Комил инсон ва ининг шаркона фазилатлари - Педагогиka - Презентации

Комил инсон ва ининг шаркона фазилатлари

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

454.548828125 KB

КОМИЛ ИНСОН ВА ИНИНГ ШАРКОНА ФАЗИЛАТЛАРИ

Комил инсон тушунчаси маънавий баркамол инсон тушунчаси билан хамохангдир. Маънавий баркамолликка эришмай комил инсон даражасига етиш мумкин эмас. Демак, маънавий баркамолликка интилиш - бу комил инсон даражасига эришиш учун интилишдир. Комилликка инсон бутун умри давомида эришиб боради. Учала тушунча: соглом авлод, маънавий баркамол, комил инсон - даражама-даража чукур маъно касб этади. Шундан келиб чикадиган булсак, комил инсон булишнинг аник чеки ва чегараси йук. Бизнинг кухна тарихимизда юзага келган, халк, мамлакат тарихида катта маънавий- ахлокий тарбия ролини уйнаган тасаввуф комил инсон назарияси хакидаги, уни тарбиялаш, вояга етказиш хакидаги таълимот ва амалиёт саналади. Мазкур саволни тасаввуф таълимотидан келиб чиккан холда баён этишни максадга мувофик деб топдик. Комил инсон биз учун идеалдир. У барча дунёвий ва илохий билимларни эгаллаган, рухи мутлак рухга туташ, файзу каромати сероб, калби эзгу туйгуларга лиммо-лим тула покиза зот. Комил инсон одамзод орзу килган жамики эзгу хислатларнинг ифодачиси.

Комил инсонлар жамиятнинг тирик виждонларидир. Кишилар уларга караб хушёр тортадилар, дунё бехудалигидан узларига келиб, уз калбларига, уз килаётган ишларига разм соладилар, тавба-тазарру киладилар. Комил инсонларнинг афъолу аъмоли инсонлар дилига кувват, кузига нур багишлаган. Комил инсон хакида тасаввуф адабиётида куп асарлар битилган. Ана шундай кишилардан бири XIII асрда яшаган Азизиддин Насафий булиб, «Инсони комил» номли рисоласида комил инсонга таъриф бериб шундай ёзади: «Билгилки, комил инсон деб шариат ва тарикат ва хакикатда етук булган одамга айтадилар ва агар бу иборани тушунмасанг, бошка ибора билан айтайин: билгилки, комил инсон шундай инсондирким, унда куйидаги турт нарса камолатга етган булсин: яхши суз, яхши феъл, яхши ахлок ва маориф». Бу сифатлар билан зийнатланган одам ёлгон, риё ва бадкирдорликдан чекинади, хамма вакт эзгу ният билан яшаб, эзгу ишларга тайёр туради.

Яхши сифатларни эгаллаб борган одам комил инсон мартабасига кутарила олади. Комил инсон - инсонларнинг энг мукаммали, энг окили ва доноси. Комил инсон инсонлар жамияти ичидан етишиб чикадиган муътабар зотдир. Инсонлар комилликка ахлокий-маънавий покланиш жараёнида эришадилар. Комилликнинг белгиси хак йулидан бориб, халкка фойда келтиришдир. Киши уз сузи, амалий ишлари, нияти билан канчалик одамларга фойда келтирса, ёмонларни тугри йулга солса, хак йулида фидо булса, у шунча комил булади. Комил, баркамол инсонни тарбиялаш, вояга етказиш хакида мусулмон Шарки ахлоки тарихида инсон хаёти учун дастуруламал, кулланма вазифасини утаган куп пандномалар, халк китоблари мавжуд булган. Шулардан баъзиларини санаб утамиз. Чунончи, Кайковуснинг «Кобуснома», Саъдийнинг «Гулистон», «Бустон», Амир Темурнинг «Темур тузуклари», Абдурахмон Жомийнинг «Бахористон», Алишер Навоийнинг «Махбубул-кулуб», Хусайн Воиз Кошифийнинг «Ахлоки мухсиний» ва бошкаларни курсатишимиз мумкин. Бу асарларнинг купчилигида одил шох ва адолат, халоллик, софлик, поклик, тугрилик, ростгуйлик, инсонпарварлик, маърифатли булиш каби инсоннинг шаркона фазилатлари берилган.

Алишер Навоийнинг «Насойимул мухаббат» асарида комил инсонга хос хусусиятлар, унинг шаркона фазилатлари санаб утилган. Булар каторига улуг мутафаккир куйидагиларни киритади: тавба, халол лукма билан каноатланиш, уз касбидан топиб кун утказиш, шариатга риоя этиш, барчадан узини кам деб билиш, хатто фарзандлари, хизматкорларига куполлик килмаслик, чучук тилли булиш - яхши, мулойим тилли булиш, рахмдил булиш, сахий булиш, мард булиш, халимлик, хушхулк булиш, ризо-розилик билан кун утказиш, сабрли булиш, садокатли, вафоли булиш, риёзат чекишдан куркмаслик ва бошкалар. Шу тарика утмишда, комил инсоннинг узига хос ахлок кодекси ишлаб чикилган булиб, бу сифатларга эга булиш хар бир одамнинг орзу-армони деб каралган. Комил инсон хакидаги гоялар катта ижтимоий-ахлокий ахамиятга эга булган. У инсонни шарафли, эзгулик ва буюк хайр рухида тарбиялаш, мехру мухаббат, вафо ва садокатни кучайтиришга хизмат килиб келди. Xар замон, хар лахзада инсонларга уларнинг инсонлигини эслатиб, ёвуз, кабих ишлар, ножуя хатти-харакат ва киликлардан сакланишга кумаклашди, уларда иймон ва виждон биносининг пайдо булишини таъминлайди.

Комил инсон иймон ва эътикодлилик, халоллик ва покликнинг олий тимсоли. Биз хаммамиз шунга интилиб яшамогимиз лозим. Мустакил Узбекистоннинг бозор муносабатларига утиш шароитида иймонли булиш, халоллик ва поклик, виждонли ва диёнатли булиш нечоглик зарур эканлиги хаммамизга аён. Мана шунинг учун хам Президентимиз маънавий баркамол инсон тарбиясида ёшларимизни элини, ватанини севувчи комил инсон килиб тарбиялаш ишига алохида ахамият бериб келаётир. Президентимизнинг куйидаги таърифида комил инсоннинг асосий хусусиятлари хар тарафлама чукур ва теранлик билан баён килиб берилганлиги диккатга сазовордир: «Комил инсон деганда, - деб ёзади Ислом Каримов, - биз аввало, онги юксак, мустакил фикрлай оладиган, хулк атвори билан узгаларга ибрат буладиган билимли, маърифатли кишиларни тушунамиз». Унинг шаклланганлиги даражасини характерловчи энг мухим фазилатлар эса куйидагилардир: аклий зукколик, хукукий комиллик, ахлокий етуклик, сиёсий теранлик, мехнатга халол муносабат, юксак маданий, маънавий савия, профессионал ифтихор, миллий ва умуминсоний гурур ва бошкалар.

Юкоридагиларни хозирги мустакил хаётимиз, турмуш тарзимиз, кишиларнинг, айникса, ёшларнинг интилишлари билан боглаб комил инсон чизгиларига куйидаги хислат ва фазилатлар киришини умумий тарзда баён этишимиз мумкин: Комил инсоннинг умумий хислатлари : ёкимлилик, куркамлик, жозибадорлик, салобатлилик, хурматга сазоворлик, шоироналик, улугсифатлик, узига хослик, етуклик, жиддийлик, маданиятлилик, тарбияланганлик ва бошкалар; Комил инсоннинг ахлокий фазилатлари : инсонпарварлик, дустлик, гамхурлик, жонкуярлик, самимийлик, одамийлик, болажонлик, иймонлилик, фидокорлик, хушмуомалалик, боадаблик, илтифотлилик, кечиримлилик, мехмондустлик, халоллик, тугрилик, диёнатлилик, харомдан хазар этиш, мехнатсеварлик, ватанпарварлик ва хакозолар;

Ишбилармонлик хислатлари : ишчанлик, тиришкоклик, серхаракатлилик, масъулиятлилик, инсофлилик, халоллик, малакалилик, эпчиллик, уддабуронлик, саранжом-саришталик, тадбиркорлик, аниклик, тежамкорлик, баркамоллик, таъмасизлик, таваккалчилик ва бошкалар; Зукколик, идроклилик фазилатлари : зехнлилик, бамаънилик, хотиржамлик, соглом фикрлилик, донишмандлик, сезгирлик, заковатлилик, топкирлик, нотиклик, танкидийлик, дадиллик, омилкорлик, саводхонлик, кизикувчанлик, ишкибозлик кабилар; Собитлик хислатлари : фаоллик, катъиятлилик, тезкорлик, жушкинлик, саботлилик, бир сузда туришлик, баркарорлик, ботирлик, довюраклик, интизомлилик, жиддийлик, нафсни тийишлик, узини йукотмаслик, совукконлик, узига талабчанлик, камсукумлик, узини узи идора эта билиш ва бошкалар. Эхтирослилик хислатлари : кутаринкилик, тантанаворлик, кулиб турувчанлик, хазинлик, келажакка ишонч, эзгулик, кек сакламаслик, олижаноблик, оташинлик, нозик табиатлилик, хаёлилик, хижолатпазлик, иффатлилик ва хакозолар.

Бизнингча, айни шу хислат ва фазилатларни ёшларимиз онгига сингдира борилиши уларни баркамол, соглом ва комил инсон рухида тарбиялашда мухим ахамият касб этади. Мустакиллик рухида янгича фикрлайдиган фозил, комил инсон, энг аввало, фукаролик бурчини аъло даражада хис этадитган шахс булиши даркор. Содда килиб айтганда, хар кайси комил инсон, хар биримиз: «Шу давлат, шу жамият менга нима берди?» деб эмас, балки: «Мен узим Ватанимга, элу юртимга нима бердим?» деб уйлашимиз ва хар дам шу акида билан яшашимиз керак. Мустакилликка эришиб, маънавият ва маърифат масалаларига биринчи даражали ахамият беришимиз, мустакилликни мустахкамлаш вазифалари, тарбия сохасида соглом авлод, маънавий баркамол инсон, комил инсон каби тушунчаларга изох беришни, уларнинг мохиятини очиб беришни такозо этмокда. Юкорида айтганимиздек улар мохияти бирдай тушунчалар. Инсонни тугриликка, халолликка, покликка, ватанпарварлик ва инсонпарварликка, эзгуликка ва куйингки, юксак ахлоклиликка йуллаш бу тушунчаларнинг мохияти ва мазмунини ташкил этади.

Хозирги кунда бу масалаларга биринчи даражали ахамият беришимизнинг боиси - иймони, эътикоди ва ахлокий фазилатлари - куйингчи, маънавияти кучли, миллий масъулият туйгуси калбида чукур илдиз отган, маънавий баркамол фукароларга эга мамлакатгина мустакил ва баркарор ривожлана олади. Буюк келажак маънавий баркамол инсонларга таянгандагина яратилади, кад кутаради. Бошкача айтганда маънавий баркамол инсонларгина буюк келажакни ярата оладилар. Шунинг учун маънавий баркамол инсонни, соглом авлодни тарбиялаш мухим ва долзарб масала. Бу масалада юртбошимизнинг куйидаги сабоги ибратлидир: «Биз соглом авлодни тарбиялаш, вояга етказишимиз керак. Соглом киши деганда факат жисмоний согломликни эмас, балки Шаркона ахлок-одоб ва умумбашарий гоялар рухида камол топган инсонни тушунамиз» Бу фикрлардан куриниб турибдики, Шаркона одоб- ахлок ва умумбашарий гояларни онгига сингдириб олган киши юксак маънавиятли, яъни маънавий баркамол, комил инсон хисобланади.

Маънавий баркамоллик инсоннинг дунёкараши, эътикоди, рухияти, хулк- атвор нормалари, ахлок-одоби билан бевосита алокадорлиги билан ажралиб туради. Маънавий баркамол кишилар халк такдири ва фаровонлиги, ватан такдири ва унинг равнакини уйлайдилар. Улар мутеликда, карамликда яшашни истамайдилар.

THEME:THE COMPLETE PERSON: KAKAND 2013

The Complete Person: Starting With the Basics We've all heard about coaches pounding away at what they refer to as "the fundamentals"; In other words, the basic skills and techniques of their sport. So for our purposes, what are the basics? For me, the basics components of The Complete Person fall into four easily comprehensible groups: Mind, Body, Spirit and Heart. To ignore any one is to limit options, possibilities and, ultimately, total success in reaching the higher level of living and being each of us strives to reach.

The Complete Person I find analogies often get my points across much better than detailed explanations, which can create the “eyes glazed over” response. So, here goes. Imagine you - your entire self, physical, mental, spiritual, energy field … any and every aspect of you - are a car or other sophisticated machine. We all know, on some level, that today’s vehicles are made up of multiple systems, each of which has a number of components that must function together in a tightly choreographed relationship. Without getting technical, they have to work together closely. Beyond that, each of the systems, when called on, must function correctly with the other systems in the vehicle. It’s not much of a stretch to think of us in the same way. Each of our major components must be “tuned up” in order to perform at its peak. Only then can we experience our entire “machine” reaching its highest possible level of performance.

A Word About Simplicity Have you ever had the experience of being confronted with something that, at first, seemed overwhelmingly complex or foreign only to realize later, after overcoming the learning curve, that it wasn't really all that complicated? With hindsight, you were able to say, "I though it was more complicated than it really was. It was actually simpler than I thought." The experience of many of our most accomplished practitioners is like that. With our support and guidance, these successful individuals have been able to make educated decisions and choices; those that have enabled them to reach successively higher levels of personal performance and satisfaction. The "ah-ha moment" almost universally is when they realize that instead of getting more and more difficult to identify their personal next level, it actually gets easier. That's because with increased sophistication comes clarity of mind (read that as simplicity) and of purpose. The further you go on your journey to personal development, the clearer, less cluttered your path. It's just that ... well, simple.

The Four Components of The Complete Person: Mind, Body, Spirit and Heart At the beginning of this article, I referred to coaches drilling their players on the fundamentals, or basics, of their sport. Good coaches place a high value on the fundamentals because they are &quote;fundamental&quote; to each player's success and to that of the entire team. I agree. With that in mind, let's briefly cover a working definition of each of our basics and how they impact the success of our practitioners. Mind The mind is where all the chatter exists; the chatter that includes things like self-doubt and conflicting messages. These are the killers of personal progress. They tend to paralyze us. They keep us from making decisions for fear of making a costly mistake. In truth, not making a choice or decision can be far more costly, if only in terms of our self-esteem and faith in our own judgment. My goal to help you quiet the negative chatter and open your mind to the positive, supportive messages that will energize your personal journey. We provide lots of help.

Body Of our four basics, the body is the most obvious and easiest to comprehend. Most people start their personal journey here. That's OK. The body is where the other basic components live. Some people, however, never move beyond the body. That's OK, too, if that's where they want to limit their journey. For me, personally, and for all of us at Natural Healing Tools.com, the health and well being of the body can only be maximized when proper attention is paid to the Mind, Spirit and Heart. The list of products, tools and information to enhance the body and its functions that is available from countless sources is long, to be sure. Our resource is filled with them. The difference in what you will find here and what you find elsewhere is that every item we offer has been individually reviewed screened and hand picked for its content, intended purpose and compatibility with everything else offered here. Be advised that different products – including the ones we offer – work differently, and sometimes not at all, for different people. But know this: if we offer it, we use it or have used it. It's our guarantee of authenticity.

Spirit This isn't what you might be thinking. Yes, it has to do with energy, but not the kind you get from Red Bull or another energy drink. It comes from connecting with what might be called "your higher self." No, this is not especially "touchy- feely" stuff. It is fundamentally human! We all experience the connection, or at least the need to connect, in one way or another. Humans have been doing it for all of recorded time. For some, the connection roots itself in a religious context. For others, it might be as simple as living in greater harmony with nature. But the need to take oneself to a higher level of consciousness and connect with a higher existence or power is very real. Filling the need to connect with one's higher self gives us strength and resilience we didn't know we had. It reveals and makes possible things never dreamed. Call it mind over matter, if that works for you. Whatever you call it, whatever it is, it works and it helps everything else work better! Spirit, as we consider it, is a bit foreign for some. Even those who recognize and accept Spirit as part of their Complete Person can have difficulty defining it. Not to worry. We’ll ease you into the subject and help you drill down as deep into it as you decide to go.

Heart Ah, yes, Heart. The catalyst for all parts of The Complete Person. It's easy to over-complicate the subject of Heart, so let's not. Here's another analogy: electricity. While amperage does the work, voltage provides the power that gets the work done. So it is with heart. Heart equals passion. Without passion there's nothing but ... (you fill in the blank.) Heart is the fuel that will power you to ever-higher levels of personal performance and satisfaction. We think that like Spirit, Heart is somewhat difficult for some people to grasp. Our job, then, becomes two-fold: 1) to help you understand and internalize the essence of Heart and 2) to help you understand the central role Heart plays in enabling you to become a more Complete Person. Once you understand number one, number two will be easy. To understand Heart, think about some decision you made half-heartedly, only to regret it later on. The decision wasn’t authentic because you didn’t make it from the Heart. Or put another way, when you do something with “all your heart and soul,” you do it without limitation. You do it with passion. That’s because you are acting from the Heart. Like Spirit, the subject of Heart is very deep. We’ll stay with you, however deep you want to drill down.

Environment While it's not one of our fundamentals, I feel we must pay attention to the subject of the environment in which we work, live, love and thrive. Much has been written about the advantages and, particularly, the disadvantages of the environment – physical and emotional – that envelopes our daily lives. No need to debate or belabor it here. Just know that I take the environment that surrounds us very seriously. I am constantly looking to find products, tools and information on this to help you improve and maximize your environment. The Complete Person includes Mind, Body, Spirit and Heart. Ignore any one and you limit your options and possible successes. Natural Healing Tools exists so that you can have ready access to a robust resource for maximizing all four components of The Complete Person, then integrate and balance them to achieve the higher level of personal living you want for yourself. All the best to you as you begin – or extend – you journey. I'll be anxious to learn about your successes!

THE END! TAMOM!

Похожие

Инсон тадбиркорлик қобилятларининг белгиловчи фазилатлар

Маърифий фикрлар тараққиёти ва уларнинг тарихийлиги

Замонавий ўқитувчи имижининг педагогик-психологик модели

Болалар тарбия жамоаси ва ягона педагогик жараённинг асосий шакли

Педагогик маҳорат ҳақида тушунча унинг ўқитувчи фаолиятидаги ўрни ва аҳамияти