Ishontirish kommunikativ ta’sir etish turlari - Педагогиka - Презентации

Ishontirish kommunikativ ta’sir etish turlari

Загружено в:

26.12.2024

Скачано:

0

Размер:

10398.657226562 KB

ISHONTIRISH KOMMUNIKATIV TA’SIR ETISH TURLARI

Kommunikativ kompetensiya, birinchi navbatda, shaxsning rivojlanishi va o‘ z- o‘ zini rivojlantirish jarayonida shakllanadigan o‘ qituvchining shaxsiy sifati; ikkinchidan, peda- gogik muloqot maqsadlari, mohiyati, tuzilishi, vositalari, xususiyatlari t o‘g‘ risida o‘ qituv- chining xabardorligi k o‘ rsatkichi; tegishli texnologiyani bilish darajasi; mutaxassisning individual psixologik fazilatlari; aloqa faoliyatini doimiy ravishda takomillashtirishga intilish; inson shaxsiyatiga y o‘ naltirish, asosiy qadriyat sifatida, shuningdek, pedagogik muloqot jarayonida yuzaga keladigan muammolarni nostandart, ijodiy hal qilish qobiliyati. Kasbiy muloqot o‘ qituvchining kommunikativ kompetensiyasining asosiy qismidir, u har doim hamjamiyatni, o‘ xshashlikni, o‘ zgalarni anglash va qabul qilishga b o‘ lgan o‘ zaro intilishni, nafaqat oqilona o‘ lchash va javob berish, balki hissiyot bilan hamdard b o‘ lishni nazarda tutadi.

Shunday qilib, biz o‘ qituvchining ikki tomonlama e ’ tiborga ega b o‘ lgan kommuni- kativ, axborot va tartibga soluvchi asosiy kompetensiyalari haqida fikr yuritishimiz mumkin – bu o‘ quvchilarga va o‘ ziga qaratilgan. O‘ qituvchining kommunikativ kompeten- siyasi bu kasbiy ahamiyatga ega, integral sifat b o‘ lib, uning asosiy tarkibiy qismlari quyidagilardir: hissiy barqarorlik (moslashuvchanlik bilan bo g‘ liq); ekstraversiya (maqom va samarali yetakchilik bilan bo g‘ liq); t o‘g‘ ridan t o‘g‘ ri va teskari aloqani loyihalash qobiliyati; nutq qobiliyatlari; tinglash qobiliyati; mukofotlash qobiliyati; noziklik; muloqotni “ silliq ” qilish qobiliyati • .

Внушение Shunday qilib, biz o‘qituvchining ikki tomonlama e’tiborga ega bo‘lgan kommuni- kativ, axborot va tartibga soluvchi asosiy kompetensiyalari haqida fikr yuritishimiz mumkin – bu o‘quvchilarga va o‘ziga qaratilgan. O‘qituvchining kommunikativ kompeten- siyasi bu kasbiy ahamiyatga ega, integral sifat bo‘lib, uning asosiy tarkibiy qismlari quyidagilardir: hissiy barqarorlik (moslashuvchanlik bilan bog‘liq); ekstraversiya (maqom va samarali yetakchilik bilan bog‘liq); to‘g‘ridan to‘g‘ri va teskari aloqani loyihalash qobiliyati; nutq qobiliyatlari; tinglash qobiliyati; mukofotlash qobiliyati; noziklik; muloqotni “silliq” qilish qobiliyati

Pedagogika fanida kompetensiya tushunchasi quyidagicha k o‘ rib chiqiladi: mehnat samaradorligini belgilaydigan bilim va k o‘ nikmalar t o‘ plami; vazifalarni bajarish qobiliyat- lari miqdori; shaxsiy xususiyatlar va xususiyatlarining kombinatsiyasi; bilim va profess- sional ahamiyatga ega shaxsiy fazilatlar t o‘ plami; professionalizatsiya vektori; ishlashga nazariy va amaliy tayyorlikning birligi; murakkab madaniyatga o‘ xshash harakat turlarini amalga oshirish qobiliyati va boshqalar.

УбеждениеA.S. Belkin ta ’ kidlaganidek, kompetensiyani inson ongi tarkibidagi bilim tarkibiy qismlarning t o‘ plami deb tushunish kerak, keyin hayot va inson faoliyatining eng muhim jihatlari, uning t o‘ laqonli mavjudligini ta ’ minlash, vakolatlarni amalga oshirish usullari t o‘g‘ risida ma ’ lumotlar tizimi mavjud. O‘ zining vakolatiga k o‘ ra, muallif “ inson jamiyat a ’ zosining ijtimoiy ahamiyatga ega b o‘ lgan huquq va majburiyatlarni amalga oshirishda ega b o‘ lgan ijtimoiy funksiyalarning umumiyligini tushunadi Agar biz kelajakdagi o‘ qituvchining malakasini shakllantirishni oliy ta ’ lim tizimi doirasida k o‘ rib chiqsak, unda bilim, qobiliyat va k o‘ nikmalar, qobiliyatlar, ya ’ ni mutaxas- sisning tayyorligi haqida gapirish mumkin.

На современном уровне развития знаний об этом психологическом явлении обычно исходят из положения, что «внушение опирается на уверенность, сформировавшуюся без логических доказательств, и переносится или, точнее сказать, автоматически распространяется от индивида к индивиду, от коллектива к личности и наоборот». Невольно поддаваясь внушающему воздействию человек начинает неосознанно поступать и действовать под его влиянием. Эффект внушения зависит от разных факторов. Например, от возраста - дети лучше поддаются внушению, чем взрослые. Более внушаемы утомленные, ослабленные физически люди. Кроме того, экспериментально доказано, что решающим условием эффективного внушения является авторитет внушающего.

Shunday qilib, biz o‘ qituvchining ikki tomonlama e ’ tiborga ega b o‘ lgan kommuni- kativ, axborot va tartibga soluvchi asosiy kompetensiyalari haqida fikr yuritishimiz mumkin – bu o‘ quvchilarga va o‘ ziga qaratilgan. O‘ qituvchining kommunikativ kompeten- siyasi bu kasbiy ahamiyatga ega, integral sifat b o‘ lib, uning asosiy tarkibiy qismlari quyidagilardir: hissiy barqarorlik (moslashuvchanlik bilan bo g‘ liq); ekstraversiya (maqom va samarali yetakchilik bilan bo g‘ liq); t o‘g‘ ridan t o‘g‘ ri va teskari aloqani loyihalash qobiliyati; nutq qobiliyatlari; tinglash qobiliyati; mukofotlash qobiliyati; noziklik; muloqotni “ silliq ” qilish qobiliyati

Zamonaviy pedagogika fani amaliyotida “ kompetensiya ” va “ kompetensiyaviy yondashuv ” tushunchalari faqat XX-asr- ning 90-yillari oxirida ishlay boshladi. V.I. Dal kompetensiyani t o‘ la huquq sifatida tushunadi va uni, asosan, huquqiy sohada q o‘ llaydi: “ Biror kishini, nimani yoki kimnidir hakamlik qilishga qodir b o‘ lgan va huquqiga ega b o‘ lgan vakolatli sudya ... ” D.I. Ushakov turli mualliflarning fikri va ular orasidagi farqlarni isbotlashga harakat qiladi: kompetensiya – xabardorlik, vakolat; kompetensiya – ma ’ lum bir shaxs vakolati, bilimlari, tajribasi, texnik topshiriqlariga ega b o‘ lgan muammolar, hodisalar doirasi ” , kompetensiya – bu o‘ ziga xos shaxsiy xususiyat, vakolat esa o‘ ziga xos professional yoki funksional to ‘ plamdir D. Ivanov bu tushunchalarni biroz boshqacha tarzda bayon etadi. Qobiliyat deganda, inson yaxshi biladigan, bilim va tajribaga ega b o‘ lgan qator masalalar tushuniladi. Muayyan sohada mutaxassis b o‘ lgan odam tegishli bilim va qobiliyatlarga ega b o‘ lib, unga ushbu sohani oqilona baholash va bu yerda samarali harakat qilish imkoniyatini beradi.

Muloqotni kommunikativ kompetensiyaning tarkibiy qismi sifatida alohida ajratib, A.S. Belkin o‘ zaro aloqani uning eng muhim jihati deb ta ’ kidlaydi: – vasiylik (maktabgacha yoshdagi davr) kattalarning maqsadlarni belgilashda va bolaga yordam berishdagi maksimal rolini, maqsadlarni anglashning eng past darajasi va bolalarning kattalarga yordam berishda minimal rolini bajarishi bilan tavsiflanadi; – murabbiylik (boshlan g‘ ich maktab davri) o‘ qituvchiga yordam berishda bolalar rolining oshishi kattalarning hal qiluvchi roli bilan ajralib turadi; – sheriklik (boshlan g‘ ich maktab, o‘ smirlik yoshi), bu yerda kattalarning roli ustun turadi, ammo maqsadlarni anglashda tenglik saqlanib qoladi, faoliyatning muvaffaqiyati birgalikdagi harakatlarning nisbatan tengligi bilan ta ’ minlanadi; – kooperatsiya (yosh va kattaroq o‘ spirinlik), bu yerda kattalarning roli yetakchi sifatida belgilanadi, o‘ zaro ta ’ sir ishtirokchilari tomonidan maqsadlar birligini yetarlicha anglash; – muvaffaqiyat birgalikdagi sa ’ y-harakatlarning tengligi

Kommunikativ kompetensiyaning ikkinchi komponenti – bu matn va nutqni tahlil qilish, savollar berish, ularga javob berish, dialog va monolog o‘tkazish, o‘z nuqtayi nazaringizni himoya qilish, nuqtayi nazardan mulohaza yuritish imkonini beradigan bilim, ko‘nikma va malakalarning integral kompleksidir. Kommunikativ kompetensiyaning uchinchi komponenti – bu muomala madaniyati, bu turli xil aloqa vaziyatlarida yetarli xulq-atvorga oid bilim, ko‘nikma va malakalar tizimidir Kommunikativ kompetensiyaning bir qismi sifatida pedagogik aloqada nutqning har xil turlari mavjud, ammo o‘qituvchi ishontiradimi, xabar beradimi, o‘qituvchi o‘quvchi- larni chaqiradimi, qat’i nazar, uning nutqiga alohida talablar qo‘yiladi: to‘g‘riligi, aniqligi, soddaligi, izchilligi, mavjudligi, boyligi (lingvistik vositalarning xilma-xilligi), obrazliligi, emotsionalligi. “Muloqotda nafaqat so‘zlar, balki so‘zlarni boshqa odamlarga ta’sir o‘tkazish vositasiga aylantiradigan narsa qanday aytilgani ham muhimdir”

Tadqiqot metodologiyasi. Kommunikativ kompetensiya nuqtayi nazaridan peda- gogik taktika o‘ qituvchining ma ’ naviy yetukligi natijasini aks ettiradi. Avvalo, bu bola- larning yoshi va individual xususiyatlari psixologiyasini bilish; axloq asoslarini bilish; harakatlarning axloqiy ma ’ nosini k o‘ rish qobiliyati; talabalarga ta ’ sir o‘ tkazish usullarini bilish; pedagogik mahorat; bolalarni sevish; bolalar xulq-atvorini kuzatish; atrof-muhitni boshqarish; tegishli ta ’ sir usulini tanlash; bolalar bilan suhbatlashish; o‘ z- o‘ zini boshqarish va o‘ zini tutish, adolatlilik, boshqalarning tajribasida ijodkorlik; pedagogik texnikani rivoj- lantirish, hazil tuy g‘ usi. Bularning barchasi talabadagi shaxsga b o‘ lgan hurmat va uning qadr-qimmati bilan ajralib turadi. Shunday qilib, pedagogik taktikada kasbiy kompetensiya, kommunikativ kompeten- siya, psixologik hushyorlik va pedagogik texnika birlashtiriladi. O‘ qituvchining faoliyati hech qachon faqat professional doirada cheklanmaydi. Uning ishbilarmonlik fazilatlari inson shaxsiyati bilan uzviy bo g‘ liqdir. Shuning uchun pedagogik taktikada o‘ qituvchining umumiy madaniyati, uning ijtimoiy yetukligi, takomillashtirish b o‘ yicha doimiy ishi o‘ z ifodasini topad

Tahlil va natijalar (Analysis and results). Pedagogik muloqotning navbatdagi tarkibiy elementi bu taktikadir, bu pedagogik takt bilan bo g‘ liq. O‘ qituvchi bolalar oldida turli xil rollarni ijro etadi: darsda – sinf darsga tayyor b o‘ lmaganda aniqlik, t o‘g‘ rilik, jiddiylik va ohanglari; sinfdan tashqari ishlarda – samimiylik, erkinlik, bu, ayniqsa indivi- dual suhbatda zarur; o‘ yin paytida-d o‘ stlik, b o‘ sh vaqtini mazmunli o‘ tkazishga ishonish. Shuning uchun turli xil aloqa shakllari o‘ qituvchidan ohangni o‘ zgartirishni talab qiladi. Yuqoridagilar kommunikativ kompetensiya tarkibiga xos funksiyalarni aniqlashga imkon beradi. Uning yadrosi pedagogik aloqa ekanligini va pedagogik aloqa ta ’ lim jarayoniga xos deyarli barcha asosiy funksiyalarni bajarishini hisobga olsak, funksional xarakteristikani, bizning fikrimizcha, shu nuqtayi nazardan yozish mumkin. Ammo kommunikativ kompetensiya uchun ushbu funksiyalar o‘ ziga xos xususiyatlarga ega b o‘ ladi. Eslatib o‘ tamiz, pedagogik kommunikatsiya, avvalambor, aloqa - axborotni uzatish, pedagogik jarayon ishtirokchilari o‘ rtasida ma ’ lumot almashish tushuniladi. Axborot berish o‘ qituvchining barcha harakatlariga hamroh b o‘ ladi. Axborot almashish – bu pedagogik faoliyatning eng qiyin y o‘ nalishi

Shu nuqtayi nazardan, biz kommunikativ kompetensiyaning axborot funksiyasini alohida ta ’ kidlaymiz, bu kundalik, o‘ quv, uslubiy, izlanish va boshqa xarakterdagi ba ’ zi ma ’ lumotlarni aloqa orqali yetkazishdan iborat. Ushbu funksiyani amalga oshirish t o‘ plangan hayotiy tajribani, ilmiy bilimlarni o‘ zgartirishga yordam beradi, shaxsni moddiy va ma ’ naviy qadriyatlar bilan tanishtirish jarayonini ta ’ minlaydi

Kommunikativ bilim – bu o‘ qituvchining, umuman, aloqa nima ekanligini, uning turlari, bosqichlari, shakllari, rivojlanishi qanday ekanligi haqidagi bilimdir. Bu qanday ta ’ lim usullari va texnikasi mavjudligi, qanday ta ’ sir k o‘ rsatishi, ularning imkoniyatlari va cheklovlari qanday ekanligi haqidagi bilimdir. Shuningdek, qaysi usullar har xil bolalar va turli xil o‘ qitish vaziyatlari uchun samarali ekanligini bilishdir. Bu aloqa qobiliyatining rivojlanish darajasi va qaysi usullar aynan “ mening faoliyatimda ” samarali ekanligi va qaysi biri samarali emasligi haqidagi bilimdir.

Xulosa va takliflar. O‘ rganish jarayonida kommunikativ kompetensiyasini shakl- lantirish, ehtimol, quyidagi y o‘ nalishlar hisobga olingan holda samarali davom etadi, degan taxminni ilgari surishga undaydi: 1) b o‘ lajak o‘ qituvchining kommunikativ kompetensiyasini shakllantirishni kasbiy faoliyat va pedagogikadan ajratilgan emas, balki yaxlit, umumiy tamoyillar va tabiat hodisalari asosida qurilgan deb hisoblash kerak;

2) har bir talabaning kasbiy rivojlanishini illyustrativ-monografik kuzatish usuli va uning odatdagi vaziyatlarda rivojlanishini tavsiflash va bashorat qilish usuli bilan amalga oshirish lozim; 3) kelajakdagi o‘ qituvchining kommunikativ kompetensiyasini shakllantirish texnologiyasi illyustrativ-monografik kuzatish va tavsiflash usulini amalga oshirish natija- sida olingan pedagogik tashxisdan kelib chiqadi va uni shakllantirishning kommunikativ qobiliyatlari, k o‘ nikmalari va tajribalarini rivojlantirishning individual trayektoriyasini amalga oshiradi

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI: 1. Даль В.И. Толковый словарь живого великорусского языка [текст]: в 4 - х т. Т. 2, / В.И. Даль; под ред. М.И. Бодуэна де Куртене. – М.: Цитадель, 1998. – С. 1024. 2. Толковый словарь русского языка: в 4 - х т. Т.1/ под ред. Д.И. Ушакова. – М., 1985. 3. Иванов Д.А. Компетентностный подход в образовании. Проблемы. Понятия. Инструментарий / Д.А. Иванов, К.Г. Митрофанов, О.В. Соколова. – М., Белкин A.C. Педагогическая компетентность/ А.С. Белкин, В. Нестеров. – Екатеринбург, 2003. – С. 186. 4. Касимов Ш.У., Жалилов Э.Э., Пулатов Г.Э. Содержание профессиональной подготовки будущих педагогов/ Материалы конференции Роль психолого - педагогических исследований в инновационном развитии общества. 2019. – С. 68– 70. 5. Qosimov Sh.U. Kasb- hunar kollejlarida amaliy kasbiy ta’limni tashkil etishning metodik asoslarini takomillashtirish / Ped.fan.fal.dok. ... dis. – T., O‘ MKHTTKMOQTI, 2018. – B. 176.

• E’tiboringiz uchun raxmat !!!

Похожие

Ta’limni tashkil etish turlari va shakllari

Pedagogik ta’sir ko’rsatish mahorati

Pedagogik mahoratning nazariy asoslari

Muomala jarayonida o'zaro ta'sir mexanizmi

Ta’lim muassasasida ota-onalar va jamoatchilik bilan ishlash