Ilmiy pedagogika ishining tadqiqot metodlari - Педагогиka - Презентации

Ilmiy pedagogika ishining tadqiqot metodlari

Загружено в:

28.03.2023

Скачано:

0

Размер:

68.01953125 KB

Ilmiy pedagogika ishining tadqiqot metodlari.

REJA: 1. Ilmiy tadqiqot metodologiyasi nima? 2. Ilmiy tadqiqot metodologiyasi turlari: -kuzatish metodi; -suhbat metodi; -bolalar ijodini o‘rganish metodi; -test, so‘rovnoma metodi; -eksperement- tajriba sinov metodi; -statistik ma’lumotlarni tahlil qilish metodi; -matematika- kibernetika metodi. 3. Xulosa.

Har qanday fan o‘zining ilmiy- tadqiqot metodlariga ega. Bu metodlari orqali o‘z mazmunini boyitib, yangilab boradi. Pedagogikaning ilmiy- tadqiqot metodlari qanchalik mukammal, aqlga muvofiq to‘g‘ri tanlansa ta’lim- tarbiya mazmunini yangilash va takomillashtirish shu darajada yaxshilanadi, pedagogika fani ham boyib boradi.

ILMIY TADQIQOT METODLARIGA QUYIDAGILAR KIRADI: KUZATISH METODI SUHBAT METODI BOLALAR IJODINI O‘RGANISH METODI TEST, SO‘ROVNOMALAR METODI EKSPEREMENT- TAJRIBA SINOV METODIMAKTAB HUJJATLARINI TAHLIL QILISH METODI STATISTIKA MA’LUMOTLARINI TAHLIL QILISH METODI MATEMATIKA- KIBERNETIKA METODI.

Pedagogikaning kuzatish metodi ta`lim-tarbiya jarayonlarining amaldagi holati bilan tanishtiradi, ularning oqibat natijalarini bilishga yordam beradi va shu asnoda yaratilgan yangi kashfiyotlar uchun dalillar, omillar yig’ish imkonini tug’diradi. Bu metodni qo`llanish jarayoni ancha murakkab bo`lib, nazarda tutilgan maqsad qanday amalga oshayotganligini aniqlash, o`qituvchi va o`quvchilarning o`zaro aloqalari, individual farqlarini qiyoslash uchun ham qo`llaniladi. Tajribalarning ko`rsatishicha, maqsad asosidagi kuzatuv ma`lum reja asosida yig’ilgan dalillarni haqiqiy tahlil qilish, qiyoslash asosida tashkil etilsagina samarali bo`ladi. Kuzatishlar faqat oddiy hodisalarni kuzatish, ayrim dalillarni yig’ish, hisobga olish, aniqlash uchungina emas, balki ta`lim- tarbiya jarayonini yaxshilash va mukammallashtirish maqsadida amalga oshiriladi. Odatda pedagogik kuzatish orqali o`quvchilarning fanlarni o`zlashtirishlari, ularning xulq-atvori va muomalalaridagi o`zgarishlarni hisobga olish va tegishli ta`limiy-tarbiyaviy ta`sir ko`rsatish yo`llarini belgilash uchun qo`llaniladi. Ilmiy kuzatishlar esa nafaqat o`quvchilarning tabiiy faoliyatini, balki ularning ilmiy dunyoqarashlarini shakllanishi, fikrlash jarayoni kuchi, xulosalar chiqarishdagi faolliklarini aniqlaydi, ularni tahlil etadi va tegishli xulosalar chiqarishga imkoniyat tug’diradi. Bunday kuzatishlar pedagogika fani mazmuninining boyishiga sabab bo`ladi. KUZATISH METODI

Ta`lim-tarbiya jarayonini yaxshilash yoki yaratilgan ilmiy farazlarning qanchalik to`g’ri ekanligini aniqlash maqsadida suhbat metodidan foydalaniladi. Odatda, suhbat metodi maktab o`qituvchilar va o`quvchilar jamoasi bilan, ota-ona va keng jamoatchilik bilan yakka va guruhli tartibda ish olib borilganda qo`llaniladi. Bunda suhbat metodini tadbiq etishdan oldin maqsadli reja tuziladi, amalga oshirish yo`llari belgilanadi, natijalar tahlil qilinadi va tegishli xulosa chiqariladi. Shuningdek, tadqiqotchining suhbat olib borish va uni kerakli tomonga yo`naltira olishni bilishi, suhbatdoshining ruhiy holatiga qarab suhbat ohangini moslashtira bilishi g’oyat muhimdir. Bunda: suhbat uchun oldindan savol tuzish; vaqti va o`tkazish joyini belgilash; suhbat ishtirokchilarining soni va kasblaridan xabardor bo`lishi; suhbat uchun qulay sharoit va erkin gaplashish imkonini yaratish; suhbat natijalarini zudlik bilan tahlil qilish, qiyoslash, tegishli xulosa chiqarish, lozim bo`lsa qo`shimchalar kiritish va maktab hayotiga tadbiq etish pedagogik jihatdan qimmatlidir. SUHBAT METODI

Pedagogik tadqiqot metodlari ichida bolalar ijodini tabiiy holatda o`rganish va ilmiy xulosalar chiqarish metodi mavjud. Bunda maktab o`quvchilarning o`ziga xos individual tartibdagi faoliyatlariga doir ma`lumotlar tahlil qilinadi, xulosalar chiqariladi. Maqsad O`zbekiston yoshlarining tipik obrazlari va ularda ijobiy xislatlarni shakllantirishdir. Shu sababli yoshlarning turli yozma daftarlari, tutgan kundaliklari, yozgan xatlari, she`r va hikoyalari, hayotiy rejalari, insholari, turli yozma hisobotlari bolalar ijodini o`rganish uchun manba bo`lib xizmat qiladi. Oqibatda, maktab o`quvchilari orasidan yetishib chiqayotgan qobiliyatli, iste`dodli yoshlarni ertaroq aniqlash, ularning iste`dodlarining namoyon bo`lishi uchun reja va sharoitlar yaratish imkoni yaratiladi. Odatda, bolalar ijodini o`rganish manbai ko`p bo`lib, ular: fan olimpiadalari, mavzular bo`yicha konkurslar, maktablar bo`yicha ko`rgazmalar, musobaqalar, ekskursiyalar va sayllar va hokazo. BOLALAR IJODINI O‘RGANISH METODI

Pedagogik ilmiy-tadqiqot metodlari ichida yetakchi metod so`rovnoma va test savollardan foydalanishdir. So`rovnoma-anketa (fransuzcha “tekshirish” ma`nosini bildiradi) metodi qo`llanilganda yaratilgan ilmiy farazning yangiligini bilish, aniqlash, o`quvchilarning yakka yoki guruhli fikrlarini, qarashlarini, qanday kasblarga qiziqishlarini, kelajak orzu-istaklarini bilish va tegishli xulosalar chiqarish, tavsiyalar berish maqsadida o`tkaziladi. O`zbekiston, ta`bir joiz bo`lsa Markaziy Osiyoda birinchi bo`lib test metodini maktab, oliy va o`rta maxsus ta`lim tizimiga tadbiq etdi. Test sinovlaridan ko`zlangan maqsad oz vaqt ichida o`quvchilarning bilimlarini yoppasiga aniqlash, baholashdir. Bunda test savollarini qanchalik aniqlik va aql bilan, fikrlash jarayoniga zarar tegmaydigan qilib tuzish ahamiyatli ekanligini nazarda tutish lozim. Test savollarining o`rni va ularni mazmunan rang-barang qilib tuzilishi, o`quvchilarning mustaqil fikrlarini o`stiradi, kelajakni real baholash imkonini beradi. TEST, SO‘ROVNOMA METODI

“ Eksperiment”so`zi lotincha “sinab ko`rish”, “tajriba qilib ko`rish” ma`nosini anglatadi. Odatda eksperimental-tajriba ishlari ta`lim-tarbiya jarayoniga aloqador ilmiy faraz yoki amaliy ishlarning tadbiqi jarayonlarini tekshirish, aniqlash maqsadida o`tkaziladi. Bunda ham ilmiy farazlarning didaktik yoki amaliy ahamiyatiga e`tibor beriladi. O`tkaziladigan tajriba ishlari ta`lim va tarbiya o`rtasidagi qonuniy aloqalarni aniqlash, natijalarni hisobga olish asosida yangi metodlarni tadbiq etishga, ta`lim-tarbiya samaraligini oshirishga qaratiladi. Shuningdek, ta`lim-tarbiya jarayonining borishini, tuzilishi va natijalarini oldindan ko`ra bilish imkoniyatini beradi. Eksperiment metodi sharoitga qarab 3 xilda o`tkaziladi: 1) tabiiy eksperiment; 2) laboratoriya eksperimenti; 3) amaliy tajriba. Pedagogik eksperiment o`z mazmuniga ko`ra didaktik, tarbiyaviy, maktabshunoslik muammolari yuzasidan o`tkaziladi. Pedagogik eksperiment tajriba ishlarini o`tkazishda quyidagi talablar mavjud:  ishning aniq, ilmiy jihatdan asoslangan farazini aniqlash va kutilishi lozim bo`lgan natija uchun reja belgilash lozim.  ilmiy ish yoki pedagogik faoliyat uchun aniq obyekt belgilash, amalga oshirish borasida qo`shimcha metodlarni aniqlash.  tajriba ishi o`tkazish vaqtini va muddatini belgilash. tajriba uchun lozim bo`lgan asbob-uskuna va boshqa hokazolarning tayyor turishi;  eksperiment natijalarini zudlik bilan tahlil qilish va tegishli xulosa chiqarish va tavsiyalar berish kerak. Eksperiment-tajriba sinov metodi

Pedagogik tadqiqot statistika ma`lumotlarisiz, ularning tahlilisiz o`zligini namoyon eta olmaydi. Chunki nafaqat ilmiy izlanishlar borasidagi, balki xalq ta`limi sohasidagi, jumladan, ajratilgan mablag’larning oshirilishi, xalq ta`limi muassasalarinng doimo o`sib borishi, darslik va o`quv qo`llanmalari, xo`jalik shartnomalari va ulardan tushayotgan mablag’larni statistika metodi orqali aniqlanadi. Respublikamizning deyarli barcha ta`lim-tarbiya muassasalari statistika ma`lumotlari bilan qurollangan, kelajak rivojlanish rejalariga ega. Respublikamizning mustaqil bo`lguniga qadar statistika sohasidagi chalkashliklar, atayin ortirib, qo`shib yozishlar xalq ta`limi tizimida ham mavjud edi. Ularning nazorati bo`shligi va obyektiv emasligi xalq ta`limi sohasidagi chuqur islohot o`tkazilishiga olib keldi. Demak, statistik ma`lumot aniq, hayotiy bo`lsa bajarilayotgan ta`lim-tarbiya yoki ilmiy tadqiqotning qimmati yuqori bo`ladi. Statistika ma`lumotlarini tahlil qilish metodi

EMPEREK tadqiqot metodlariKUZATISH QIYOSLAS H HISOBLASH O‘LCHASH EKSPERIMENT

KUZATISH METODI- Ma’lum bir obyektni muntazam ravishda kuzatish yo‘lida o‘rganish yoki ochish bilan amalga oshiriladigan bilish metodi. Ilmiy kuzatish quyidagi komponentlarni o‘z ichiga oladi: obyektni tanlash, maqsad qo‘yish, uni tavsiflash, xulosa chiqarish. Kuzatishda obyektni o‘rganish unga aralashuvsiz amalga oshiriladi. Bunda faqat obyektning xossasi, o‘zgarishlari kuzatiladi va qayd etiladi. Ijtimoiy fandagi kuzatish metodi o‘zining murakkabligi bilan ajralib turadi, chunku bu xolda uning natijasi ko‘p miqdorda kuzatuvchining shaxsiga va uning o‘rganilayotgan hodisalarga bo‘lgan munosabatiga bog‘liq. Kuzatish natijalari diagrammalar, sxemalar, jadvallar, bayonnomalar, kino va foto hujjatlar sifatida rasmiylashtiriladi. Bilishning keng tarqalgan metodiga kiradi va “hamma narsa qiyoslanganda bilinadi” tamoyiliga tayanadi. Qiyoslash natijasida bir qancha obyektlar uchun umumiy bo‘lgan va faqat o‘ziga xos jihatlar aniqlanadi. Qiyoslash qonuniyatlar va qonunlarni bilishda bir qadamdir. Qiyoslash unumli bo‘lishi uchun ikkita talabga rioya qilish zarur: 1. Qiyoslash uchun ular o‘rtasida muayyan obyektiv umumiylik bo‘lgan obyektlargina tanlanishi kerak. 2. Taqqoslash jarayoni eng ahamiyatli belgilar va xossalar bo‘yicha amalga oshirilishi zarur. Qiyoslash asosida olingan natijalar “kattaroq, kichikroq yoki teng” degan javoblar bilan xulosa qilinadi. QIYOSLAS H METODI Tor texnik ma’noda berilgan majmua yoki to‘plamdagi bir tipli obyektlar sonini aniqlash jarayoniga aytiladi. Hisoblashni amalga oshirish uchun farqni aniqlash, har bir obyektni ko‘ra bilish lozim. Hisoblashning natijalari sonlar hisoblanadi. Ular EHM da tahlil qilish uchun asosiy manba bo‘lib xizmat qiladi. HISOBLAS H METODI

Ma’lum bir kattalikni o‘lchov birligidagi etalonga nisbatan raqam sonidagi qiymatini aniqlashdan iborat bo‘lgan fizik jarayonga aytiladi. O‘lchashda quyidagi komponentlarning bo‘lishi talab etiladi : o‘lchash obyekti, ertalon, o‘lchov asbobi, o‘lchash metodi. Qiyoslashdan farqli o‘laroq, o‘lchash bilishning ancha aniq vositasi hisoblanadi. Bunda atrof- borliqdagi obyektlar haqida yuqori aniqlikdagi ma’lumotlar olinadi. O‘lchash metodi haqidagi fan “metrologiya” deyiladi. Aniq belgilangan sharoitda ma’lum bir hodisani aniq maqsad yo‘lida o‘rganish uchun qo‘yilgan tajribaga aytiladi. Bunda tadqiqotchiga bo‘layotgan o‘zgarishlarni qadam- baqadam kuzatish, hodisalarga turli vositalar bilan ta’sir ko‘rsatish, ularni avvalgi sharoitda takrorlash imkoniyati tug‘iladi. Eksperementda kuzatish, qiyoslash va o‘lchov metodlaridan foydalaniladi. O‘LCHASH METODOLOGIY ASI EKSPEREMENT METODOLOGIY ASI

XULOSA: Demak, ilmiy tadqiqot yangi bilimlarni ishlab chiqish, bilish faoliyati turlaridan iborat. Har bir metoddan foydalanish, o‘qituvchi salohiyatidan kelib chiqib olib boriladi. Metodlarning ko‘pligi va o‘ziga xosligi, shu metodlardan qay o‘rinda foydalanganda ko‘rinadi.

Похожие

Ilmiy tadqiqot vositalari va metodlari. Ilmiy tadqiqotda tarixiylik va mantiqiylik

Ilmiy tadqiqot tushunchasi

Ilmiy tadqiqot yo‘nalishini tanlash va ilmiy muammo. Tadqiqot olib borish jarayonini tashkil etish

Magistrlik dissertatsiyasi ilmiy tadqiqot turi sifatida

Pedagogika va ijtimoiy pedagogika kategoriyalari