Qaraqalpaq milliy qadiriyetleri ham de dasturleri - Идея национальной независимости - Презентации

Qaraqalpaq milliy qadiriyetleri ham de dasturleri

Загружено в:

27.03.2024

Скачано:

0

Размер:

1957.87109375 KB

Qaraqalpaq milliy qadiriyetleri ham de dasturleri

Millettiń ózligin ańlawda, onıń ózine tán milliy qádiriyatları menen dástúrlerin saqlaw hám rawajlandırıwǵa biybaha bolǵan milliy miyraslarımızdı keleshek áwladqa jetkeriwde áhmiyeti oǵada úlken. Óziniń áyyemgi hám bay milliy mádeniyatı menen jáhán civilizaciyasına úlken úles qosqan ata-babalarımızdıń janrlardan ibarat bay materiallıq emes mádeniy miyrastı – folklor dástúrlerin jaratqan.

Ásirler dawamında jaqsılıqtı taratıp kelgen bul dúrdanalarında xalqımızdıń eń insanıylıq, ullı maqsetlerge qaratılǵan qarasları óz kórinisin tapqan. Atap aytqanda, kórkem qábileti joqarı bolǵan ata- babalarımız poetikalıq talantın ózinde jámlestirgen materiallıq emes mádeniy miyras dúrdanaları ásirler dawamında tawsılmas ruwxıy quwat deregi bolıp xızmet etken. Mısalı, ziyrek baqsılarımız tárepinen aytılıp kelingen “Alpamıs”, “Góruǵlı”, “Edige” sıyaqlı ullı dástanlarda sáwlelengen dóretiwshilik hám jaratıwshańlıq ideyaları hámiyshe xalqımızǵa júdá úlken ruwxıy quwat beriwi qádiriyatlar dizimi bolıp kelgen.

Xalqımızdıń dúnya qarası, ekonomikalıq-siyasiy, ruwxiy-estetikalıq hám filosofiyalıq qaraslardı ózine say tárizde kórkem analiz qılıwshı materiallıq emes mádeniy miyras úlgileri onlap janrlardı óz ishine alǵan qımbatlı estelikalıq bolıp esaplanadı. materiallıq emes mádeniy miyras ana jurtımızda joqarı mádeniyattı payda etken ullı ata-babalarımızdıń turmıs tárizi, arzıw- umtılıwları, úrp-ádet hám miyrasları, qádiriyat dástúrleri ózbek xalqınıń miyirmanlıǵın ózinde sáwlelendirgeni ushın da qádirli.

Materiallıq emes miyras milliy qádiriyatlarımızdıń eń jasawshań, qádimiy ardaqlı hám hárdayım jańalanıp baratuǵın nawqıran qatlamı sanaladı. Sonıń ushın da xalqımız ózi jaratqan materiallıq emes mádeniy miyras dástúrlerin bárqulla kóz qarashıǵınday asırapabaylap, kórkem tárepten bayıtıp keledi.

Mámleketimizde jas áwlad tárbiyasına keń kólemli itibar berilip kelininiwinde, ásirese mektepke shekemgi bilimlendiriw sistemasınıń birlemshi hám áhmiyetli ekenligi kórsetiledi. Bul baǵdaradaǵı jumıslardı shólkemlestiriwde, salamat áwlad tárbiyasın jetilistiriwde, jetik kadrlardıń támiyinleniwi áhmiyetli bolıp tabıladı.

Mámleketimiz basshısınıń 2017-jıl 30-sentyabrde «Mektepke shekemgi bilimlendiriw sistemasın túp-tiykarınan jetilistiriw ilájları haqqında»ǵı pármanı qabıl etildi.

Pármanda áhmiyetli wazıypalar hám tiykarǵı baǵdarlar belgilep berildi. Usı qarar boyınsha, bul tarawda óz aldına ministrlik - ÓZBEKSTAN Respublikası Mektepke shekemgi bilimlendiriw ministrligi shólkemlestirilip, jańa ministrlikke mektepke shekemgi mákemeleriniń mámleketlik hám mámleketlik emes tarmaǵın keńeytiw, materiallıq- texnikalıq bazasın bekkemlew, olardı maman pedagog kadrlar menen támiyinlew, mákemelerge balalardı qamtıp alıwdı keskin kóbeytiw, tálim-tárbiya processlerine zamanagóy bilimlendiriw baǵdarlamaları menen texnologiyaların engiziw arqalı balalardı mektepke tayarlawdıń sapasın túp-tiykarınan jaqsılaw wazıypaları júklendi.

Búgingi kúnde bul wazıypalar boyınsha mámleketlik baǵdarlama qabil etilip, keń kólemli jumıslar ámelge asırılmaqta, sebebi biziń "Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020 ISSN 2181-063X 523 http://oac.dsmi- qf.uz keleshek dawamshıları bolǵan perzentlerimiz turmısta óz ornına iye insanlar bolıp jetilisiwi kerek.

Sebebi biziń keleshek áwladlarımızdıń salamat insan bolıp qáliplesiwine imkaniyatlar jaratılıw wazıypaları menen bir qatarda milliy ózlikti ańlawda kámil insan, bárkamal áwlad bolıp jetilisiwinde milliy qádiriyatlarımızdıń áhmiyeti kózde tutılǵan. Sonıń ushın da ósip kiyatırǵan jas áwladtıń tárbiyası búgingi kúnde mámleket siyasatı dárejesine kóterilip kelmekte, balalarımızdıń ozıq oylı, shaqqan pikirlewshi kámil insan bolıp jetilisiwinde kóplegen jumıslar ámelge asırılıp, olardıń qızıǵıwshılıǵın hám umtılısın esapqa alıp, hár tárepleme tıyanaqlı tálimtárbiya beriw, dúnya qarasın keńeytiw, erkin pikirlew qábiletin rawajlandırıw, qálbine hám sanasına milliy, ulıwma insanıylıq qádiriyatlardı sińdirip barıw arqalı ana Watanǵa súyispenshilik sezimlerin oyatıwdan ibarat.

Ullı babamız Abdulla Avloniydiń aytqanınday, «Tárbiya máselesi biz ushın shınında da ya mádet, ya apat, ya baxıt, yamasa baxıtsız hádiyse máselesi bolıp tabıladı», degen edi. Bul danalıq pikir óz aktuallıǵı menen áhmiyetin hesh qashan joytpaytuǵın, atap ótiw orınlı bolǵan máselelerden biri sanaladı. Bunday iskerlikte, búgingi kúnde barǵan sayın keń tarqalıp atırǵan «Óz balańdı óziń saqla!» degen shaqırıq tek ǵana uran bolıp qalmastan, hár bir ata-ananıń, hár bir puqaranıń kewline, júregine tereń kirip barıwı, ámeliy háreketke aylanıwı ushın hár qanday mákemelerde óz juwapkershiligin anıq túrde dáwir talabına aylandırılıwı zárúrligi talap etilmekte.

Milliy xalıq oyınları mádeniyattıń sarqılmas ǵáziynesi esaplanadı. Ómirde salamat bala ata-ananıń quwanıshı bolıp, perzentiniń saw-salamat, tetik, kúshli, shıdamlı, shınıqqan adamzat bolıwın qálemeytuǵın ata-ana bolmasa kerek. Sol sebepli barlıq máwsimlerde oyınlardı súyiwi kerek.

Milliy oyınlar erte zamanlardan, xalıq máresimlerinde, saltdástúrlerinde, úrp-ádetlerinde sáwlelengen. Olar mıń jıllar dawamında rawajlanıp, qáliplesip eń jaqsıları biziń dáwirimizge shekem jetip kelgen. Olardan «Dar oyını», «At ústinde gúres», «Oqjaydan oq atıw», «Ílaq», «Belbewli gúres», «Qaqpan», «Kim shaqqan», «Aq terekpe, kók terek», «Jasırınbaq», «Quwıspaq», «Arqan tartısıw», "Oriental Art and Culture" Scientific- Methodical Journal - «Kóz baylap oynaw». «Mańlay shertpek», «Qasharman», «Shúllik» hám t.b. oyınları balalardı shaqqanlıqqa, epshillikke, teń salmaqlılıqtı saqlawǵa úyretiw menen birge olardıń qáddi-qáwmetin shıraylı, gózzal bolıp ósiwine hám salamatlıǵı kúshli intellektual dárejesi joqarı bolıwına járdemlesedi.

Xalıq oyınları arasında haywanlar hám quslar temasına baǵıshlanǵan júdá kóp qızıqlı oyınlar bar, «Kepter oyını», «Shaǵala», «At oyını» hám t.b. oyınlar keńnen dástúr bolıp, bunda babalardıń tábiyatqa degen múnásibetlerin rawajlandırıwǵa baǵdarlanǵan. Kópshilik xalıq oyınları ata babalarımızdan balalar hám aqlıqlarǵa ótken. Perzentlerimizdiń sana sezimin ósiriwde, bilim dárejesin, sóz baylıǵın asırıwda xalıq oyınlarınıń áhmiyeti úlken.

Úlken jastaǵı adamlar ushın miynet etiw áhmiyetli sanalsa, balalar turmısında oyınlar olardıń qızıǵıwshılıǵın, pikirlewin, ortalıqtaǵı waqıyalarǵa múnásibetlerin qáliplestiredi. Sonday-aq oyınlar úrp-ádetler, milliy qádiriyatlar hám mádeniyatti úyrenip barıwda teoriyalıq dereklerge súyenedi. Háreketli oyınlar túrli qıyınshılıqlardı jeńiw, baladaǵı pazıyletlerdi qáliplestiriw, uqıbın kórsetiwge baǵıshlanǵan fizikalıq shınıǵıwlardı óz ishine aladı. Bunnan tısqarı balalarǵa quwanısh baǵıshlaytuǵın hárkektli oyınlar áhmiyetli sanaladı.

Paydalanǵan ádebiyatlar 1. Sh.Mirziyoev. «Buyuk kelajagimizni mard va oliyjanob xalqimiz bilan birga quramiz». Toshkent. «Ózbekiston» 2017yil. 2. 2. Shavkat Mirziyoev. «Erkin va farovon, demokratik Ózbekiston Davlatini birgalikda barpo etamiz». Toshkent. «Ózbekiston» 2017 yil. Oxunjon Safarov, Mels Mahmudov. «Oila mánaviyati». Toshkent. «Mánaviyat». 2009-yil. 3. 3. I.Sh.Alqarov. R.Mamatqulova. X.D.Norqulov. «Oila tarbiyasi asoslari». G’afur G’ulom nomindagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi. T. 2009-yil

Похожие

Qaraqalpaqlardin’ XIX a’sirdin’ ekinshi yarimi XX a’sirdin’ basindag’i turmisi ha’m ma’deniyati

Milliy did

Milliy istiqlol g'oyasi

Milliy istiqlol mafkurasining maqsadlari

Milliy va xorijiy qadriyatlari