Jome’ maschiti - Педагогиka - Презентации

Jome’ maschiti

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

12407.373046875 KB

Binoning devoriga o’rnatilgan marmarda “Jome’” machiti me’moriy yodgorlik bo’lib XVIII asrda qurilgan, deb yozilgan. Shuningdek, machitning ustunlari Xindistondan Boburning avlodi bo’lmish Zebuniso Begim tomonidan yuborilgan, degan “rivoyat” (XX asrning 80- yillarida to’qilgan) qo’qonliklar orasida mavjud. Me’moriy yodgorlik marmaridagi raqam va rivoyatning tarixiy asosi yo’qdir va ular xatodir. Jome’ ham machit, ham madrasa sifatida qurilgan bo’lib, unda 100 gayaqin hujralar mavjud bo’lganJome’ maschiti 01 10 17 21 18 22 07 0D 29 0F 0A 15 11 0F 17 141D28

Qo’lyozma va arxiv manbalarga qaraganda machitning qurilishini Olimxon (1801-1810) boshlab qo’ygan edi.Uning farmoni bilan joy belgilanib, g’ishtlarni ham olib kelgan. Ammo, Olimxon o’ldirilganidan keyin g’ishtlar Eski o’rdaning ta’mirlanishiga ishlatib yuboriladi. Bu haqda Muhammad Hakim Yayfoniy Xo’qandiy shunday yozadi: “ Avval Amir Olimxon masjidi Jome’ni ta’mir qilg’on edi. Imorat miqdor qad odam bo’lganda domla Muhammad Yoqub Ohund marhum mak imorat madrasani qilg’on erdi. Binobarin, sarfi amvol a’von qilg’on vajhidin va hamma g’ishtlarni Eski O’rdaga sarf qilg’on erdi. Yana ul joyga Amir Jannatmakon a’oda ta’mir aylab Masjidi Jome’ni bino qildi.”

• Umarxonning buyrug’iga binoan 1817-18- yilda yana o’sha joyga Machiti Jome’ni qurishadi. Mulla Olim Maxmud Hoji “ Tarixi Turkiston” nomli asarida Jome’ning qurilishiga bag’ishlangan quyidagi ta’rixni keltiradi: “ Jahon egasi quyoshdek nurli Amir. Yaqin uzoqdagilarnio’zidan xursand qildi Uning davrida olimlar izzatli, Aziz kishilar esa narzu niyozga g’arq bo’lgan. Jome’ masjidini tarxini tuzdilar, Exsoni farovon hukmdorning hukmi bilan.

Olimxon bundan muqaddam Masjidi Jome’ o’rniga Madrasai Oliy bino qilmoq bo’lib, devorini odam bo’yi barobar ishlaganidan keyin biror mone bilan to’xtarilib qolib, Olimxondan keyin Umarxo avvalo binoni buzib, o’rniga ikkinchi marotaba Masjidi Jome’ sharif va madrasa bino qilgan ekan. Va digar shulkim, Xo’qand shaxrining jamiyati ushbu Jome’ binpsidan so’ngra ma’lum va mashhur bo’lganidan boz Jome’ zuxur modai ta’rix bolubdir”. 18 07 2F 18 12 0F 25 15 18 21 0F 07 17 11 33 2C 23 0F 07 0F 06 0F

“ Farg’ona tarixi”  Isxaqxon Junaydillohoja o’g’li Ibratning “Farg’ona tarixi” nomli asarida quyidagi jumlalarni o’qiymiz:  “ Umarxon asrida madrasa qilmoq, ilmga rivoj bermoq, shariat ahkomini joriy qilmoq rasm o’rninda bo’lib, xon o’zi boshlab Xoqanddagi Madrasai Jome’ni binosiga urinib, asosga tosh qo’ymoq bo’lgand aulamo va fuzalo, umarolarni akobiri viloyati Xo’qand jam bo’lganda asosga tosh quydirg’on kishiga balog’atdan buyon tarki mustaxab sodir bo’lmagan kishi bormu, tosh quyodir deganda, bu ulamo-fuzalolardan hech kim qodir bo’lmay, ojiz kelganda xon o’zi:  “ Alhamdulilloh, man tarki mustaxab qilganim yo’q ekan!”, deb asosga toshni o’zi qo’yganda, ulamoyi asr ittifoq ila “jannatmakon” laqabini bergan ekanlar. Bu jannotmakon asrinda ulamoyu talaba va ahli ilmlar rivojda bo’lib, shoutyat mo’tabar ekan” 01 30 0E02 01 2E 2107 17 0F 08 1607 15 17 160408 0C 01 2E 26 12 2E 08 17

• Machitning o’zi uch tomondan to’siq xonaqolik ayvon bo’lib, 98 ta ustunga o’rnatilgan. Shu jumladan 10 tasi xonaqoning ichida. Ustunlarning ayrimlariga o’simliksimon o’ymakorlik naqshi solingan. • Machitning uzunligi 100 metrga yaqin. Old tomonning markaziy qismida ozgina ko’tarilgan. Machitning shifti vassa juft usulida qurilgan, ayrim joylarida havzaklar bor. Xonaqoning oldidagi shift juda go’zal va nafis bezaklangan

 Jome’ machitining oldi qismida 1852-yilda pishgan g’ishtdan minora qurilgan. 1857-yili Xudoyorxonning farmoni bilanmachit ta’mirlangan . Bu haqda Mirzo Olim Toshkandiy o’zining “Ansob ul- salotin va tavorixi al- xavoqin ” nomli asarida bayon etadi:  “ Va yana Masjidi Jome’ga zamoni Umarxon jannatmakon vaqtida bo’lib edi. Janob Xudoyorxon nomozi jumaga borg’onda ko’rdilarkim novgi futur ketib ekan. Daf ’attan usto- najjorlarni jam aylab sohibi farosat muboshir va ishboshi qoyub jaddi- jihad qildilar. Ersa ikki yillik vaqfi husuli birla qadimdan ming daraja ziyodaroq itimomiga yetti.

Ko’rkam va chiroyli Jome’ machiti va madrasasi xalq uchun yaxshi xizmat qildi, ko’plab talabalar o’qidi. Ammo mustamlaka davrida mablag’ yetishmaganligi tufayli bino buzila boshladi, bezaklarning ranggi o’chdi. Mustamlakachi ma’muriyat ta’mirlash uchun mablag’ bermadi. Shunday sharoitda 1906-1907-yillarda qo’qonlik Mir Xabibboy bu tarixiy me’moriy yodgorlik bo’lmish muqaddas joyning binosini o’z xisobidan ta’mirlashga qaror qildi. Farg’ona vodiysining turli shaxar va qishloqlaridan ustalar Qo’qonga kela boshladi. Xattoki, Armanistondan ham ustalar keldi. Ammo moxir va iste’dodli ustalar bilan bir qatorda yosh tajribasizlar ham kelgandi. Bundan tashqari yana sifatsiz bo’yoqlardan ham foydalanishga to’gri keldi. Lekin shunga qaramasdan ta’mirlash nihoyasiga yetdi va Mir xabib boyga xalq minnatdorchiligini bildirdi. 37 05 12 0F 2916 38 0F 0F 35 01 25 15 28 15 05

• Sovet davrida ateizm targ’ibotining kuchayib kechishi natijasida Jome’ machiti va madrasasi yopildi, hujralar buzib tashlandi, machit ayvoni g’isht bilan berkitilib ombor, ma’lum bir vaqtda chayqov bozori sifatida ham ishlatildi. • Qo’qon aholisining talabiga muvofiq, Qo’qon shahar ijrokomi qarori bilan Jome’ machiti 1982- yili yana qaytadan ta’mirlandi va avvalgi asl holiga keltirishga harakat qilindi. • Ta’mirlash uchun zamonaviy tadqiqot qilinganda naqshlarning asli topildi va shunga muvofiq ular tiklandi. Ammo eng jiddiy va o’z vaqtida bajarilgan ish- bu machit ustunlari chirib ketgan past qismining qirqib tashlanib, o’rniga maxsus ishlangan toshlarni o’rnatish edi 01 01 11 0F 02 0A 01 2002 0A 1D 15 01 27 11 280C0C 13 02

Jome’ machitining hovlisida qo’qonlik me’morlar R.A.Ahmedov va A.Ahmedov loyihalari bo’yicha “Guldasta” nomli choyxona qurilgan.Bu bino Qo’qonga xos an’analarga muvofiq qurilgan Ustunlarini mashhur o’ymakor Q. Haydarov mohirona ishlagan. Choyxonaning yana bir xususiyati shundaki, u qo’qonlik qariyalarga mo’ljallab juda chiroyli naqshlar bilan bezatilgan. Devorlari ganch bilan ishlangan. 1104 14 0F 3D20 34 17 03 1C 3F04 0B 1C 2E 04 0F04 40 2A 1C 0F04 03 17 05

Jome’ machitini ta’mirlanishi xaqida bayon etilayotganda adolat yuzasidan quyidagilarni aytib o’tish lozim. 1982- yilgi ta’mirlash shahar ijrokomininig sobiq raisi Shokirov rahbarligida amalga oshgan. Machitning tepasiga “Jome’ ” deb yozilmasligining sababi o’sha yillari ateizm hali zo’r berib uqtirilar edi.

• Ta’mirlash jarayoni tez sur’atlar bialn borayotganda tarixchi H. Bobobekov Qo’qonga kelgan edi. Kelganini eshitgan Qo’qon tarixi va adabiyotining haqiqiy bilimdonlaridan biri, adabiyotchi olim Madaminov Ahmadjon uning uyiga keldi va shaxar ijroko’mi Qo’qon shaxrining bir ming yilligini nishonlashga tayyorgarlik qilinayotganligi va “Jome’ning ” o’rniga “Xavoqand” deb xato yozib qo’yayotganliklarini juda achinib so’zlab berdi va Shokirovga xatosini aytishini iltimos qildi.

Bobobekov Qo’qon shaxar ijroko’mi raisi huzuriga borib, Qoqonning nomi “Xavoqand” ham emasligini va shaxar tarixi bir ming emas, balki undan ham ko’proq, ikki ming yilga yaqinligini aytdi hamda shaxar tarixiga oid 27 betlik asosnoma yozib berdi. Bunda shaxarning qadimgi nomi Xo’qand bo’ganligi va shaxar tarixi ikki ming yil ekanligi yozilganedi. Machit majmui ta’mirlanib bo’lganligi tufayli, machitdan shaxarga chiqish darvozasining xovli tomoniga metalga “Xo’qand” deb yozib qo’yildi, ya’ni Qo’qon shaxriga chiqilmoqda degan ma’noda Hozirgi kunda ko’rishimiz mumkinki ushbu me’moriy yodgorlikning mustaqillik sharofati bilan nomi tiklandi hamda davlat muhofazasidagi va Qo’qon shaxrining ko’rki sifatida qad ko’tarib turibdi

1871-yil 22-fevral kuni Mirza Hakim parvonachi Toshkentdan kelgan I.I.Ibragimovni shaxarda Xudoyorxon mablag’iga qurilayotgan yangi machitni ko’rgani taklif qiladi. Ular borib ko’rganlarida qurilish tugamagan edi. Machitning xovlisi katta bo’lib, terak va qayrag’och daraxtlari ekilgan bog’I bor edi. Machitning o’zi ham katta bo’lib, kirish tomoni bo’ylab bir nechta kirish eshikli panjara o’rnatilgan. O’rtada ham bino bor edi, uning bir nechta eshiklari endi qurilayotgandi. Quruvchining so’zlariga qaraganda, bularning eshiklari shishadan ishlangan bo’larmish. Bino shifti rangli, naqshlangan. Machit ustunlarining soni 204 ta qayrag’och va terak xodalardan ishlangan bo’lib, har birining yo’g’onligi 4 arshinga teng ekan.

Похожие

Qo'qon Jome’ maschiti

Al-Buxoriy “Al adab al mufrat” asari

Imom al-Buxoriyning pedagogik g’oyalari

Hadis ilmining paydo boʻlishi muhaddislarning imom ismoil al-Buxoriy Imom ismoil At-Termiziy va boshqalar hadis ilmi rivojiga qoʻshilgan xissasi

Imom al-Buxoriy at-Termiziyning hadis ilmini rivojlantirishdagi xizmatlari