Alisher Navoiy “Sittai zaruriya” qasidalar turkumining o’rganilishi va talqinlari - Педагогиka - Презентации

Alisher Navoiy “Sittai zaruriya” qasidalar turkumining o’rganilishi va talqinlari

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

635 KB

“ Alisher Navoiy “Sittai zaruriya” qasidalar turkumining o’rganilishi va talqinlari”

Reja: Kirish. I Bob “Sittai zaruriya”ning o’rganilish tarixidan II Bob “Sittai zaruriya” ning g’oyaviy – badiiy asoslari va o’ziga xosligi III Bob “Sittai zaruriya”dagi irfoniy ma’nolarining talqinlari

. I Bob fasllari Sharq qasidachilik tamoyillari va “Sittai zaruriya” “ Sittai zaruriya”ning istiqlolgacha o’rganilishi Mustaqillik yillarida “Sittai zaruriya”ning o’rganilishi : ta’riflar , talqinlar

II Bob fasllari “ Sittai zaruriya”da ilohiy- islomiy sarchashmalar “ Sittai zaruriya” va adabiy manbalar “ Sittai zaruriya”: ma’rifat tili bila haqiqat

• III Bob fasllari “ Sittai zaruriya”da faqr va faqrlik Qasidalar turkumida qazo va qadar talqini Asarda “zulmoniy nafs” badiiy tasvir Qanoat , shukr, tavakkul, rizoning badiiy talqini

• Mustaqillik adabiy merosimizni yangicha yo’nalishda o’rganish istiqbollarini ochib berdi. Zero, Yurtboshimiz ta’kidlaganlaridek: "Biz ma’naviy qadriyatlarni tiklashni milliy o’zlikni anglashning o’sishidan, xalqning ma’naviy sarchashmalariga, uning ildizlariga qaytishdan iborat uzviy tabiiy jarayon hisoblaymiz". • Milliy o’zlikni anglash, umuminsoniy qadriyatlarni ulug’lash esa mustaqil yurtning barkamol avlodiga yuksak ma’naviy ruh bag’ishlaydi. Shuning uchun mustaqil jamiyatimizda barkamol avlod (shaxsni shakllantirish) tarbiyasi davlat siyosati darajasiga ko’tarilgan jiddiy masala sifatida qayta-qayta e’tirof etilmoqda. Mavzuning dolzarbligi

Alisher Navoiyning " Sittai zaruriya " qasidasi lar turkumi da ham xuddi ana shu yuksak g’oyalar badiiy ifodasini topgan . Istiqloldan so’ng mumtoz adabiyotning tayanch g’oyaviy manbalari asosida asarlarning islomiy-irfoniy ma’no qirralari kashf etila boshlandi. "Alisher Navoiyning adabiy mahorati masalalari" nomli maqolalar to’plami nashr etildi. Shoirning ilohiyotga doir munosabati va asarlari haqida yangicha talqindagi birinchi yaxlit risola navoiyshunos Rahim Vohidovning "Alisher Navoiy va ilohiyot" kitobi o’quvchilar qo’liga tegdi .

R.Vohidov va M.Mahmudovlarning "Ma ’ naviyat  komillik saodati" risolasida Alisher Navoiyning nisbatan kam o ’ rganilgan "Sittai zaruriya", "Fusuli arbaa" qasidalar turkumining g ’ oya va mavzular olami xususida jiddiy mulohazalar bildirildi. Prof. R.Vohidovning "Sittai zaruriyada tatabbu ’ " maqolasida mazkur turkumning g ’ oyaviy ildizlari tatabbuchilik an ’ anasi, qasidalarning yozilish tarixi haqida keng ma ’ lumot beriladi . Prof. Najmiddin Komilovning "Faqr nuri porlagan qalb" risolasida "Sittai zaruriya" tarkibidagi qasidalar, ularning badiiyati, tatabbuchilik an ’ anasi xususida qiziqarli fikrlarni o ’ qish mumkin. Adabiyotshunos N.Bekovaning “Alisher Navoiyning hamd g’azallari va ”Ruh ul- quds”qasidasining badiiyati ”nomli nomzodlik ishida ham mazkur mavzuga doir aso s li fikrlar bildirilgan. R.Vohidov va M.Mahmudovlarning "Ma ’ naviyat  komillik saodati" risolasida Alisher Navoiyning nisbatan kam o ’ rganilgan "Sittai zaruriya", "Fusuli arbaa" qasidalar turkumining g ’ oya va mavzular olami xususida jiddiy mulohazalar bildirildi. Prof. R.Vohidovning "Sittai zaruriyada tatabbu ’ " maqolasida mazkur turkumning g ’ oyaviy ildizlari tatabbuchilik an ’ anasi, qasidalarning yozilish tarixi haqida keng ma ’ lumot beriladi . Prof. Najmiddin Komilovning "Faqr nuri porlagan qalb" risolasida "Sittai zaruriya" tarkibidagi qasidalar, ularning badiiyati, tatabbuchilik an ’ anasi xususida qiziqarli fikrlarni o ’ qish mumkin. Adabiyotshunos N.Bekovaning “Alisher Navoiyning hamd g’azallari va ”Ruh ul- quds”qasidasining badiiyati ”nomli nomzodlik ishida ham mazkur mavzuga doir aso s li fikrlar bildirilgan .

Qayd etilgan ilmiy izlanishlarning aksariyatida Alisher Navoiyning "Sittai zaruriya" asari xususida fikr bildirilgan bo ’ lsa-da, o ’ zbek adabiyotshunosligida bu borada yaxlit tadqiqot vujudga kelmagan. " Sittai zaruriya ” qasidalar turkumining g ’ oyaviy-badiiy talqinini ilmiy o ’ rganishga bag ’ ishlangan mazkur yaxlit tadqiqotning ilk marta amalga oshirilayotganligi uning dolzarbligini va ilmiy yangiligini belgilaydi. Qayd etilgan ilmiy izlanishlarning aksariyatida Alisher Navoiyning "Sittai zaruriya" asari xususida fikr bildirilgan bo ’ lsa-da, o ’ zbek adabiyotshunosligida bu borada yaxlit tadqiqot vujudga kelmagan. " Sittai zaruriya ” qasidalar turkumining g ’ oyaviy-badiiy talqinini ilmiy o ’ rganishga bag ’ ishlangan mazkur yaxlit tadqiqotning ilk marta amalga oshirilayotganligi uning dolzarbligini va ilmiy yangiligini belgilaydi.Qayd etilgan, o ’ zbek adabiyotshunosligida bu borada yaxlit tadqiqot vujudga kelmagan. " Sittai zaruriya ” qasidalar turkumining g ’ oyaviy-badiiy talqinini ilmiy o ’ rganishga bag ’ ishlangan mazkur yaxlit tadqiqotning ilk marta amalga oshirilayotganligi uning dolzarbligini va ilmiy yangiligini belgilaydi.

Tadqiqotning maqsad va vazifalari. Alisher Navoiyning "Sittai zaruriya" qasidalar turkumini ilohiy-islomiy va adabiy manbalar bilan qiyosan o’rganish, vahdat ul-vujud ta’limotining asosiy masalasi Zot-sifat, Alloh-olam, Alloh - inson munosabatlari aks etgan talqinlarni keng g’oyaviy-badiiy tahlil qilish, teran ilmiy yoritish tadqiqotning asosiy maqsadi sifatida tanlandi

Tadqiqotning nazariy va amaliy ahamiyati. • Tadqiqot ilohiy tavhid ilmining badiiy tafakkurga ta’siri jarayonini kuzatish asosida hamd yo’nalishidagi asarlarga xos qiyosiy-tipologik xususiyatlarni oydinlashtirish hamda umumlashtirish zamirida ma’lum nazariy xulosalarga kelish imkoniyatini kengaytiradi

Tadqiqotning ilmiy yangiligi “ Sittai zaruriya”ning o’rganilish tarixini tadrijiy yoritish ,ilmiy talqinlarning mohiyatini yoritish,olimlarning mazkur sohadagi ishlarning adabiyotshunoslikda tutgan o’rniga baho berish .

Tadqiqotning joriylanishi. Ish Buxoro Davlat universiteti o’zbek filologiyasi kafedrasida yig’ilishida ma’qullangan

Tadqiqotning tarkibi Ish o’z mazmun-Ish o’z mazmun- mundarijasiga muvofiq mundarijasiga muvofiq keluvchi kirish, to’rt bob, keluvchi kirish, to’rt bob, xulosa, foydalanilgan xulosa, foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan adabiyotlar ro’yxatidan iborat.iborat.

“ Ruh ul- quds” “ Tuhfatul afkor” “ Nasimul xuld” “ Minhojun najot”“ Aynul hayot” “ Qutul qulub”“ Sittai zaruriya” qasidalar turkumi

“ Sittai zaruriya” qasidalarini yozishga Navoiyni avval ustozi Jomiy, ul zot vafotidan keyin Sulton Husayn Boyqaro undaganlar. Buni shoir “Sittai zaruriya” qasidasida qayd etgan . Olti qasidaning hammasi vobastamavzularda yaratilgan bo`lib, bunda bo`g`lovchi bosh mavzu—ilohiyot va ilohiyotga yaqinlashtiruvchi Komillik tariqati haqidagi g`oyalardir. Shu asosda “Sittai zaruriya” yaxlit bir turkum asarlar qiyofasini olgan .

M.Qodirovaning maqolasiga kelsak, Muallif sho`ro olimlarining tasavvuf haqidagi chala va nopisand qarashlari doirasidan tashqari chiqmaganligi, “ Tuhfatul afkor” haqidagi umumiy fikrlarni istisno etganda, jiddiy bir tahlil qilinmay keldi. Navoiy niyatini yetarli anglamagani ko`rinib turadi .

“ Sittai zaruriya” olimlar talqinida: Ustoz Hamid Sulaymon devonning Parij va Istanbul nusxalari asosida ushbu qasidalarni 1968-yilda “Adabiy me`ros” majmuasining 1-sonida arabiy va kirillitsada nashr ettirdi(“Tuhfatul afkor”Navoiy asarlari 15 jildligining 5-jildi ikkinchi kitobida 1965-yilda nashr bo`lgan edi). Qasidalar shundan keyin Dushanbeda 1993-yili arab yozuvida “Irfon” nashriyoti tomonidan “Devoni Foniy” tarkibida chop etilgan. “ Devoni Foniy” haqida H.Sulaymon, A.Mirzoyev, Y.Is`hoqov, Sh.Shomuhammedov, E.Shodiyev, B.Valixo`jayev, R.Vohidov, N.Mallayev, Ali muhammadiy, Sh.Shukurov kabi olimlar fikr bayon etdilar. Aytish joizki, ko`proq tatabbu` Navoiy hamda Hofiz masalasi . olimlar diqqatini jalb etgan

Ikkinchi bob “Sittai zaruriya”ning g’oyaviy – badiiy asoslariga bag’ishlangan Asarning birinchi qasidasi “Ruh ul-quds” (Pok , muqaddas ruh ) deb nomlangan Qasida Olloh taolo tavhidi tasviriga bag’ishlangan. Butun olam yagona ruh Hodisasi ekanligi , bu qudrat eng kichik zarradan cheksiz koinot qadar Har bir ashyo va harakatda namoyon bo’lishi bayon etiladi.

Qasidaning matla’I mana bunday boshlanadi: Zihi ba xomai qudrat musavvari ashyo Hazor naqshi ajab har zamon az o` paydo. Ya’ni, butun narsalarga surat bag`ishlagan— yaratgan Qudrat qalamiga ofarin. Har lahzada bu qalamdan ming-ming ajoyib naqsh—suratlar paydo bo`ladi, jumlalari fikrlarimizni asoslaydi. Shuningdek, mazkur bobda adabiy manbalar hamda haqiqat masalalariga ham to’xtalingan

Navoiy “Sittai zaruriya” tarkibiga kirgan har bir qasidaga sarlavha qo`yar ekan, ulardan to`rttasi salaflarga tatabbu`, ya’ni o’xshatma tarzida yozilganini qayd etadi .

“ Tuhfatul afkor” Xusrav Dehlaviyning “Daryoyi abror” qasidasiga “ Qutal qulub” Anvariy qasidasiga

“ Minhojut najot” qasidasi Hoqoniy va Anvariy qasidasiga “ Nasimul xuld” qasidasi Hoqoniy qasidasiga

“ Sittayi zaruriya”ning irfoniy ma’nolari talqinlari uchinchi bobda yoritilgan. Asarning “Tuhfat ul-asror” qasidasi misolida tushuntirilgan

Qasida quyidagi bayt bilan boshlanadi: Otashe tale’ ki toje xusravonro zevar ast, Axgare baxri xayoli xom puxtan dar sar . (Podshohlar tojining bezagi olovday yonib turgan boshidagi xom xayollarni xayollarni pishiruvchi cho’g’dir.)

Bu baytlar Navoiyga bag’ishlangan tadqiqotlarda , ayniqsa, “Devoni Foniy” haqida yozilgan ishlarda keltirib, shoirning shoh-u sultonlarning xalqqa jabr –u sitami , adolatsizligini fosh etish tarzida talqin qilinadi.

E’tiboringiz uchun tashakkur!!!

Похожие

Alisher Navoiy ta’lim tarbiya haqida

Alisher Navoiyning ta’limiy-axloqiy qarashlari

Ma’naviyatni o’rganishning metodologik asoslari

Ma’naviyatni o’rganishning metodologik asoslari

Kasb-hunar kollejlarida fe’l so’z turkumini o’rganishda interfaol usullardan foydalanish