Ўлчашлар бирлиги таъминлаш тизими асослари - Метрология - Презентации

Ўлчашлар бирлиги таъминлаш тизими асослари

Загружено в:

11.05.2025

Скачано:

0

Размер:

2802.4287109375 KB

Ўлчашлар бирлиги таъминлаш тизими асослари

Режа • Ўлчашлар тўғрисида асосий таърифлар, тушунчалар. • Ўлчаш турлари. • Ўлчаш усуллари (бевосита баҳолаш усули, таққослаш усули).

• Ўлчаш деб, шундай солиштириш, англаш, аниқлаш жараёнига айтиладики, унда ўлчанадиган катталик физик эксперимент ёрдамида, худди шу турдаги, бирлик сифатида қабул қилинган миқдори билан ўзаро солиштирилади

Таянч сўзлар: ўлчаш объекти, ўлчаш усули, ўлчаш воситаси, ўлчов, ўлчаш асбоби .

• Бу таърифдан шундай хулосага келиш мумкинки: • биринчидан, ўлчаш бу ҳар хил катталиклар тўғрисида информация • ҳосил қилишдир; иккинчидан, бу физик экспериментдир; • учинчидан - ўлчаш жараёнида ўлчанадиган катталикнинг ўлчов • бирлигининг ишлатилишидир. Демак, ўлчашдан мақсад, • ўлчанадиган катталик билан унинг ўлчов бирлиги сифатида қабул қилинган миқдори орасидаги (тафовутни) нисбатни топишдир

• Ўлчаш объекти (ўлчанадиган катталик) шундай ёрдамчи катталикки, унинг ёрдамида асосий изланувчи катталик аниқланади, ёки бу шундай қурилмаки, унинг ёрдамида ўлчанадиган катталик солиштирилади

Ўлчаш турлари • Ўлчанаётган катталикнинг сонли қийматини топишнинг бир неча хил турлари (йўллари) мавжуддир. Қуйида шу йўллар билан танишиб чиқамиз

• Бевосита ўлчаш - Ўлчанаётган катталикнинг қийматини тажриба маълумотларидан бевосита топиш. Масалан, оддий симобли термометрда ёки линейка ёрдамида ўлчаш. у = с·х; • Бунда: у - муайян бирликда ифодаланётган ўлчанаётган катталикнинг қиймати; • с - шкаланинг бўлим қиймати; • х - шкаладан олинган қайднома.

• Билвосита ўлчаш - бевосита ўлчанган катталиклар билан • ўлчанаётган катталик орасида бўлган маълум боғланиш асосида • каталикнинг қийматини топиш. Масалан, тезликни ўлчаш.

• Мажмуий ўлчаш - бир неча номдош катталикларнинг бирикмасини бир вақтта бевосита ўлчашдан келиб чиққан тенгламалар тизимини ечиб, изланаётган қийматларни топиш. Масалан, ҳар хил тарози тошларининг массасини солиштириб, бир тошнинг маълум массасидан бошқасининг массасини топиш учун ўтказиладиган ўлчашлар, ҳароратни қаршилик термометри орқали ўлчаш

• Биргаликдаги ўлчаш - турли номли икки ва ундан ортиқ • катталиклар орасидаги муносабатни топиш учун бир вақтда • ўтказиладиган ўлчашлар. Мисол, резисторнинг 20 С даги электр • қаршилиги қийматини турли температураларда ўлчаб топиш.

• Мутлақ ўлчаш - бир ёки бир неча асосий катталикларни • бевосита ўлчанишини ва (ёки) физикавий доимийликнинг • қийматларини қўллаш асосида ўтказиладиган ўлчаш. • Нисбий ўлчаш - катталик билан бирлик ўрнида олинган • номдош катталикнинг нисбатини ёки асос қилиб олинган • катталикка нисбатан номдош катталикнинг ўзгаришини ўлчаш.

Ўлчаш усуллари • Ўлчаш усули – деганда ўлчаш қонун- қоидалари ва ўлчаш • воситаларидан фойдаланиб, катталикни унинг бирлиги билан • солиштириш усулларини тушунамиз. • Ўлчашнинг қуйидаги усуллари мавжуд:

• Бевосита баҳолаш усули - бевосита ўлчаш асбобининг санаш қурилмаси ёрдамида тўғридан тўғри ўлчанаётган катталикнинг қийматини топиш. Масалан, пружинали манометр билан босимни ўлчаш ёки амперметр ёрдамида ток кучини топиш.

• Ўлчов билан таққослаш (солиштириш) усули - ўлчанаётган катталикни ўлчов орқали яратилган катталик билан таққослаш (солиштириш) усули. Масалан тарози тоши ёрдамида массани аниқлаш. Ўлчов билан таққослаш усулининг ўзини бир нечта турлари мавжуд:

1. Ў лчашдан мақсад ? A. ўлчанадиган катталик билан унинг ўлчов бирлиги сифатида қабул қилинган миқдори орасидаги (тафовутни) нисбатни топишдир B.Фақат (тафовут) топиш C . Шунчаки ўлчаб топиш D. Ўлчанадиган катталикни хажмини топиш 2. Ўлчаш турлари A. 3 C. 5B. 6 D. 4Mavzuni mustaxkamlash uchun test savollari

ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РАХМАТ

Похожие

Метрология ва стандартлаштириш ва серификация фанинг мақсад ва вазифалари

Миллий сертификатлаштириш тизими

Миллий сертификатлаштириш тизими 2

Ўзбекистон республикасининг давлат стандартлаш тизими

Юза ғадир-будирлигини меъёрлаш ва белгилаш тизими