Bo’lajak o’qituvchilarni kasbiy faoliyatga tayyorlashning samarali yo’llari - Педагогиka - Презентации

Bo’lajak o’qituvchilarni kasbiy faoliyatga tayyorlashning samarali yo’llari

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

186.046875 KB

BO’LAJAK O’QITUVCHILARNI KASBIY FAOLIYATGA TAYYORLASHNING SAMARALI YO’LLARI MUNDARIJA KIRISH I – BOB BO’LAJAK O’QITUVCHILARNI KASBIY FAOLIYATGA TAYYORLASHNING PEDAGOGIK OMILLARI 1.1. BO’LAJAK O’QITUVCHI KASBIY MAXORATINING SHAKLLANISH ME’ZONLARI 1.2. BO’LAJAK O’QITUVCHILARDA KASBIY BILIM VA MALAKALARNI SHAKLLANTIRISH 1.3.BO’LAJAK O’QITUVCHILARNI KASBIY FAOLIYATGA TAYYORLASHDA MUSTAKIL BILIM OLISHNING O’RNI II – BOB BO’LAJAK O’QITUVCHILARNI KASBGA DOIR AMALIY KUNIKAMALARINI SHAKLLANTIRISH 2.1.TALABALARDA KASBIY MADANIYATNI SHAKLLANTIRISH MOXIYATI 2.2.TALABALARDA KASBIY FAOLIYATIDA KOMPYUTER TEXNALOGIYALARIDAN FOYDALANISHGA TAYYORLAR 2.3TALABALARDA OGOXLIK VA FIDOIYLIK MADANIYATNI TARBIYALASH MADANIYATI XULOSA FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RUYXATI

I BOB. BO'LAJAK O'QITUVCHILARNI KASBIY FAOLIYATGA TAYYORLASHNING PEDAGOGIK OMILLARI. 1.1. BO'LAJAK PEDAGOG KASBIY MAXORATINING SHAKLLANISH MEZONLARI. Zamonaviy pedagogika fani va ta'lim amaliyotda bo'lajak pedagog mutaxasisni kasbiy tayyorlash mazmunini, shakllangan shaxs modeli va faoliyatini tariflash meyorlarini ishlab chiqish, faoliyat subekti kasbiy ongining va o'zini mutaxasis sifatida anglab yetishini tekshirish masalalariga tadqiqotchilarning qiziqishlari ortishi kuzatilmoqda xamda kasbiyfaoliyatni tor texnalogik tushunishidan keng doirada tushunish talabi yuzaga kelmoqda. Pedagogik mutaxasislarning kasbiy rivojlanishi uning professallashish jarayonining asosiy mazmuni sifatida qaraladi. Shu sababli keyingi yillarda pedagogika fani soxasida olib borilayotgan bir qator ishlar bo'lajak pedagogning maxsadga muvofiq shakllanishida , unda rivojlanib borayotgan kasbiy ongni o'rganish muammosining dolzarbligi ortib bormoqda. Bo'lajak pedagogda shakllanayotgan kasbiy ong undan rivojlantirish bo'yicha maxsus ishlarni bajarishni talab etadi. Shunga qaramay, tajribalar shuni ko'rsatadiki, bu jarayon ko'pincha nazoratsiz sodir bo'ladi. Professiografik yondashishdan qoniqmaslik pedagogik maxorat pisixologiyasida jud yaqqol ko'zga tashlanadi. "O'qituvchining mexnati - deb yozadi A.B. Orlov - psixologik detallar to'plamidan yuzaga keladigan u yoki bu qismlarini takomillashtirish yordamida optimallashtiriluvchi murakkab pisixologik "agregat" sifatida qaraladi.

1.2. BO'LG'USI O'QITUVCHILARDA KASBIY BILIM, KO'NIKMA VA MALAKALARNI SHAKLLANTIRISH YO'LLARI Jamiyat taraqqiyotida, xar bir davlatning rivojlanishida o'qituvchining mexnati, pedagog-tarbiyachilarning faoliyati muxim axamiyatga ega. O'zbekiston Respuplikasi mustaqillikka erishgach, o'ziga xos fazilatlarga ega bo'lgan, davlatimizning milliy- hududiy, mintaqaviy jo'g'rofiyasi o'ziga xosligidan kelib chiqqan xolda uning ravnaqini o'ylaydigan, bir yoki bir necha kasb-xunarlarni o'zlashtirgan, zamonaviy bilimlarni biladigan fuqarolarni shakllantirish zaruriyati kelib chiqdi. Bular esa "Ta'lim to'g'risida"gi Qonun va "Kadrlar tayyorlash milliy dasturi" ning asosiy yo'riqnomalari, yo'nalishlari sifatida belgilab berildi. Jumladan, Prirezidentimiz I. A. Karimov ta'lim soxasiga oid so'zlagan nutqlarida oliy o'quv yurtini bitirayotganlar qanday talablarga javob berish lozimligimni aniqlab orlish kerakligi, xozir tayorlanayotgan 90-100 tagacha yaqin mutaxasislikdan qaysi biri keragu, qaysi biri kerak emasligi va yangi zamon talab qilayotgan yangi mutaxasisliklami aniqlab olish lozimligini xamda zarur mutaxasisliklar bo'yicha davlat buyurtmasini belgilab olish darkorligini bir necha bor ta'kidlab o'tgan. Bunda esa muxim vao'ifani amalga oshiruvchi milliy pedagog xodimlarni o'zlarini shakllantirish muammosini yechimlari yotadi. Bo'lajak o'qituvchilarni zamonaviy bilimlar olishni ta'minlash uchun butun pedagogik jarayonning negizi hisoblangan o'quvchi-pedagogning mehnati mazmunini hozirgi davr talablari darajasida tashkil etish lozim.

1.3. BO'LAJAK O'QITUVCHILARNI KASBIY FAOLIYAGA TAYYORLASHDA MUSTAQILISHLARNING O'RNI. Mustaqillik - shaxs xarakterining xususiyatlaridan biri bo'lib, insonning tafakkur tizimida, turli ko'rinishdagi faoliyat va xarakatlarida aks etadi. Mustaqillik tushunchasi inson oldida turgan vazifalarni xal etish yo'llari va vositalarini tanlashdagi mustaqillik to'g'risidagi tasawur bilan bog'liqdir. Bilimlarni mustaqil tarzda egallashga intilish - o'quvchi faoliyatining o'quv yurtidagi eng ajralib turadigan xususiyati, mustaqil o'qib bilim orttirish asosi xisoblanadi. O'quvchilarning mustaqillikni tarkib toptirish bo'yicha ta'limi kasbiy-pedagogik faoliyatiga muvofiq mexnat natijasining samaradorligini oshirishga yo'naltiriladi. Bunda o'qituvchi o'z mexnatining natijalarini taxlil etib, o'z kasbiy pedagogik faoliyatini ifodalaydi. Ma'ruza va amaliy mashg'ulotlarning ko'proq pedagogik ongning nazariy darajasini rivojlantirishga yo'naltirilganligi aksariyat xollarda ko'pincha, talabalarning bilimlari yuzaki xususiyatga ega bo'lishiga olib keladi. Pedagogik tajribalarni taxlil qilish pedagogik fikrlashning kreativ darajasi mustaqil ta'lim olish natijasida yuzagaga kelganligini ko'rsatadi. Nazariy jixatdan mustaqil ta'lim olishning texnologik asoslari bugungi kunga qadar xam to'la rivojlanmagan. Shuningdek bu borada terminologik chalkashliklarga tabora ko'proq yo'l qo'yilmoqda.

Ayni vaqtda "mustaqil ta'lim olish", "o'zini tarbiyalash", "mustaqil o'qish" tushunchalaridan sinonimlar sinonimlar sifatida foydalanilmoqda. Ayni o'rinda mustaqil o'qish tushunchasini yoritishga xarakat qilamiz. O'zini o'qitish (avtodidaktika) - bilimlarni o'zlashtirish, tasawurlarni rivojlantirish tushunchalari maxorat va ko'nikmalarni xosil qilish bo'yicha o'quv jarayonlarini sub'ektiv maqsadga muvofiq muntazam, mustaqil hamda avtonom faoliyatnitashkil etish demakdir. Mustaqil bilim olishda avtonomlik - o'qitish maqsadlari, tamoyillari, mazmun, metodi va vositalarini aniqlash hamda tanlash, ularni qiynalmasdan va tashqi ta'sir yordamisiz amalga oshirish qobilyatidir. Mustaqillik shaxsning alohida xususiyati, layoqati, faolligi, diqqatini qobiliyati, qo'yilgan maqsadga erishish yo'lida bor kuchini sarf etish kabi xususiyatlar birligi. Mustaqillik holati namoyo bo'lgan, biroq avtonomlik hususiyati ko'zga tashlanmasa, bu xol mustaqil bilim olishni emas, balki muammoli o'qitishning mavjudligidan dalolat beradi. Demak, avtonolik - mustaqil bilim olishdan farq qiluvchi, moxiyatli belgi xisoblanadi. U o'quv va kasbiy faoliyat mustaqillilikni belgilaydi. Bu sifatlar o'quv pedagogik masalalami turli variantlarini tushunishda va mavjud xolatni tanqidiy baxolshda namoyon bo'ladi. Mustaqil bilim olishning muvaffaqiyatli rivojlanishi ko'p jixatdan o'zini boshqarish qobilyatining rivojlanishi bilan bog'liq. Mustaqil bilim oishda ditaktik tamoyillar xamda pedagogik texnologiyalar asosiy ro'l o'ynaydi. Mustaqil bilim olayotgan sub'ektning ta'lim jarayonida xech kim o'qishga majbur etmasligi muximdir.

II BOB. BO'LAJAK O'QITUVCHINING KASBGA DOIR AMALIY KO'NIKMALARINI SHAKLLANTIRISH. 2.1 TALABALARNING KASBIY MADANIYATINI SHAKLLANTIRISHNING MOXIYATI. Oliy ta'limning Davlat ta'lim standarti, o'quv fanlari bloklari mazmuniga qo'yiladigan talablarida "Ta'lim va tarbiya jarayonini mustaqil fikrlaydigan qarorlar qabul qilishga qodir, har tomonlama rivqjlangan barkamol shaxsni shakllantirish ga yo'naltirilganligini ta'minlashi lozim" ligiga aloxida axamiyat berilgan. Albatta qo'yilgan ushbu talablar oliy o'quv yurtlarida taTim-tarbiya jarayonini yuqori darajaga ko'tarish o'qitishni yangi metodlar asosida amalga oshirish talabalarda mustaqil fikrlash qobilyatini rivojlantirish, ularda mehnat ko'nikmalarini shakllantirish, kasbga bo'lgan qiziqishni takomillashtiiish, talabalarning kasbis maxorotini shakllantirish va bilim darajasini oshirish kabi faziliyatlarini sifatli darajada bajarishni taqozo etadi. Bu vazifalarni amalga oshirishda oliy o'quv yurti talabalarida kasbiy madaniyat xaqidagi bilim, ko'nikma va malakalami shakllantirish muxim ahamiyatga ega. Chunki kasbiy madaniyat mustaqil fikrlash, mustaqil ishlash kabilarning asosiy manbai bo'lib qolmay, balki xar bir shaxsning ijodiy qobilyatini namoyon etish, intelektual jixatdan rivojlanish, kasbi bo'yicha mexnat xususiyatlarini namoyon etish imkoniyatlarini oshiradi. Darxaqiqat talabalarda kasbiy madaniyatni shakllantirish va mustaxkamlash -bufan madaniyat, axloq, aqliy boylik, jamiyat turli soxalarining mutaxasislarini yetishtirish, ziyolilar va ziyolilikni rivojlantirish bilan bevosita bog'liqdir

2.2. TALABALARINING KASBIY FAOLIYATDA KAMP'YUTER TEXNOLOGIYALARIDAN FOYDALANISHGA TAYYORLASH. Zamonaviy mutaxasislar ega bo'lishi kerak bo'lgan bilim, malaka va ko'nikmalar mazmuni uzluksiz o'zgarib, xajmi oshib bormoqda. Bo'lajak mutax'asislar kelgusi kasbiy faoliyatlarida kop'yuter texnologiyalaridan samarali foydalanish imkonini beruvchi bilim va malakalar tizimiga ega bo'lishi kerak. Amaliyot shuni ko'rsatadiki kop'yuter texnologiyalarini keng taraqqiyotga qaramay ulardan kelgusi kasbiy faoliyatda foydalanish bo'yicha mutaxasislar tayyorlash tizimi to'la ishlab chiqilmagan. O'quv jarayonida komp'yuter o'rganish ob'ekti sifatida ham, o'quv mazmunini o'zlashtirish rivoji va diognostikasi tarbiya va o'qitish vositasi sifatida ham bo'lishi mumkin, yani o'qitish jarayonida kop'yuter texnologiyalaridan foydalanishning ikkinchi yo'nalishi mavjud, Birinchidan, bilim, malaka va ko'nikmalarni o'zlashtirish kop'yuter texnologiyalari imkoniyatdlarini bilishga turli masalalamir yechishda ulardan foydalanish malakalarini shakllanishiga olib keladi. Ikkinchidan, kop'yuter texnologiyalaridan kop'yuter texnologiyalari - o'quv jarayonini tashkil etish samaradorligini oshirishning muxim vositasi bo'lib xizmat qiladi.

Talabalarning bo'lg'usi kasbiy faoliyatda kop'yuter texnologiyalaridan foydalanishga quyidagi sharoitlarda samaraliroq bo'ladi: -talabalarga bo'lg'usi kasbiy faoliyamlarida kop'yuter texnologiyalaridan foydalanish soxasida bilim va malakalarini shakllantiruvchi,ularning kasbiy tayyorgarligini xozirgi jamiyat talablariga mosligini ta'minlovchi tizmning mavjudligi; - talabalarda zaruriy bilim va malakani shakllantirish imkonini berkuvchi mos uslubiy ta'minot va moddiy o'quv bazasining mavjudligi. Oliy ta'lim pedagogikasining nazariya va amaliyoti muammolarining xozirgi xolati yani o'qitishda komp'yuter texnologiyalarining mavjudligi va ularning o'quv-tarbiya jarayonidagi o'rni, bitiruvchi kurs talabalarining kop'yuter texnologiyalaridan foydalanish malakalarining shakllanganlik darajasini aniqlash zarur. O'quv jarayonida kop'yuter texnologiyalaridan foydalanish bo'yicha o'qituvchining darsga tayyorlanishi, dars o'tkazish, darsjdan keyingi faoliyati taxlil qilinib, DTS talablariga mos o'qituvchining kop'yuter texnologiyalaridan foydalanish soxasidagi bilim va malakalari yektarli darajada bo'lishi ko'zlangan maqsadga olib keladi. Ishlab chiqilgan topshiriqlarni o'qituvchi dastur bilan birga qo'llash yani mazmunini tushuntirishga ketadigan vaqtai qisqartiradi va natijada o'qquv jarayonining faollashuviga, talabalaming mavzuni mustaxkamlashlari uchun ko'proq vaqt ajratishga chuqurroq bilim olishga imkoniyat yaratadi. O'z vaqtida o'qituvchi xam talabalarga bilimlami yaxshi o'zlashtirishiga, malaka va ko'nikmalarga ega bo'lishiga yordam berishga ulguradi. Kop'yuter texnologiyalaridan foydalanishning asosiy masalasi - insonning intelekttual imkoniyatlarini kengaytirishdan iborat. Xozirgi vaqtda o'qitish tushunchasining o'zi o'zgarib bormoqda: bilimlami o'zlashtirish - axborotlardan foydalana olishga uni ko'mp'yuter yordamida egallashga o'rnini bermoqda.

2.3. TALABALARDA OGOXLIK VA FIDOIYLIK MADANIYATINI SHAKLLANTIRISH. Ogoxlik va fidoyilik madaniyati - bu xar bir kishining burchi bo'lib,o'z navbatida kishilarning bir biriga bo'lgan munosabatlari xamda ichki kechinmalarida namoyon bo'ladi. Shu nuqtai nazardan qaraganda talabalarda ogoxlik va fidoiylik shakllantirish jarayoninining ruxiy asoslarini pedagogik asoslarga bog'liq xolda o'rganishga e'tibor berish lozim. Ogoxlik va fidoiylik ma'daniyatini shakllantirish asosan bir necha manbalar, imkoniyatlar asosida amalga oshiriladi. Birinchidan talabalarga ogoxlik va fidoiylik xaqidagi tasavvur xamda bilim uning yashab tukrgan muxitmidagi oila azolari yordamida beriladi. Bunga oila, maktab, oliy ta'lim, dargoxlari aloxida e'tibor berishlari lozim. Bunday tasavvur va bilim talabaplarning ongida vatanparvarlik xis- tuyg'ularini paydo qiladi. Shubxasiz bu borada, o'qituvchilarning ma'lumdarajada ularga yl- yo'riqlar berib borishlari muxim axamiyat kasb etadi. Bunda o'qituvchilar talabalaming ruxiyatini, ularning qiziqishi va xoxishlarini yaxshi bmlmshlari zarur, yani talabalaming yakka ruxiy xususiyatlarini bilish, ularda ogoxlik va fidoyilik madaniyatini shakllantirishning sharti xisoblanadi. Lekin bizning lmzatuvlarimiz shuni ko'rsatadiki, ayrim talabalar ongiga ogoxlik va fidoyilik xaqidagi tasavvur va bilim bilan birga, unga zid bo'lgan egoizm, o'rtoqlarning yutug'ini ko'ra olmaslik kabi xusurlari singib qolishi mumkin. O'qituvchilar buni dastlabki ko'rinishidayoq oldini olmasalar keyinchalik bunday jixat talabalar uchun dog' bo'lib qoladi. Talabalarda bunday xususiyatning oldini olishda guruh jamoasi, guruh raxbari va o'qituvchilarning yo'1-yo'riqlari xal qiluvchi madaniyatni rivojlantirish - O'zbekistonning madaniy jixatdan ravnaq topgan zamonaviy davlat jamiyat sifatida rivojlanishida g'amxo'rlik ko'rsatish demakdir. Bu o'rinda shu jamiyatning azosi bo'lgan har bir mutaxasis nazarda tutiladi. Kasbiy madaniyatsiz moddiy farovonlikka xam, umumtaraqqiyotga ham erishib bo'lmaydi.

Xulosa Malakali mutaxasislami tarbiyalash jarayonining mufaqqiyati uchun zamin omillar sirasida ma'naviiy-axloqiy sifatlarga ega bo'lgan mutaxasislik fanlari asoslarini puxta o'zlashtirgan shuningdek pedagogik maxoratga ega o'qituvchilarni tayyorlash aloxida o'rin tutadi. Zero yosh avlodni xar jixatdan kamol toptirish, ularda muayyan kasbiy faoliyatni olib borish layoqatini shakllantirish xamda uning yetuk mutaxasis bo'lib yetishishida ta'lim muassasalarida faoliyat olib borayotgan o'qituvchilar o'ziga xos ro'l o'ynaydi. Bo'lajak o'qituvchilarning jamiyatning ijtimoiy vazifalaririi ijobiy xal etishlar quyidagi shartar asosida faoliyat yuritishlarini talab etadi. Chunonchi o'qituvchilarda kasbiy faoliyatni tashkil etishga nisbatan yangicha, ilg'or va ijodiy izlanuvchanlik yondashuvini qaror toptirishga erishish, o'qituvchi faoliyatida yetakchi o'rin tutgan avtoritarlik uslubi o'rnini demokratik boshqaruv egallashi, ta'lim jarayonida ijodiy izlanuvchanlik faoliyatini yuritishlari, erkin fikrlashlari uchun sharoit yaratish, o'qituvchi tamonimdan o'quvchi shaxsining xurmat qilinishi va xokazo xoltlarni sodir bo'lishini ta'minlash.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YHATI 1. I.Karimov. Yuksak ma'naviyat - yengilmas kuch. Toshkent, 2008 2. O'zbekiston Respublikasining "Ta'lim to'g ? risidagi"gi Qonuni - Toshkent: 1997 yil. 3. O'zbekiston Respublikasi Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. - Toshkent: 1997 4. K.Xoshimov, S.Ochil. O'zbek pedagogikasi antologiyasi. T, O'qituvchi, 1995 5. Ta'lim taraqqiyoti jurnallari. Toshkent, 2008 - 2012 yil. 6. O.Xasanboeva. Pedagogika. T, 2008 yil. 7. T.Toshpo'latov. O'quvchilami mustaqil ishlarini tashkil etish - ta'limni demokratlashtirishning asosi. T, 2005 yil. 8. X.Umarov, B.Rahimov. Bo'lajak o'qituvchilarda ijodiy izlanuvchanlikni shakllantirish. T, 2012. 9. N.Fayzullaeva. O'quvchi kasbiy mahoratida pedagogik ko'nikmalarning o'rni. T, 2011 yil. 10. lO.Xalq ta'limi jurnallari.

Похожие

Bo’lajak o'qituvchilarni pedagogik kasbga ijodiy munosabatni tarbiyalash

Hozirgi davrda o’qituvchilik kasbi va uning jamiyatdagi o’rni

Italiya kasbiy etiketi

Bo’lajak sinf o’qituvchilarda nutq madaniyati shakillantirish

Bo’lajak o’qituvchilarda intellektni rivojlantirishning psixologik asoslari