Mafkura tushunchasi va uninig rivojlanishidagi ahamiyati - Идея национальной независимости - Презентации

Mafkura tushunchasi va uninig rivojlanishidagi ahamiyati

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1537.5 KB

Mafkura tushunchasi va uninig rivojlanishidagi ahamiyati REJA :  1. Mafkura tushunchasi va uning mohiyati.  2 . Bunyodkor g’oyalar va mafkuralarning jamiyat xayotidagi ijobiy ta’siri.  3. Vayronkor, yot g’oya va mafkuralarning jamiyat hayotiga salbiy ta’siri.

Mazmuni va namoyon bo’lish shakliga qarab, g’oyalarni bir qancha turlarga ajratish mumkin: Ilmiy g’oyalar Falsafiy g’oyalar Diniy g’oyalar Badiiy g’oyalar Ijtimoiysiyosiy g’oyalar Milliy g’oya

Milliy g’oya  Milliy g’oya — inson va jamiyat hayotiga ma’no-mazmun baxsh etadigan, uni ezgu maqsad sari yetaklaydigan fikrlar, g’oyalar majmuidir. Ozodlik va mustakillik adolat va xakikat, tinchliksevarlik va insonparvarlik g’oyalari shular jumlasidandir. Asrlar mobaynida bunday buyuk o’lmas g’oyalar xalqlarga kuchquvvat va ilhom bagishlab, ularni o’z erki uchun kurashga safarbar etib kelgan.  Prezident Islom Karimov ta’kidlaganidek millat taraqqiyotiga, uning yuksalishiga xizmat qiladigan, xalqlarni jipslashtirib, oliy maqsadlarga safarbar etadigan g’oyalar yuksak g’oyalardir. Odamlar orasiga nifoq, xalqlar o’rtasiga nizo soladigan, kishilarni turli taraflarga ajratib, adovat qo’zg’aydigan tuban buzgunchi g’oyalarga misol bo’ladi. Aslida, bunday qabih niyat va soxta shiorlarni g’oya deb atash ham shartlidir. Qaysi ijtimoiy birlik yoki qatlam orasida tarqalgan, qanday aholi guruhlari yoki elatmillatlarni harakatga keltirayotganiga qarab ham g’oyalarni turlarga ajratish mumkin.

«Mafkura» tushunchasi  «Mafkura» tushunchasi arabchadagi «mufakkir» «mufakkiratun» so’zlaridan olingan bo’lib, chuqur ma’noli, teran mazmunli fikr demakdir. Mafkura tushunchasini ta’riflashda falsafiy adabiyotlar va lugatlarda bir qancha fikrlar beriladi. Mafkura tushunchasiga faylasuf olimlar tomonidan berilgan ta’riflar shakl va mazmun jihatidan har xil. Mafkuraga jamiyatdagi muayyan siyosiy, huquqiy, ahloqiy, diniy, badiiy, falsafiy, ilmiy qarashlar, fikrlar va G’oyalar majmuidir, — deb ta’rif beriladi. Ularning barchasida jamiyatdagi muayyan siyosiy, falsafiy, huquqiy, ahloqiy, diniy, badiiy, ilmiy qarashlar, fikrlar, g’oyalar majmui sifatida asoslab beriladi. Demak mafkura — muayyan ijtimoiy guruh yo qatlamning, millat yoki davlatning, jamiyatning ehtiyojlarini, maqsad va intilishlarini, ijtimoiyma’naviy rivojlanish prinsiplarini ifoda etadigan g’oyalar, ularni amalga oshirish usul va vositalari tizimidir. Unda manfaatlari ifodalangan ijtimoiy kuchlar va qatlamlarning o’tmishi, bugungi kuni va istiqboli o’z ifodasini topadi.

«G’oya» va «mafkura» tushunchalari birbiriga yaqin bo’lsada, ularni aynanlashtirmaslik kerak. Nima sababdan?  Birinchidan, mafkura g’oyaga nisabatan mazmunan kengroq tushunchadir. Ikkinchidan, har qanday mafkurada ijtimoiy voqyelikni saqlab qolish yoki o’zgartirishga qaratilganlik ya’ni maqsadlar botiniy emas, balki zohiriy tarkibda mavjud bo’lishshsh va mafkuraning o’zagini tashkil etishini ta’kidlash,joiz Uchinchidan, har qanday ijtimoiy g’oya faqat ma’lum bir mafkuraviy qarashlar doirasidagina o’zining uyushtiruvchilik va yo’naltiruvchilik salohiyatini, jozibadorlik kuchini namoyon qila olishi mumkin.

Mafkuraning falsafiy ildizlari  Mafkuraning falsafiy ildizlari deganda, uning falsafa ilmi xulosalariga asoslanishi nazarda tutiladi. Bunda har bir xalqning o’ziga xos falsafiy merosi, qarashlari, g’oyalari ularning maqsadlarida o’zining ifodasini topadi. Sharq va Garb falsafasi bunga yorqin misoldir. Masalan, mazkur mafkuralar Rim imperiyasi parchalangandan keyin o’z davlatchiligiga ega bo’lgan xalqlarning o’ziga xos qadriyatlari va mentaliteti zaminida vujudga kelgan milliy falsafalar asosida shakllandi. Shu bois, o’sha davrdagi italyan, ingliz, fransuz, nemis falsafasi o’zi mansub bo’lgan jamiyatni birlashtirishga xizmat kildi. Shu bilan birga, bu milliy maktablar zaminida vujudga kelgan falsafiy ta’limotlar, ma’rifiy qarashlar insoniyat madaniyati xazinasiga salmokli hissa bo’lib qo’shildi. Jumladan, havqiqiy milliy xususiyatlarga ega bo’lgan Gegel falsafasi Avstriya—Vengriya imperiyasidan ajralib, mustaqil yo’lni tutgan Pruss monarxiyasining davlat mafkurasi darajasiga ko’tarilgan edi.

 Mafkuraning dunyoviy ildizlari ma’rifiy dunyoga xos siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy munosabatlar majmuidan iboratdir. Umum-e’tirof etilgan prinsiplar va qonun ustuvorligi, siyosiy plyuralizm, millatlararo totuvlik dinlararo bag’rikenglik kabi royalar dunyoviy jamiyatning asosini tashkil etadi. Bunday jamiyatda insonning haqhuquqlari va erkinliklari, jumladan, vijdon erkinligi ham qonun yo’li bilan kafolatlanadi.

Inson va jamiyat xayotida g’oyalar va mafkuralar xilma- xilligining namoyon bulipsh ijtimoiy-ma’naviy extiyoj ifodasidir.  Jamiyatda g’oya va mafkuralar xilma-xilligining kuzatilishi insonlarning tabiat-jamiyat xodisalari, olam va dam tugrisidagi fikrlari turlichaligi bilan izoxlanadi.  Umumiy g’oyaga e’tik;od kilish tufayli turlicha ijtimoiy guruxlar shakllanadi. Ularning maksad-muddaolari, orzu- istaklari, manfaatlari bir-biridan farklashshsh mumkin. Tabiiyki, ijtimoiy guruxlarning maksad va manfaatlarini aks ettiradigan, ularga ma’naviy-ruxiy kuch bagishlaydigan g’oyalarni amalga oshirish yullari xam xilma-xil buladi.

Bunyodkor g’oya  Bunyodkor g’oya — insonni ulug’laydigan, uning kuchg’ayrati va salohiyatini oshirib xalqi, Vatani, butun insoniyat uchun foydali ishlar qilishga safarbar etadigan, o’zida taraqqiyot, ma’rifat, do’stlik tinchlik adolat, halollik poklik kabi ezgu histuygularning urugini mujassam etadigan royadir.  Insoniyat tarixi xilmaxil g’oya va mafkuralarning vujudga kelishi, birbiri bilan munosabatidan iborat uzluksiz jarayondir. Bu jarayonda turli g’oyalar u yoki bu kuchlarga xizmat qilishi, o’ziga ishongan kishilarni qanday maqsadlar tomon yetaklashiga qarab birbiridan farqlanadi.

 bir davlatning boshqa davlat yoki davlatlar ustidan siyosiy, mafkuraviy, iqtisodiy va harbiy hukmronligini o’rnatishga qaratilgan nazariya va amaliyot.  Xususan, XIX asr oxiridan boshlab Rossiya imperiyasining hukmron doiralari boshqa xalqlarga, jumladan, O’rta Osiyo xalqlariga nisbatan ana shunday siyosat olib borganlar. Ikkinchi jahon urushidan keyingi davrlarda ham bir qancha mamlakatlar buyuk davlatchilik siyosatini xilmaxil ko’rinishda olib bordilar. Buyuk davlatchilik shovinizmi

Milliy istiqlol g’oyasiga zid salbiy holatlar  Befarqlik maqtanchoqlik xushomadgo’ylik hasadgo’ylik manmanlik haqiqatni mensimaslik tanishbilishchilik mahalliychilik mansabparastlik. Ularni bartaraf etish uchun jamiyatda erkin fikr va fikrlashlar, g’oyalar xilmaxilligi, tanqid va o’zo’zini tanqid muhitini yaratish, demokratiya va oshkoralik muhitini kuchaytirish, sog’lom va erkin raqobat muhitini yuzaga keltirib, jamiyatda ilm-ma’rifatning mavqyeini yanada oshirish zarur.

 Kommunistik mafkura iskanjasidan ozod bo’lganimizdan so’ng turli g’oyalar hayotimizga o’z ta’sirini o’tkazishga harakat qilmoqsa. Otabobolarimizdan qolgan buyuk merosni anglay boshlagan bir paytimizda uning barchasini barbod qilishga qaratilgan zararli g’oyalarga qarshi turadigan kuch milliy g’oyadir. Milliy g’oya bugungi kunda xalqimiz, jamiyatimiz uchun hayotiy zaruriyat, mamlakatimizda fuqarolar totuvligi va birdamligini ta’minlaydigan taraqqiyotimizga kafolat bo’ladigan, insonlarga ezgu maqsadlariga erishishda ma’naviyruhiy kuchdir.

 Milliy g’oya ezgu maqsad yo’lida jamiyat a’zolarini birlashtiradi, ularga ruhiy madad beradi, har qanday ko’rinishdagi zararli illatlarni inkor etadi. Fikrga qarshi fikr, g’oyaga qarshi roya bilan, jaholatga qarshi ma’rifat bilan kurashishga da’vat etadi. Jamiyatda osoyishtalik tinchlik o’zaro ishonch, barqarorlik muhitini yaratishga xizmat qiladi. Shu sababli, milliy istiqlol yuyasi mamlakatimizning buyuk kelajagi poydevorini yaratishda muhim vosita, insonning ongi va qalbini Fikrga qarshi fikr, g’oyaga qarshi g’oya, jaqolatga qarshi ma’rifat bilan kurashish zarurligi.Milliy g’oya ezgu maqsad yo’lida

Похожие

Siyosiy mafkura

Diniy fundamentalizm va milliy mafkura

G`oya va mafkura tushunchalarining mohiyati

G’oya tushunchasi va uning ijtimoiy mohiyati

G'oya, mafkura va milliy g`oya tushunchalarining ijtimoiy-siyosiy mohiyati, ularning umumiyligi va farqlari