, санъат, инсондаги яширинган билимларни ўйлаб инсондаги яширинган билимларни ўйлаб кўришга ундайдиган,кўришга ундайдиган, ёрдамчи савол-лар оркали юзага чиқариш» маънони ёрдамчи савол-лар оркали юзага чиқариш» маънони англатади).англатади). Суҳбатнинг мақсади - диалектик фикрлашга, баҳс- мунозара санъатига ўргатиш, қатъиян ман қилинадиган фикрлардан қочишдан иборат. Бу суҳбатда суҳбатдошни иккиланиш, ўз фикрини баён этиш ҳолатини аниқлашга қаратилган оғзаки мулоқот услуби ишлатилади. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ГУРУҲ БЎЛИБ ИШЛАШ Ташкилий Услубий -гуруҳларга бўлиш, танишиш; -иш жойини тайёр- лаш; -эркин ҳаракат, фикрлашга шароит яратиш; - ёр дамчи восита- ларни тайёрлаш; -гуруҳ бўлиб ишлашни ташкил этиш -бошқариш; -ҳамкорликни ташкил этиш; -эркин,ижодий фикрлаш ва уни билдириш, муаммони ечишни ташкил этиш; -ахлоқий баҳо бериш; -қарор қабул қилиш. -гуруҳ фикрини топиш; -фикрни гуруҳ бўлиб муҳокама қилиш; -гуруҳ бўлиб бир қарорга келиш; -бажарилган иш муҳокамаси; -жараён муҳокамаси.-ўз имкониятла- рига ишонч уйғотиш; -бошқаларни қадрлаш; -ишонч қозона олиш; -ўзини йўқотиб қўйишнинг олдини олиш; -қизиқиш.Тарбиявий Амалий www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Гуруҳларни ташкил Гуруҳларни ташкил этиш усуллариэтиш усуллари Гуруҳлар билан танишиш -анкета; -интервью; -музёрар; -предметли (копток, шар ва б.) -саноқ (30 гача санаш). Талаба (ёки ўқувчи) лар билан мулоқотга кириш -ўқув жараёнини демократик бошқариш -ҳамкорликда ишлаш; ҳамкорликда режа тузиш -«Биз ва ўқитувчи» усули.Гуруҳларга бўлиш -хоҳишга кўра; -тасодифий (жребий, фантик ва б.); -белги (расмлар, ранглар, йил фасллари ва б.); -сардор орқали (сардор танлови); -ўқитувчи танлови. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

М У Ҳ И Т Т А Л А Б Ҳ А Р А К А Т Т А М О Й И ЛГУРУХ БУЛИБ ИШЛАШ МОДЕЛИ -вербал ва но- вербвл алоқа; -мунозара қилиш; -ижодий ва кўп қиррали фикрлаш, консенсусни қидириш, қарор қабул қилиш, баҳо- лаш ва уни акс эттириш.;-меҳнат (МИТ ва маҳорат); -интеллект (ақл- заковат, маданият); -мотив (бошқариш).-бевосита тажриба (ўзаро,мақсадли кузатиш ва б.); -ўрганиш (мустақил, семинар,малака ошириш,гуруҳлар да ишлаш).-психологик; -педагогик; -ижодий; -ўзига ишонч; -ишчанлик; -маъсулият. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

«Педагогик «Педагогик маҳорат ва маданият» маҳорат ва маданият» мавзусидаги мавзусидаги тақдимот материалларитақдимот материаллари Ушбу Ушбу қўлланмада ёритилган қўлланмада ёритилган фикрлар, фикрлар, тавсия-ларнинг самарали, натижали булиши тавсия-ларнинг самарали, натижали булиши кўп жиҳатдан унинг кўп жиҳатдан унинг ижрочи ижрочи (ўқитувчи, (ўқитувчи, мураббий, мураббий, таълим-тарбия тизими ходим ва таълим-тарбия тизими ходим ва рахбар)лари, шунингдек, уларнинг педагогик рахбар)лари, шунингдек, уларнинг педагогик маҳоратлари ҳамда маданиятларига боғлиқ. маҳоратлари ҳамда маданиятларига боғлиқ. Шу сабабдан, ило-вага «Педагогик маҳорат ва Шу сабабдан, ило-вага «Педагогик маҳорат ва маданият» мавзусидаги такдимот киритилди. маданият» мавзусидаги такдимот киритилди. Ушбу такдимот таълим муассасаларида Ушбу такдимот таълим муассасаларида фаолият курсатаётган педагогларнинг фаолият курсатаётган педагогларнинг машғулотларини сермаҳсул қилишда амалий машғулотларини сермаҳсул қилишда амалий ёрдам беради деган умиддамиз.ёрдам беради деган умиддамиз. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ЎҚИТУВЧИ - КЕЛАЖАК БУНЁДКОРИЎҚИТУВЧИ - КЕЛАЖАК БУНЁДКОРИ • Ўзини камол топтира олмаган инсон, Ўзини камол топтира олмаган инсон, ўзгалар камолотини таъминлай ўзгалар камолотини таъминлай олмайди.олмайди. КонфуцийКонфуций Ҳамиша ярагил халқ хизматига,Ҳамиша ярагил халқ хизматига, • безак бўл оламу, безак бўл оламу, одам одам зотига.зотига. Низомий ГанжавийНизомий Ганжавий www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Замонавий ўқитувчи Замонавий ўқитувчи - - келажак бунёдкори, янги келажак бунёдкори, янги педагогик технологиялар, педагогик технологиялар, назариялар, концепцияларнинг назариялар, концепцияларнинг муаллифи, ишлаб муаллифи, ишлаб чиқарувчиси, чиқарувчиси, тадқиқотчиси, тадқиқотчиси, фойда-фойда- ланувчиси ва ланувчиси ва тарғиботчисидир.тарғиботчисидир. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ЎҚИТУВЧИНИНГЎҚИТУВЧИНИНГ ФАОЛИЯ ФАОЛИЯ ТИТИ ФАН ТАЖРИБА САЪНАТ САМАРАЛИ МЕҲНАТ М ашғулотларни юкори савияда ташкил этиш МОТИВ Ўқувчи (ёки талаба)- ларни бошқариш ва улар билан ишлаш- га истак бўлишиИНТЕЛЛЕКТ Ақл-заковатли, саводли, мадани - ятли бўлиш www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Педагогик маҳорат технологияПедагогик маҳорат технология ва маданиятва маданият МАДАНИЯТМАДАНИЯТ ўқитувчининг юксакўқитувчининг юксак фазилатларидан дарак беради, фазилатларидан дарак беради, МАҲОРАТМАҲОРАТ эса,эса, уни касб эгасиуни касб эгаси даражасига даражасига кўтаради.кўтаради. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Ўқитувчига кўйиладиган талаблар:Ўқитувчига кўйиладиган талаблар: • талаба (ёки ўқувчи)лар билан муомалада босиқ ва талаба (ёки ўқувчи)лар билан муомалада босиқ ва жиддий бўлиш; жиддий бўлиш; • берилаётган билимни талаба (ёки ўқувчи)лар қандай берилаётган билимни талаба (ёки ўқувчи)лар қандай ўзлаштириб олаётганига алоҳида эътибор бериш;ўзлаштириб олаётганига алоҳида эътибор бериш; • таълимда турли услуб ва шакллардан фойдаланиш;таълимда турли услуб ва шакллардан фойдаланиш; • талаба (ёки талаба (ёки ўқувчи)нинг хотираси, билимларни эгаллаш ўқувчи)нинг хотираси, билимларни эгаллаш қобилия-ти, шахсий хусусиятларини билиш;қобилия-ти, шахсий хусусиятларини билиш; • талаба (ёки талаба (ёки ўқувчи)ларни ўқувчи)ларни фанга фанга қизиқтира олиш;қизиқтира олиш; • талаба (ёки талаба (ёки ўкувчи)ларга узатилаётган ўкувчи)ларга узатилаётган билимларнинг энг муҳимини ажратиб бериш;билимларнинг энг муҳимини ажратиб бериш; • билимларни талаба (ёки билимларни талаба (ёки ўқувчи)ларга тушунарли ҳамда ўқувчи)ларга тушунарли ҳамда уларнинг ёши, акдий даражасйга уларнинг ёши, акдий даражасйга мое равишда бериш;мое равишда бериш; • ҳар бир сўзнинг талаба(ёки ўқувчи)лар ҳиссиётини ҳар бир сўзнинг талаба(ёки ўқувчи)лар ҳиссиётини уйғотиш даражасида бўлишига эришиш.уйғотиш даражасида бўлишига эришиш. Ибн СиноИбн Сино www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Стандарт бўйича тестларни ишлаб чиқиш ва ишлатишни билишРейтинг назорат нима- лигини билиш ва талаба- лар билимини аниқлашда қўллай олишЎқув-тарбиявий ишларни ташкил этиш Қўллаб-қувватлаш ва ўқув жараёни муҳити Психологик-педагогик тайёргарлик Чет тилларни билиш Ўз фанини чуқур билиш, билимдонлик,заковатлилик Янги педагогик технология- Ларни эгаллаганлик Илмий-услубий ишлар Илмий-тадқиқот ишлари Ўз ишини доимо такомил- лаштириб боришга интилиш Меъёрий ҳужжатларни билиш Компьютер технология- ларини билиш Ахборот негизи Манбалар ва имкониятларВатанпарварлик ва бурч туйғуси Инсонпврварлик ва ижтимоий тайёргарликЮқори даража- даги маданият лилик ва маъна вийлик Шахсий намунавий хулқ обрўли бўлиши Ўқувчиларнинг билимини хосилона бахолаш ва назорат қилишни билиш Ўқитишни билишТарбиялашни билиш Шахсий фазилатлар Ҳазил-мутойиба- лилик Маслаҳат- гўйлик Ўқитувчига Қўйиладиган талабларҲайрихоҳлик Талабчанлик Виждонлилик Дилкашлик Адолатпарвар- лик www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ЎҚИТУВЧИНИНГ ПЕДАГОГИК ЎҚИТУВЧИНИНГ ПЕДАГОГИК ЖАРАЁНДАГИ АСОСИЙ ВАЗИФАСИ:ЖАРАЁНДАГИ АСОСИЙ ВАЗИФАСИ: - - БОШҚАРУВЧИЛИКБОШҚАРУВЧИЛИК Ўқитувчи шахс ва жамоанинг Ўқитувчи шахс ва жамоанинг шаклланиши, ривожланиши, билим шаклланиши, ривожланиши, билим олиши ва тарбияланиши жараёнини олиши ва тарбияланиши жараёнини бошқаради.бошқаради. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

БОШҚАРИШ БОШҚАРИШ - - бу,бу, йўналтириш;йўналтириш; вазифа кўйиш;вазифа кўйиш; ўргатиш;ўргатиш; ёрдам бериш;ёрдам бериш; кўллаб-кувватлаш; кўллаб-кувватлаш; маслаҳат бериш;маслаҳат бериш; раҳбарлик қилиш;раҳбарлик қилиш; кузатиш;кузатиш; талаб қилиш;талаб қилиш; кўрсатмакўрсатма бериш.бериш. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Донишманд ва мутафаккирларДонишманд ва мутафаккирлар фикрлари: фикрлари: • Билади ва билишини Билади ва билишини ҳам билади,ҳам билади, у - олимдир, уну - олимдир, ун гг а тобе а тобе бўлмоқ керак.бўлмоқ керак. • Билмайди ва лекин билмаслигини Билмайди ва лекин билмаслигини ҳам ҳам билади, бу билади, бу қобил инсондир, унга ўргатмоқ қобил инсондир, унга ўргатмоқ керак.керак. • Билар, лекин билишини билмас,Билар, лекин билишини билмас, у - у - уйқудадир, уни уйғотмоқ уйқудадир, уни уйғотмоқ керак.керак. • Билмас, лекин билмаслигини Билмас, лекин билмаслигини ҳам ҳам тан тан олмас,олмас, у - у - жоҳилдир, ундан қочмоқ жоҳилдир, ундан қочмоқ керак. керак. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Темперамент-ҳусусиятлариТемперамент-ҳусусиятлари :: • Меланхолик Меланхолик - тез таъсирланувчан, - тез таъсирланувчан, арзимаган нарсага арзимаган нарсага йиғлаб йиғлаб юбориши юбориши мумкин, уятчан, мумкин, уятчан, тортинчоқ.тортинчоқ. • Сангвиник Сангвиник - доимо - доимо кўтаринки кўтаринки кайфиятда кайфиятда юради, юради, хушчақчақ-шаддод инсон.хушчақчақ-шаддод инсон. • Холерик Холерик - - уришқоқ, серҳаракат, жанжал уришқоқ, серҳаракат, жанжал қилишга қилишга мойил.мойил. • Флегматик Флегматик - ичимдан топ дейди, буш, - ичимдан топ дейди, буш, судралувчи, лапашанг, унинг юзидан судралувчи, лапашанг, унинг юзидан қандай қандай кайфиятда эканлигини билиш кайфиятда эканлигини билиш қийин.қийин. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ТАТА ЛЛ АА ББ А (ЁКИ А (ЁКИ ЎҚУВЧИ)НИНГЎҚУВЧИ)НИНГ ПЕДАГОГИК ЖАРАЁНДАГИПЕДАГОГИК ЖАРАЁНДАГИ АСОСИЙ ВАЗИФАЛАРИ:АСОСИЙ ВАЗИФАЛАРИ: -- ИЗЛАШ;ИЗЛАШ; - - КЕРАКЛИ БИЛИМЛАРНИ КЕРАКЛИ БИЛИМЛАРНИ МУСТАҚИЛ ҚИДИРИБ МУСТАҚИЛ ҚИДИРИБ ТОПИШ;ТОПИШ; -- АХБОРОТ АХБОРОТ ТЎПЛАШВА ТЎПЛАШВА УЛАРНИУЛАРНИ ИШЛАТА ИШЛАТА БИЛИШ.БИЛИШ. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Ўқитувчининг педагогик маҳорати Ўқитувчининг педагогик маҳоратини ташкил этувчи омиллар Юксак аҳлоқ Юксак ахлоқийлик Педагогик тажриба Ўз устида ишлаш Педагогик маданият Меҳнатни ил- мий ташкил этш Ишга бўлган фидойилик, билим ва тажрибаларнинг бирикмаси бўлиб, педагог фаолиятининг энг юқори чўққисидир. Чунки у ўзига ажратилган жуда қисқа вақт ичида энг юқори мукаммал натижага эришадиЎқитувчининг педагогик маҳорати www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Педагогик маҳоратнинг таркибий қисмлари Инсонпарварлик Касбий билимлар М аҳоратнинг ш аклланиш босқичлари: М ахсус педагогик сиф атлар,кўникмалар Тарбиявий билим, кўникма ва малакалар -репродуктивлик, ими таторлик (бошланғич); -ижодкорлик; -ижодкорлик-новатор- лик - педагогик тасаввур - педагогик кузатувчанлик; - педагогик такт; - педагогик тафаккур; -лойиҳалаш; -конструкциялаш; - педагогик мулоқот; -ташкилотчилик. -тарбиялаш услуб ва усулларини билиш; -талаба (ёки ўқувчи) ва улар жамоаси пси- хологиясини билиш; -тарбиявий тадбир- ларни ташкил этиш ва ўтказиш услуб- ияттини билиш.Инсонпарварлик Инсонпарварлик www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Ўқитувчи шахсининг инсонпарварликкаЎқитувчи шахсининг инсонпарварликка йўналганлиги:йўналганлиги: • касбига, ишига ва талаба (ёки касбига, ишига ва талаба (ёки ўқувчи)ларга бўлган муносабати;ўқувчи)ларга бўлган муносабати; • ўз фўз ф аниани ни чуқур билиши ни чуқур билиши ва касбига ва касбига тегишли бўлган барча фанлардан етарли тегишли бўлган барча фанлардан етарли даражада хабардор бўлиши.даражада хабардор бўлиши. «Ўз ишига ва ўкувчиларга бўлган муҳаб-«Ўз ишига ва ўкувчиларга бўлган муҳаб- батини кўша олган ўқитувчи батини кўша олган ўқитувчи – – мукаммалмукаммал ўқитувчидир».ўқитувчидир». www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Ўқитувчи Ўқитувчи - - бир боғбон бўлса, бир боғбон бўлса, талаба(ёкиталаба(ёки ўқувчи)ларнинг ҳир бири - ҳар хил ўқувчи)ларнинг ҳир бири - ҳар хил гуллардир.гуллардир. Ҳар бир гул алоҳиди парвариш талиб Ҳар бир гул алоҳиди парвариш талиб илга-илга- нидек, ҳир бир талаба (ёки ўқувчи) ҳам нидек, ҳир бир талаба (ёки ўқувчи) ҳам ўзигаўзига алоҳиди эътибор талиб қилади. Лекин, алоҳиди эътибор талиб қилади. Лекин, бирбир талаба (ёки ўқувчи)ни эътибордан четдаталаба (ёки ўқувчи)ни эътибордан четда қолдирдингми, бас, у парваришсиз қолдирдингми, бас, у парваришсиз колган гулга ўхшаб қолади, ё сўлибколган гулга ўхшаб қолади, ё сўлиб қолади, ё ўзи хоҳлаган томонга ўсиб, қолади, ё ўзи хоҳлаган томонга ўсиб, гўзаллик тарқатмайди.гўзаллик тарқатмайди. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

КАСБИЙ БИЛИМЛАРКАСБИЙ БИЛИМЛАР • МЕТОДОЛОГИМЕТОДОЛОГИ КК (фалсафа, психология, (фалсафа, психология, мантиқ, мантиқ, педагогика,педагогика, қонуниятлар); қонуниятлар); • НАЗАРИЙ НАЗАРИЙ (мақсад, тамойил, қоидалар, олимлар (мақсад, тамойил, қоидалар, олимлар фикри);фикри); • МЕТОДИКМЕТОДИК (ўқув-тарбия жараёнини (ўқув-тарбия жараёнини ташкил ташкил ққ ила ила олиш даражаси);олиш даражаси); • ТЕХНОЛОГИКТЕХНОЛОГИК (аниқ (аниқ шароитда педагогик шароитда педагогик вазифаларни ечишвазифаларни ечиш ва вазиятлардан чива вазиятлардан чи ққ а олиш а олиш даражаси);даражаси); • ПРОГНОСТИКПРОГНОСТИК (шахе ривожланишини олдиндан (шахе ривожланишини олдиндан лойиҳа-лойиҳа- • лаштира олиш);лаштира олиш); • АМАЛИЙАМАЛИЙ (кўникма, малака).(кўникма, малака). www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ПЕДАГОГИК ТЕХНИКА ПЕДАГОГИК ТЕХНИКА КОМПОНЕНТЛАРИКОМПОНЕНТЛАРИ • Ўқитувчининг ўз хулқ-атворини бошқараЎқитувчининг ўз хулқ-атворини бошқара олиш билан олиш билан боғлиқ бўлган куникмасибоғлиқ бўлган куникмаси (мимика, пантомимика, (мимика, пантомимика, ҳис-туйғусини бошкариш, ҳис-туйғусини бошкариш, ижтимоий-перцептив қобилияти, нутқ ижтимоий-перцептив қобилияти, нутқ техникаси);техникаси); • Ўқитувчининг якка Ўқитувчининг якка шахшах сс ва жамоага ва жамоага таъсиртаъсир • этиш билан этиш билан боғлиқ бўлган боғлиқ бўлган куникмасикуникмаси (( дидактик дидактик кўникма, ташкилотчилик кўникмаси, кўникма, ташкилотчилик кўникмаси, конструктив ва коммуникатив конструктив ва коммуникатив кўникмаси, педагогик кўникмаси, педагогик муносабатни бошқариш, жамоамуносабатни бошқариш, жамоа нинг ижодий ишини нинг ижодий ишини ташкил этишташкил этиш ).). www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ЎҚИТУВЧИНИНГ ТАШҚИ ҚИЁФАСИНИ ЎҚИТУВЧИНИНГ ТАШҚИ ҚИЁФАСИНИ ИФОДАЛОВЧИ МАДАНИЯТИИФОДАЛОВЧИ МАДАНИЯТИ 1.1. ГАВДАНИ ТУТИШГАВДАНИ ТУТИШ - тўғри тутиш (юришда, ўтириб - тўғри тутиш (юришда, ўтириб туришда), қўлларнинг ўқитувчи столида эркин ҳолатда туришда), қўлларнинг ўқитувчи столида эркин ҳолатда бўлиши, батартибли-ги, ихчамлиги.бўлиши, батартибли-ги, ихчамлиги. 2.2. КИЙИМ КИЙИМ - - озодалиги, озодалиги, шинам ва башанглиги, шинам ва башанглиги, камтарлиги, ранг-камтарлиги, ранг- ларнинг ларнинг момо сс ҳолда танланиши, ҳолда танланиши, кийимнинг ёшига ва касбига мос-лиги, кийимни модага кийимнинг ёшига ва касбига мос-лиги, кийимни модага мувофиқлилиги, мувофиқлилиги, бижутерия, бижутерия, тақинчоқлар-тақинчоқлар- нинг кўп ва нинг кўп ва камлиги, ишига мослиги.камлиги, ишига мослиги. 3.3. ПардозПардоз нинг меъёрдалиги, ёши, касби нинг меъёрдалиги, ёши, касби ва ишига ва ишига мослиги.мослиги. 4.4. Причёска Причёска (сочнинг (сочнинг маълум бир тартибдалиги).маълум бир тартибдалиги). 5.5. МимикаМимика - - ҳис-ҳаяжоннинг ифода этилиши, юз ҳис-ҳаяжоннинг ифода этилиши, юз мушакларининг, маъноли ҳаракатларининг мушакларининг, маъноли ҳаракатларининг сўзланаётган нутқга гапга мослиги.сўзланаётган нутқга гапга мослиги. 6.6. ПантомимикаПантомимика - - қўл, оёқ, гавда ҳаракатлари: юриш, қўл, оёқ, гавда ҳаракатлари: юриш, қадамқадам ташлаш, эркин ҳаракат қилиш, жестлар ва ш.к.ташлаш, эркин ҳаракат қилиш, жестлар ва ш.к. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Педагогик муносабатПедагогик муносабат маданияти маданияти Муносабат вақтида осойишталик ва Муносабат вақтида осойишталик ва хайрихоҳликка,хайрихоҳликка, овоз оҳангига риоя қилишлик:овоз оҳангига риоя қилишлик: -суҳбатдошини эшита олиш, савол бериш ва жавоб беришни -суҳбатдошини эшита олиш, савол бериш ва жавоб беришни билиш, муносабат вақтида рўй берадиган вазиятларга мослаша билиш, муносабат вақтида рўй берадиган вазиятларга мослаша олиш, ўзгаларни тушуна олиш, ўзгалар фикрини таҳлил қилиши олиш, ўзгаларни тушуна олиш, ўзгалар фикрини таҳлил қилиши ва муносабат билдира олиш ва ш.к.ва муносабат билдира олиш ва ш.к. Қизиқарли ҳикоя, ахборот ва чиқишлар ҳамда Қизиқарли ҳикоя, ахборот ва чиқишлар ҳамда аудиториядагилар нигоҳли қарашлари орқали аудиториядагилар нигоҳли қарашлари орқали алоқа ўрнатишни билишлик:алоқа ўрнатишни билишлик: -ёрдамчи материал ёки маъруза матнига қарамай эркин, ишончли, -ёрдамчи материал ёки маъруза матнига қарамай эркин, ишончли, мантиқий боғланган нутқ орқали мавзу мазмунини аудиторияга мантиқий боғланган нутқ орқали мавзу мазмунини аудиторияга етказиб бериш, беҳаловат бўлмай, ҳар томонга қарайвермай, етказиб бериш, беҳаловат бўлмай, ҳар томонга қарайвермай, тингловчиларда мавзуга ёки ўқув жараёнига хоҳиш, қизиқиш тингловчиларда мавзуга ёки ўқув жараёнига хоҳиш, қизиқиш уйғотиш,уларнинг ҳаракатини тушуна олиш ва ш.к.уйғотиш,уларнинг ҳаракатини тушуна олиш ва ш.к. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Тарбиячи ташкил этишни, Тарбиячи ташкил этишни, юришни, ҳазиллашишни, юришни, ҳазиллашишни, қувноқ, жаҳлдор бўлишни қувноқ, жаҳлдор бўлишни билиши лозим, у ўзини шундай билиши лозим, у ўзини шундай тутиши лозимки, унинг ҳар тутиши лозимки, унинг ҳар бир ҳаракати тарбияласин.бир ҳаракати тарбияласин. А.С.МакаренкоА.С.Макаренко www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ЎЗ-ЎЗИНИ БОШҚАРИШ МАДАНИЯТИЎЗ-ЎЗИНИ БОШҚАРИШ МАДАНИЯТИ -ортиқча ҳаяжонни йўқ қила олиш;-ортиқча ҳаяжонни йўқ қила олиш; - - сўзга чиқишдан олдин журъ-сўзга чиқишдан олдин журъ- атсизликни енга олиш;атсизликни енга олиш; -қаттиқ ҳаяжон, руҳий зарба-қаттиқ ҳаяжон, руҳий зарба (стресс) вақтида ўзини бош-(стресс) вақтида ўзини бош- қара олиш;қара олиш; -ўзида ишга, фаолиятига-ўзида ишга, фаолиятига керакли бўлган кайфиятни керакли бўлган кайфиятни ҳосил қила олиш. ҳосил қила олиш. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

НУТҚ МАДАНИЯТИНУТҚ МАДАНИЯТИ 1.1. Нутқнинг Нутқнинг грамматик грамматик жиҳатдан тўғрилигижиҳатдан тўғрилиги 2.2. Сўз бойлигиСўз бойлиги 3.3. Нутқнинг ифодалилиги ва хис-туйғу билан Нутқнинг ифодалилиги ва хис-туйғу билан суғорилганлигисуғорилганлиги 4.4. Нутқ техникаси:Нутқ техникаси: -нутқнинг жарангдорлиги, масофаси; -талаффузнинг ва овознинг майинлиги; -овоз кучининг тўғри танланиши; -нутқ тезлигининг тўғри танланганлиги; -нутқнинг талаффуз тарзи, сўзларнинг аник, равшан айтилиши; -нутқ гигиенасига риоя килиниши ва ш.к. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Тилининг ширинлиги ва хулқнинг Тилининг ширинлиги ва хулқнинг поклиги сен учун ҳар қандай оғир ишни поклиги сен учун ҳар қандай оғир ишни енгиллаштиради, тор ризқингни енгиллаштиради, тор ризқингни кенгайтиради, етолмаган мақсадларингга кенгайтиради, етолмаган мақсадларингга етказади, одамлар сени севади ва сенинг етказади, одамлар сени севади ва сенинг фойданг учун меҳнатини аямайди.фойданг учун меҳнатини аямайди. Абдулқодир Нурий ал БарзанжийАбдулқодир Нурий ал Барзанжий «Муктатафоти адабиййа»«Муктатафоти адабиййа» (Одобга оид термалар)(Одобга оид термалар) www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Ўқитувчининг педагогик маданияти Ўқитувчининг педагогик маданиятини ташкил этувчи омиллар Маънавий етуклик Билимдонлик Педагогик технология Педагогик меҳнат Педагогик маҳорат Педагогик техника Бу мураккаб тузилма бўлиб, у ўз ичига касбий педагогик тажрибани,ундаги педагогик маҳорат даражасини ва билимларини олади.Ўқитувчининг педагогик маданияти www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

ШарШар ққ мутафаккирлари, донишманд мутафаккирлари, донишманд ва олимлари ва олимлари ўқитувчи маҳорати ўқитувчи маҳорати ҳақидаҳақида • Абу Наср Фаробий Абу Наср Фаробий «Фозил одамлар «Фозил одамлар шаҳри» шаҳри» хамда-хамда- Юсуф Юсуф Хос Хожибнинг Хос Хожибнинг «Кутад«Кутад ғғ у билиг» у билиг» асарларида асарларида бошқарув бошқарув маданияти, услублари;маданияти, услублари; • Ибн Сино Ибн Сино «Тадбири манзил» «Тадбири манзил» китоби китоби «Мактабда «Мактабда болаларни болаларни ўқитиш ўқитиш ва тарбиялаш» ва тарбиялаш» бўлимида бўлимида ўқитувчи ўқитувчи ва унинг ва унинг маҳоратли бўлишига, уларни маҳоратли бўлишига, уларни танлашга қўйилган талаблар;танлашга қўйилган талаблар; • Ҳусайн Ҳусайн ВВ оо из Кошифий из Кошифий «Ноти«Ноти ққ лик санъати», «Юзни лик санъати», «Юзни ўқиш ўқиш санъати» санъати» асарларида муносабатга киришиш, асарларида муносабатга киришиш, нутқ нутқ ва муомала маданияти;ва муомала маданияти; • Турк олими Мустафо Турк олими Мустафо Ҳомийпошшо Ҳомийпошшо «Болаларнинг «Болаларнинг вазифалари» вазифалари» ҳамда Абдулқодир Нурий ҳамда Абдулқодир Нурий ал-ал- Барзанжийнинг Барзанжийнинг «Одобга оид термалар» «Одобга оид термалар» китобларида китобларида ўзаро инсоний ўзаро инсоний муносабатлар, муомала муносабатлар, муомала қоидаси, устозларни ҳурматлаш.қоидаси, устозларни ҳурматлаш. • www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Похожие

Педагогик маҳорат ва маданият

Педагогик маҳорат, технология ва маданият фанининг предмети, мақсади ва вазифалари

Педагогик технология

Педагогик технология

Педагогик маҳорат ва нутқ маданияти