Меҳнат тарбияси - Педагогиka - Презентации

Меҳнат тарбияси

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

225.6357421875 KB

Меҳнат тарбияси ўқувчиларга меҳнатнинг моҳиятини чуқур англатиш, уларда меҳнатга онгли муносабат, шунингдек, муайян ижтимоий-фойдали ҳаракат ёки касбий кўникма ва малакаларини шакллантиришга йўналтирилган педагогик фаолият жараёни бўлиб, ижтимоий тарбиянинг муҳим таркибий қисмларидан бири ҳисобланади. Меҳнат тарбиясини шундай ташкил этиш керакки, инсон меҳнат жараёни ва унинг натижасидан қаноатланишини таркиб топтиришга кўмаклашсин. Меҳнат тарбиясининг провард мақсади шахс характерининг асосий хислати сифатида унинг меҳнатга бўлган эҳтиёжини шакллантиришдир. Ўқувчиларнинг ижтимоий ривожланишини таъминлашда меҳнат тарбияси муҳим шартлардан бири бўлиб ҳисобланади. Унинг амалга оширилиши давлат томонидан олиб борилаётган ижтимоий ва иқтисодий сиёсат мазмуни билан белгиланади.

МЕҲНАТ ТАРБИЯСИНИНГ ВАЗИФАЛАРИёш авлодда меҳнат қилиш истагини қарор топтириш ва уларни замонавий ишлаб чиқаришнинг турли соҳаларида фаолият юритишга тайёрлаш; ўқувчиларда умумжамият манфаати йўлида меҳнат қилиш эҳтиёжини ҳосил қилиш; уларнинг ақлий қобилиятларини ривожлантириш; ўқувчиларнинг мавжуд билимларини узлуксиз равишда такомиллаштириб боришлари учун зарур шарт-шароитни яратиш; уларда меҳнат кўникма ва малакаларини таркиб топтириш; ўқувчилар фаолиятида юқори маданият, мақсадга интилиш, ташкилотчилик, меҳнат интизоми, тадбиркорлик, тежамкорлик, ишни сифатли бажариш, моддий бойликларга эҳтиёткорона муносабатда бўлиш, ҳаётий фаолият йўналишини белгилаш малакаларини шакллантириш;ўқувчиларда давлат иқтисодий сиёсати мазмунига таянган ҳолда улар яшаб турган ҳудудлар ишлаб чиқариш хусусиятларига мувофиқ касбларни эгаллашга бўлган қизиқишни ошириш; ўқувчиларни касбга йўллаш, уларни меҳнат фаолиятининг барча турлари, шунингдек, улар яшаётган ҳудудда эҳтиёж мавжуд бўлган мутахассисликлар билан таништириш.

Меҳнат тарбияси ўқувчиларнинг ақлий, маънавий-ахлоқий, жисмоний ва эстетик тарбияси билан ўзаро боғлиқ ҳолда яхлит тизимда амалга оширилади . Чунончи: Ақлий тарбия ўқувчилар меҳнат тарбияси, уларни касбга тайёрлашнинг асоси саналади. Зеро, меҳнат – назарий ва амалий билимларни эгаллашга ёрдам беради, билим эса ўз навбатида шахсни меҳнатга тайёрлашни такомиллаштиради. Меҳнат тарбиясининг самарадорлиги ўқувчиларни меҳнат фаолиятига тайёрлаш жараёнида ҳар томонлама ривожланган шахсни тарбиялаш вазифаси билан белгиланади. Меҳнат тарбияси ахлоқий тарбиянинг асосий воситаси ҳисобланади. Чунки меҳнат фаолияти ёрдамида ўқувчида меҳнатсеварлик, интизомлилик, иродалилик, ташаббускорлик, мустақил ҳаракат қилиш каби ахлоқий хислатлар ҳам шаклланади. Меҳнат тарбияси эстетик тарбия билан мустаҳкам алоқада олиб борилади. Меҳнат тарбияси мазмунига эстетик элементларни сингдириш асосида уни амалга ошириш ўқувчилар меҳнат тарбиясида катта аҳамият касб этади. Меҳнатда гўзаллик ва ўз меҳнатидан завқланиш унинг янада самарали кечишига ёрдам беради. «Миллий истиқлол ғояси: асосий тушунча ва тамойиллар» риволасида миллий истиқлол мафкурасининг ижтимоий-иқтисодий асослари ҳақида фикр юритилар экан: «Миллий истиқлол мафкураси ўз моҳиятига кўра, ҳар бир фуқаронинг муносиб турмуш даражасини таъминлайдиган фаровон ҳаёт кечиришга чорлайди. Ҳар бир инсонни, у қайси шаклдаги мулкчилик асосида меҳнат фаолияти билан шуғулланмасин, шахсий манфаатларини халқ ва ватан манфаати билан ўзаро уйғунлаштириб яшашга ундайди. ... Ҳар бир фуқаронинг фаровонлиги – бутун жамиятнинг фаровонлигидир, ғоясини илгари суради» 1 , - деб таъкидланиши ҳам бежиз эмс.

ўқувчиларнинг меҳнатни гўзаллик манбаи сифатида тушунишларига эришиш меҳнатда дўстлик, ўртоқлик ва ҳамкорликка эришиш ўқувчиларда жамият ва умумхалқ мулкини кўз қорачиғидай асраш туйғуларини шакллантириш меҳнатда ижодкорликни қўллаб-қувватлаш уларнинг меҳнатга онгли муносабатда бўлишларига эришиш уларда меҳнатда жавобгарликни ҳис этиш туйғусини тарбиялаш ўқувчиларда меҳнат ва меҳнат аҳлига ҳурмат туйғуларини қарор топтиришуларда меҳнат қилмай ҳаёт кечирувчиларга нисбатан нафрат уйғотишуларнинг ихтиёрий равишда меҳнат қилишлариўқувчилар томонидан меҳнатнинг ижтимоий аҳамиятини тушунилиши МЕҲНАТ ТАРБИЯСИНИНГ АСОСИЙ МЕЗОНЛАРИ

Бундан ташқари «Авесто», Кайковуснинг «Қобуснома», Абу Наср Форобийнинг «Фозил одамлар шаҳри», Абу Райҳон Берунийнинг «Геодезия», «Минерология», Маҳмуд Қошғарийнинг «Девону луғатит турк», Юсуф Хос Ҳожибнинг «Қутадғу билиг», Алишер Навоийнинг бир қатор асарлари ва шу каби маърифий мерос намуналарида меҳнатсеварлик, касб-ҳунарнинг аҳамияти ҳақида муҳим фикрлар баён этилган.

Юсуф Хос Ҳожибнинг «Қутадғу билиг» асарида эса шаҳар ва қишлоқ халқини ижтимоий табақаларга ажратиб, деҳқонлар, ҳунармандлар, чорвадорлар, олимлар, табиблар ва бошқалар ҳақида сўзлаб, уларнинг жамият ҳаётидаги ўрнига алоҳида тўхталиб ўтади. Турли касблар, айниқса, деҳқончилик, ҳунармандчилик ва чорвачиликка оид фикрларини баён этади. У деҳқон, ҳунарманд ва чорвадорларни жамиятнинг моддий бойликларини яратувчи сифатида таърифлайди. Масалан, аллома деҳқонлар ҳақида: ... Қалуғ тебранурка булардан асўғ, Тузук тэгир йэ ичимдан татўғ. (Ҳамма қимирлаган жонга булардан манфаат (бўлади), Ҳаммасига ейим (ва) ичимдан ҳаловат етади). Деб деҳқонлар меҳнатини улуғлаш билан бирга, ҳунармандлар ҳақида ҳам «жуда зарур кишилардир ... темирчи, тикувчи, этикдўз, сувчи, эгарчи, тошчи, ўқчи, камончиларнинг фойдаси катта. Уларни санай бериб кўзим узайиб кетди. ... Бу дунёга улар яхшилик келтирадилар, Улар жуда кўп ажойиб нарсаларни ишлайдилар», - деб ўзининг хайрихоҳлигини баён этади ва ҳукмрон доираларга меҳнаткашлар билан муносабатда бўлиш шартлари хусусида ўз тавсияларини баён қилади.

Деҳқонларга нисбатан: Буларга қатилғил, қарилғил ўзун Тилин йўқши созла, ачуқ тут йузун. (Ўзинг булар билан аралашгин, қўшилгин, Тилда яхши сўзла, юзингни очиқ тут). Ҳунармандларга нисбатан: Кераклик кишилар йэма бу сэна, Йўқўн тут буларўғ тосулғай тона. (Булар ҳам сенга керакли кишилардир, Буларни яқин тут, фойдаси тегади (эй) баҳодир) Чорвадорларни ҳам ҳақиқий меҳнаткаш инсон сифатида улуғлаб: Қатўлғил, қарўлғўл, йэтур ҳам ичур, Кўнчилик узала тириғлик кэчур. Неку қулса бэргил, кэрэк бўлса ал, Кўни кўрдим ушбу қуту билмас ал. (Аралашгин, қўшилгин, едир ҳам ичир, Тўғрилик ичра тирикчилик кечир. Нима сўраса бергил, керак бўлса ол Чиндан кўрдим ушбу одамлар Ҳийла-найрангни билмайди(лар)

• XV асарнинг йирик мутафаккири Алишер Навоийнинг меҳнаткаш инсонни улуғловчи, меҳнат тарбияси ҳақидаги фикрлари «Ҳайратул аброр», «Фарҳод ва Ширин», «Маҳбуб-ул қулуб» асарлари ҳам мавжуд. • Алишер Навоийнинг ҳақиқий инсон учун энг яхши фазилатлардан бири меҳнатсеварлик деб кўрсатади. У «Ҳайратул аброр»нинг бешинчи мақолатида кишиларнинг саховатига кўз тикишдан кўра ўз қўли билан ҳаёт кечириш улуғроқ ва олийжаноброқ эканлигини «Ҳотам Тойи»3 ҳикоятида келтиради. • Ҳотам Тойи бир куни қўй-қўзилар сўйдириб, халққа катта зиёфат беради. Сўнг бироз дам олиш учун далага чиқади. Унга елкасида ўтин кўтариб келаётган бир чол учрайди. Ҳотам Тойи унга «Даштда юриб бехабар қолгандирсан, ташла бу оғир юкни, Ҳотам ўйига бориб зиёфаида иззат кўргил», - дейди. Шунда чол кулиб: «Эй, оёғига ҳирс банд солган, ғайрат водийсига қадам урмаган киши, сен ҳам бу тикан меҳнатини чеккин ва Ҳотамнинг миннатидан қутулгин», - деб жавоб қилади.

• Педагог-шоир Ҳ.Ҳ.Ниёзий эса мактаб ёшларни илмли, одобли қилиб тарбиялаши ва ҳунарга ўргатиши керак, - деб таъкидлаган экан, ёшлар маънавий фазилатларининг шаклланишида меҳнатнинг ролини юқори баҳолайди. Шеърларида болаларни ота-оналарининг меҳнати қадрига етишга ундайди.

• Меҳнат тарбияси билан меҳнат таълими бир- бири билан ўзаро боғланган. Меҳнат фаолияти маълум билимга эга бўлишни талаб этади. Зеро, билим ва кўникмалар ўқувчини меҳнат фаолиятига тайёрлайди. • Таълим жараёнида олган билимларини амалиётда синаб кўрадилар, Умумий меҳнат жараёнида ўқувчиларнинг комбинатлар, жамоа ҳамда фермер хўжаликлари, корхона, завод ва фабрикаларда техник ва технологик билимлари мустаҳкамланади, шунингдек, улар ташкилотчилик малакаларига ҳам эга бўладилар.

Тўгарак фаолияти жараёнида ўқув-кўрсатмали қуроллар жадваллар расмлар диаграммалар коллекциялар Оддий моделлар Юқори синфларда стендлар Ҳаракатдаги моделлар

• Синфдан ташқари ишлар жараёнида меҳнат тарбияси айниқса муҳим аҳамият касб этади. • Синфдан ташқари машғулотларнинг турли шакллари ўқувчининг техник ижодкорлигини ривожлантиради, у ёки бу билим соҳасида билимга бўлган қизиқишини шакллантиради. Тўгарак ларда ўқувчининг қизиқиш ва қобилиятлари намоён бўлади.

Меҳнат фаолиятининг асосий турлари Меҳнат фаолияти Ўқув меҳнати Ижтимоий – фойдали меҳнат Ўз-ўзига ҳизмат қилиш Унумли меҳнат

Меҳнатга психологик жиҳатдан тайёр бўлиш эса тарбиявий ишлар тизимида амалга оширилиб, уларнинг ҳар бири қуйидаги вазифаларни ҳал этишга ёрдам беради ўқувчилар томонидан меҳнатнинг ижтимоий аҳамияти, меҳнатни ташкил этиш ҳаётий зарурият эканлигининг англаб етилишига эришиш уларда меҳнат фаолиятини амалга оширишга нисбатан рағбат уйғотиш ўқувчиларда меҳнат кўникма ва малакаларини шакллантириш ва ҳоказолар

Меҳнат тарбиясининг ташкилий шакллари

Ме ҳ нат тарбияси - ме ҳ нат байрами, ўқ увчилар ясаган буюмлар к ў ргазмаси; - ҳ ашарлар уюштириш; - қ аровчиси й ўқ , бемор, кекса ва ногирон кишиларга к ў рсатилувчи инсонпарварлик ёрдами; - к ў каламзорлаштириш; - таъмирлаш (мактаб биносини); - «Мо ҳ ир қў ллар» т ў гарагининг фаолияти

Меҳнат тарбиясининг иқтисодий тарбия билан алоқадорлиги Иқтисодий таълим Иқтисодий тарбия

Иқтисодий тарбияни ташкил этиш шакл ва методлари

И қ тисодий тарбия - маъруза; - семинар; - су ҳ бат; - учрашув; - та қ димот; - к ў ргазмалар ташкил этиш; - мунозара; - ба ҳ с; - амалий маш ғ улотлар; - ишбоп ў йинлар; - экскурсия; - ўқ увчилар конференцияси .

Фойдаланилган адабиётлар: • 1. Каримов И.А. Баркамол авлод – Ўзбекистон тараққиётининг пойдевори. – Тошкент, Ўзбекистон, 1997. • 2. Алметов Н.Ш. Педагогика //Ўқув қўлланма. – Алмаатў, 2001. • 3. Подласўй И.П. Педагогика. В 2 кн. Кн. 1. – Москва, Владос, 1999. • 4. Педагогика //А.К.Мунавваровнинг умумий таҳрири остида. – Тошкент, Ўқитувчи, 1996.

Похожие

Нафосат тарбияси 2

Тарбияси қийин ўқувчилар билан ишлаш методикаси

Тарбияси қийин ўқувчилар билан ишлаш методикаси

Таълим технологиялари фанининг илмий назарий асослари

Yuqori sinf o`quvchilari bilan olib boriladigan ishlar