Maxsus tarixiy usullar - Педагогиka - Презентации

Maxsus tarixiy usullar

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

999 KB

Maxsus tarixiy usullarMaxsus tarixiy usullar Reja:Reja: 1.Maxsus tarixiy metodlar haqida 1.Maxsus tarixiy metodlar haqida ma’lumot.ma’lumot. 2.Retrospektiv metod, “qoldiqlar 2.Retrospektiv metod, “qoldiqlar metodi”.metodi”. 3.Qiyosiy- tarixiy metod.3.Qiyosiy- tarixiy metod. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Maxsus tarixiy metodlarga quyidagilar kiradi: Matnshunoslik metodlari Tarixiy-qiyosiy tahlil Tarixiy genetik-(retrospektiv) metod Muammoli xronologik metod Davrlashtirish metodi Tuzilmali diaxron metod www.arxiv.uzwww.arxiv.uz01 01

SS hartli hujjatli va grammatik-diplomatik hartli hujjatli va grammatik-diplomatik metodlarmetodlar  M atnni tarkibiy unsurlarga bo’lish metodlari, ish yuritish va ish yuritish hujjatlarini o’rganish uchun qo’llaniladi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Matnshunoslik metodlari. • M atnni mantiqiy tahlili turli xil “qorong’u joylarni” talqin qilishga (interpretatsiya qilishga, hujjatdagi qarama-qarshiliklarni aniqlashga imkon beradi va h.k.) bunday metodlarni qo’llash orqali yetmagan (yo’q qilingan) hujjatlarni aniqlash, turli voqealarni rekonstruksiya (qayta tiklash) qilish imkoniyati yuzaga keladi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz20 01 02 030405 0F 16 08 1D 08 0A 0D 06071C

T urli xil manbalarni ma’lumotlarini qiyoslash imkoniyatini beradi . Hujjatlarni yuzaga keltirgan siyosiy kurash holatlarni qayta tiklash, u yoki bu aktni qabul qilgan ishtirokchilar tarkibini aniqlashtirishga imkon beradi. Tarixiy tahlil qilish va sintezning boshqa maxsus metodlari ham mavjud. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Tarixiy genetik-(retrospektiv) metod T arixiy voqea (hodisa, tuzilmalar)ni rivojlanishining qonuniyatlari va sabab- oqibat aloqalarini aniqlashda yordam beradi. U qandaydir dalillar, voqealar, hodisalarni sabablarini aniqlash maqsadida o’tmishga tizimli kirish bilan tavsiflanadi. Tarixiy genetik metod tarixiy taraqqiyotda va obyektiv omillar (siyosiy kurash mantiqi, iqtisodiy taraqqiyot va h.k.)da subyektiv shaxsiy omilning nisbatini aniqlash uchun ham qo’llaniladi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Muammoli xronologik metod K eng mavzularni qator tor muammolarga bo’lishni taqozo qiladi . U larning har biri xronologik ketma- ketlikda ko’rib chiqiladi. Bu metod materialni (tizimlashtirish va turkumlashtirish metodlari bilan birgalikda tahlilning 1-bosqichida) va uni yig’ishda hamda tarix bo’yicha ish matnining ichida bayon qilishda foydalaniladi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Sinxron metod Xronologiya metodi J amiyatda yuz berayotgan voqealarni bir vaqtda o’rganish xronologiya vaqt birligida tarixiy materialni bayon qilish Diaxron metod- davrlashtirish metodidirDiaxron metod- davrlashtirish metodidir www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

2. 2. Retrospektiv metod, Retrospektiv metod, “qoldiqlar metodi”“qoldiqlar metodi”  Tarixiy bilim retrospektiv (retro-lotincha Tarixiy bilim retrospektiv (retro-lotincha orqaga va speci-qarayman) tusda namoyon orqaga va speci-qarayman) tusda namoyon bo`ladibo`ladi .. CC hunki u voqealar amalda sababdan hunki u voqealar amalda sababdan oqibatga tomon rivojlanishiga qaratilgan. oqibatga tomon rivojlanishiga qaratilgan. Tarixchi oqibatdan sababga tomon yuradi, bu Tarixchi oqibatdan sababga tomon yuradi, bu bilish qoidasi har qanday holda so`zsiz yuz bilish qoidasi har qanday holda so`zsiz yuz beradi. Alohida olingan holda keying o`zida beradi. Alohida olingan holda keying o`zida oldingini aks ettiradi.oldingini aks ettiradi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Retrospektiv Retrospektiv metod, “qoldiqlar metod, “qoldiqlar metodi”metodi” O’O’ rganilayotgan tafakkur rganilayotgan tafakkur jarayonini yoki voqeani jarayonini yoki voqeani tushunish uchun uni tushunish uchun uni taraqqiyotini boshlanishidan taraqqiyotini boshlanishidan nihoyasigacha kuzatib borish nihoyasigacha kuzatib borish lozim.lozim. O ldin o`tganni tushunish va baholash uchun rivojlanishning yanada yuqoriroq bosqichidir Oldingi bosqichni boshqa bosqichlar bilan aloqasi bilangina emas, balki keyin yanada yuqoriroq darajadagi bosqich asosida tushunish mumkin www.arxiv.uzwww.arxiv.uz2717040D2717040D 071704101A071704101A 0707 0101 28122812 0D0D 1313 0404 04030403 0505 0B0B 01 01 28 0B 1E 0D06 09 01 28 1D 1D 09 1D 07 01

Retrospektiv metodni qo`llashning eng Retrospektiv metodni qo`llashning eng yaxshi namunalaridan biri bu yaxshi namunalaridan biri bu L.G.Morganning tadqiqotlaridirL.G.Morganning tadqiqotlaridir U o`zining “Qadimgi jamiyat” asarida oilaviy U o`zining “Qadimgi jamiyat” asarida oilaviy nikoh munosabatlarini guruhiy shakldan nikoh munosabatlarini guruhiy shakldan yakka shaklga tomon evolyutsiyasini yakka shaklga tomon evolyutsiyasini ko`rsatdi. Morgan oila tarixini yuqoridan ko`rsatdi. Morgan oila tarixini yuqoridan pastgacha poligamiya hukmron bo`lgan pastgacha poligamiya hukmron bo`lgan ibtidoiy holatgacha qayta tikladi. Morgan ibtidoiy holatgacha qayta tikladi. Morgan AA merika hindulari oilasi genezisi bilan merika hindulari oilasi genezisi bilan yunon-rim oila munosabatlaridagi yunon-rim oila munosabatlaridagi o`xshashlikni ko`rsatdi.o`xshashlikni ko`rsatdi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

“ Qoldiq metod” aniq-tarixiy tadqiqotda retrospektiv metod bilan juda yaqin aloqada bo`ladi. tarixchilar o`tmishga ketgan obektlarni zamonaviy tarixchi davrigacha yetib kelgan, saqlanib qolgan, qoldiqlar asosida obyektlarni rekonstruksiya qilish usulini tushunadilar www.arxiv.uz

“ Sivilizatsiyani amalda borishini kuzatish bizga yordam beradigan guvohliklar orasida dalillarning keng sinfi mavjud, ularni belgilash uchun men “qoldiq ” atamasini kiritishni qulay deb hisoblar edim” (Taylor “Pervobitnaya kultura” M.1990-y. 10-bet).Ibtidoiy madaniyatni taniqli tadqiqotchisi E.Taylor (1832-19I7yillar) yozgan edi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

nemis tarixshunosligida o`rta asrlar agrar nemis tarixshunosligida o`rta asrlar agrar tarixini muammolarini o`rganish uchun tarixini muammolarini o`rganish uchun XIX asrda keng qo`llanildiXIX asrda keng qo`llanildi Alohida tarixchilarning ishlarida esa u agrar-Alohida tarixchilarning ishlarida esa u agrar- tarixiy tadqiqotlarni asosiy metodi bo`lditarixiy tadqiqotlarni asosiy metodi bo`ldi Bu metodlarni qo`llanilishi tarixchilarni Bu metodlarni qo`llanilishi tarixchilarni tadqiqotlarini boshlang`ich metodologik tadqiqotlarini boshlang`ich metodologik qoidalari bilan yaqin aloqasini bildiradiqoidalari bilan yaqin aloqasini bildiradi Bu tarixiy taraqqiyotni evolutsion mazmuniga Bu tarixiy taraqqiyotni evolutsion mazmuniga ishonch bilan qarab o`tmish bugunda qayta ishonch bilan qarab o`tmish bugunda qayta ishlab chiqiladi va uning oddiy da’vomi bo`ladi. ishlab chiqiladi va uning oddiy da’vomi bo`ladi. “ Qoldiq metodi” www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Tarixiylikni e`tirof etgan fransuz Tarixiylikni e`tirof etgan fransuz tarixchisi M.Blok va bu maktab vakillari tarixchisi M.Blok va bu maktab vakillari fransuz tarixini ma`lum bir davrini fransuz tarixini ma`lum bir davrini o`rganishda “qoldiqlar metodi”dan o`rganishda “qoldiqlar metodi”dan unumli foydalandilarunumli foydalandilar  Bu metodni qo`llagan tarixchilarni tajribasi Bu metodni qo`llagan tarixchilarni tajribasi ko`rsatadiki, “qoldiq metodga” qo`yiladigan ko`rsatadiki, “qoldiq metodga” qo`yiladigan asosiy metodologik talablar tarixchi asosiy metodologik talablar tarixchi allaqachon yo`q bo`lib ketgan. Tarixiy allaqachon yo`q bo`lib ketgan. Tarixiy voqelikning manzarasini ilmiy yo`l bilan voqelikning manzarasini ilmiy yo`l bilan qayta tiklash uchun o`sha guvohliklarning qayta tiklash uchun o`sha guvohliklarning qoldiq xususiyatini aniqlash va asoslash qoldiq xususiyatini aniqlash va asoslash lozimligidadir. Bu metodni ilmiy qo`llashni lozimligidadir. Bu metodni ilmiy qo`llashni sharti o`tmish voqelikni baholashda haqiqiy sharti o`tmish voqelikni baholashda haqiqiy tarixiy bo`ladi.tarixiy bo`ladi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

3. Qiyosiy-tarixiy metod. • turli voqea-hodisalar, tuzilmalar taraqqiyotidagi umumiy hamda o’ziga xos tomonlarini aniqlash imkoniyatini beradi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Qiyosiy- tarixiy metod-bu ilmiy metod bo’lib qiyosiy yo’l bilan tarixiy voqeliklardagi umumiylik va alohidalik aniqlanadi. U yoki bu hodisa, yo ikki har xil birgalikda yashovchi hodisalar taraqqiyotini turli tarixiy bosqichlarini bilishga erishiladi. Bu tarixiy metodning boshqa xil ko’rinishidir. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

Qiyosiy -tarixiy metod o’rganiladigan Obyektning taraqqiyotidagi darajalarni Aniqlash va qiyoslash bo’lib o’tgan o’zgarishlar , taraqqiyot ananalarini aniqlashdir www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

tarixiy-tipologik qiyoslash o’zini kelib chiqishi bilan bog’lanmagan voqealarni genezis va taraqqiyotning bir xil sharoitlari bilan o’xshashligini qiyoslash Qiyosiy- tarixiy metodning turli shakllarini ajratish mumkin tarixiy-genetik qiyoslash, hodisalarning o’xshashligi ularning kelib chiqishidan qarindoshligi natijasi sifatida tushuntiriladi; qiyoslash orqali turli hodisalarni o’zaro ta’siri belgilanadi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

XIX asr sotsiologiyasida qiyosiy-tarixiy metodXIX asr sotsiologiyasida qiyosiy-tarixiy metod O.Kont va G.Spenser qiyosiy-O.Kont va G.Spenser qiyosiy- tarixiy metodni sotsiologik tarixiy metodni sotsiologik metodning asosiy metodi deb metodning asosiy metodi deb qarab, uni taraqqiyotning qarab, uni taraqqiyotning evolutsion chiziqli ko’rinishi evolutsion chiziqli ko’rinishi deb sharhladilar.deb sharhladilar. O.Kont va G.Spenser g’oyalari bilan bog’langan edi www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

XIX asrda qiyosiy -tarixiy etnografiya turli tarzda qo’llanila Boshlandi.Huquqshunoslikda sotsiologiyada Tilshunoslikda www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

E.Dyurkgeym qiyosiy sotsiologiyada umuman sotsiologiyani mohiyatini ko’rdilar. Shu vaqtning o’zida sotsiologiyadagi qiyosiy-tarixiy metodni statistik metodlar (A.Ketle, Belgiya) tizimlar tuzulishi va evolutsiyasi bilan birlashtirishga urunishlar qilinmoqda Lekin tuzilma va tuzumlarni o’rganish qiyosiy- tarixiy metodni tanqidi bilan bog’langan. Ilk funksionalizm (B.Malinovskiy va boshqalar) bu metodlarni bir- biriga qarshi qo’ydi va ijtimoiy tizimlarni ularni rivojlanishi va qarama-qarshiligiga o’rganishga urg’u berdi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

V.Dilteyning moddiy tarixiy maktabini sotsiologiyadagi tanqidini E.Tryolch va M.Veberlar ning tanqidi ularning nazariyasida qiyosiy- tarixiy metodni qiyosiy tipologik metodga o’zgartirishga olib keldi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

XX asrning ikkinchi yarmida mensimaslik bosqichi o’tganidan keyin qiyosiy-tarixiy metodga qiziqish qayta tug’ildi Turli xil madaniy qadriyatlar va normalarni qiyosiy chiziqda o’rganish madaniy- tarixiy tiplar, nazariyalarda berilgan (P.Sorokin, A.Toynbi). biroq har bir madaniyat yaxlit yopiqlikda chiqadi va ularni bir-biriga transformatsiyasi va rivojlanishi jarayoni qarab chiqilmaydi. Qator ijtimoiy muassasalarni misol uchun olib qiyosiy tahlil qilish da’vom etmoqda (R.Benedikt, M.Mig AQSH va boshqalarda). Qiyosiy- tarixiy metodning ahamiyatini qayta mushohada qilish an’anasi madaniy antropologiya va tilshunoslik uchun xosdir. 1960-yilda sivilizatsiyalarni qiyosiy o’rganish xalqaro jamiyati tashkil topdi. www.arxiv.uzwww.arxiv.uz

• Qiyosiy-tarixiy metod tarixchilar foydalanadigan bilish usullaridan biri hisoblanadi. Biror-bir ilmiy tadqiqot usiz amalga oshmaydi. Bu metodning zarurligi va qo`llash imkoniyati bilish obyektini xususiyati-tarixiy voqelikni umumiylikning yaxlitligi sifatida takrorlanadigan va yagonalikni, turli hodisa va jarayonlarda takrorlanmaslik bilan shartlanadi. www.arxiv.uz

Foydalanilgan adabiyotlar:  Karimov I . A . Tarixiy xotirasiz kelajak yo ` q . T : “ O ` zbekiston ” 1998-y.  Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat- yengilmas kuch. T.: “ Ma’naviyat ” , 2008 -y.  Rajabov.R ,, Tarix fani metodologiyasi asoslari “ T: “Istiqlol” 2013-y. www.arxiv.uz

Похожие

Korreksion (maxsus) pedagogika

O’rta maxsus kasb hunar ta’limi mazmuni

O’rta maxsus kasb-hunar ta’lim mazmuni 2

Ijtimoiy pedagogika rivojlanishining madaniy-tarixiy asoslari

O`rta maxsus kasb bilim yurtlarini boshqarish prinsiplari va qonuniyatlari