Suv tashlovchi inshootlar turlari va ularni qo’llanish shartlari - Мелиорация - Презентации

Suv tashlovchi inshootlar turlari va ularni qo’llanish shartlari

Загружено в:

05.06.2023

Скачано:

0

Размер:

1626.0009765625 KB

Suv tashlovchi inshootlar turlari va ularni qo‘llanish shartlari Reja: 1. Suv tashlovchi inshootlar haqida ma’lumotlar. 2. Qirg‘oqda joylashgan ochiq suv tashlovchi inshootlar 3. Frontal suv tashlagichlar

1. Suv tashlovchi inshootlar haqida ma’lumotlar. Ustidan suv o‘tkazmaydigan grunt to‘g‘onli gidrouzellar tarkibida asosan ikki turdagi suv o‘tkazuvchi inshootlar uchraydi: suv tashlovchi , suv chiqaruvchi (suv bo‘shatuvchi). Bu inshootlar o‘zining vazifasi, planda va balandlik bo‘yicha joylashuvi va konstruksiyasining o‘ziga xosligi bo‘yicha farqlanadi. Suv ombori gidrouzellari ko‘p hollarda suv yig‘ish maydoniga keladigan yuza oqimlarni sig‘dira olmaydi. Suv ombori NDS sathgacha to‘lganda ortiqcha suv to‘g‘on pastki befiga yoki qulay sharoit bo‘lganda gidrografik tarmoqqa (shaxobchaga) tashlanadi. Suvni tashlash ko‘p hollarda suv omboridagi jadallashgan suv sathida amalga oshiriladi, ayrim hollarda u NDS da ham bajariladi.

Ustidan suv o‘tkazmaydigan to‘g‘onlardagi suv tashlovchi inshootlar deganda yuqori befdan pastki befga hisobiy maksimal suv sarflarini qarshiliksiz o‘tkazuvchi inshootlar majmuasi tushuniladi. Suv omboridan ortiqcha suvlarni tashlab yuborish yo‘li bo‘ylab qurilgan inshootlar suv tashlash trakti deb ataladi. O‘zanni to‘sish va ustidan suv o‘tkazmaydigan to‘g‘onga nisbatan suv tashlovchi inshoot to‘g‘on tanasi ichida, to‘g‘on tanasidan chekkadagi qirg‘oqda, yoki qayirda joylashgan turlarga bo‘linadi (12.1-rasm, a, b, v). Suv tashlash turi har xil variantlarni texnik-iqtisodiy natijalari asosida tanlanadi.

12.1-rasm. Qirg‘oqda joylashgan suv tashlagichlar: a,b va v-ochiq suv tashlagich, mos ravishda tezoqar, ko‘p pog‘onali sharshara va konsolli sharshara bilan; g, d va ye-mos ravishda yuza, chuqur va tub hamda zatvorlar bilan boshqariladigan yopiq suv tashlagichlar; j-bosimsiz tunnelli shaxtali suv tashlagich

Boshqarish sharoitlari bo‘yicha suv tashlagichlar boshqariladigan (zatvorlar bilan) va boshqarilmaydigan (zatvorsiz, avtomatik) turlarga bo‘linadi. Suv chiqargichlar ko‘p belgilari bo‘yicha yopiq suv tashlagichlarga o‘xshash. Ularni har doim tabiiy gruntlarda joylashtiriladi. Yuqori befda suv sathi o‘zgarishi kichik bo‘lsa ochiq rostlagichni qo‘llash mumkin. Ko‘p hollarda yuqori befdagi sath o‘zgarishi sezilarli bo‘lsa yopiq suv chiqargichlar o‘rnatiladi. Suv chiqargichlar bosimli va bosimsiz rejimda ishlashi mumkin. Konstruksiyasi bo‘yicha suv chiqargichlar quvurli, tunnelli va kombinasiyalashgan (quvurli va tunnelli belgilar birikmasi) turlarga bo‘linadi. Rostlovchi zatvorlar joylashishi bo‘yicha suv chiqargichlar quyidagicha farqlanadi: 1) suv chiqaruvchi trakt boshlanishidagi zatvorlar bilan (asosan quvurli suv chiqargichlar uchun), bu holatda odatda quyi qismida zatvorlar kamerasi, yuqorisida esa tutashtiruvchi mexanizmli estakadaga ega zatvorlarni boshqaruvchi minora o‘rnatiladi; ayrim hollarda minora o‘rnida pastki bef tomonidan yoki yuqori qiyalikda (yonbag‘irda) yotqizilgan maxsus nishab galereya bo‘ylab kirish mumkin bo‘lgan alohida xona ko‘zda tutiladi; 2) suv tashlash tarktining o‘rta qismidagi zatvorlar bilan; zatvorlarni bunday joylashtirish boshqaradigan minora o‘rnatib yoki o‘rnatmasdan quvurli hamda tunnelli suv chiqargichlarda mumkin; 3) suv chiqargich tarktining oxirida zatvor bilan; zatvorlarni bunday joylashtirish bosimli rejimda ishlaydigan suv chiqargichlar uchun, hamda galereya ichidagi bosimli quvurli tunnellar va quvurli suv chiqargichlar uchun xarakterlidir.

2. Qirg‘oqda joylashgan ochiq suv tashlovchi inshootlar Qirg‘oqda joylashgan ochiq suv tashlash traktini to‘g‘onning yon tomonidagi qirg‘oqlarda va vodiyning yonbag‘irlarida joylashtiriladi. Shu sababli ular qirg‘oqda joylashgan suv tashlagichlar deb nom olgan (12.2- rasm, a). Suv tashlash traktidan suv gidrouzelning pastki befga tashlanadi, qulay topografik sharoitlarda esa qo‘shni ochiq suv havzasiga yoki joyning past uchastkalariga chiqarish mumkin. Ochiq suv tashlagichlarning o‘ziga xos xususiyati shundaki, ularning kirish qismlari baland sathlarda joylashadi.

12.2-rasm. Yuza suv tashlash traktining trassasi: a-to‘g‘ri chiziqli; b-burilish burchagi bilan; v-trassada egri chiziqni planda belgilash. Suv tashlash trakti tarkibiga quyidagi inshootlar kiradi: keluvchi kanal, rostlovchi inshoot, tashlama kanal, tutashtiruvchi inshoot, ketuvchi kanal, muz ushlovchi qurilmalar. Ammo suv tashlash trakti tarkibidagi yuqorida keltirilgan inshootlarning hammasi ham bo‘lmasligi mumkin. Ko‘pincha kanallardan biri bo‘lmasligi mumkin, masalan keluvchi yoki tashlama kanal, ikkalasining ham bo‘lmasligi ehtimoli bor.

Suv tashlash trassasi deganda joyda o‘tkazilgan unda piketlar belgilangan inshootning o‘q chizig‘i tushuniladi. U to‘g‘ri chiziqli bo‘lishi ham (12.2-rasm, a) va burilish burchagi bilan (12.2-rasm, b) bo‘lishi mumkin va u to‘g‘ondan ma’lum uzoqlikda o‘tadi yoki unga qisman o‘yib kiradi. Trassada burilish burchaklari bo‘lsa suv tashlash traktida suvni ravon harakat qilishini ta’minlash uchun, kanaldagi suvni qiyaliklar bilan kesishgan kengligini besh barobariga teng bo‘lgan egri chiziqli radius o‘tkaziladi.

Trassani egri chiziqli uchastkalarda kanallarni, suv tashlash traktining boshqa inshootlarini esa to‘g‘ri chiziqli uchastkalarda joylashtirish tavsiya etiladi. Trassaning egri chiziqli uchastkalarida inshoot joylashtirilganda planda egri chiziqli konstruksiyalarni bajarishga to‘g‘ri keladi. Suv tashlash traktida hamma inshootlarni balandlik bo‘yicha joylash-tirish shunday aniqlanadiki, uncha chuqur bo‘lmagan qazilmada va shu bilan birga alohida uchastkalarni ko‘tarmada o‘tkazishga yo‘l qo‘yiladi. Shundan kelib chiqqan holda trassa tanlanadi. Uncha chuqur bo‘lmagan qazilmadagi yoki qisman ko‘tarmadagi kanallar tashlanadigan sarflarni o‘tkazishdan oldin qordan oson tozalanadi.

12.3. Ochiq suv tashlash traktida inshootlarni joylashtirish misollari: 1-keluvchi kanal; 2-shlyuz - rostlagich; 3-tashlama kanal; 4-tezoqar; 5-shashara ; 6-konsolli sharshara; 7- ketuvchi kanal. Agar suv tashlash traktida inshootlarni bir joyga joylashtirish qiyin bo‘lsa, ularni bo‘lib – bo‘lib joylashtirishga yo‘l qo‘yiladi, masalan bitta tutashtiruvchi inshoot o‘rniga ikkita va undan ko‘p bajariladi (12.3-rasm).

3. Frontal suv tashlagichlar Frontal suv tashlagichlar vodoslivi planda keluvchi kanal o‘qiga perpendikulyar joylashtiriladi va suv inshootga perpendikulyar kirib keladi (12.4-rasm). Bu holda to‘g‘on tepasi bilan vodosliv ustini ko‘prik bilan birlashtiriladi. Suv tashlash trakti o‘qi (planda) yerning topografiyasi va geologiyasini hisobga olgan holda belgilanadi, u planda va bo‘ylama kesimlarda to‘g‘on tepasidan o‘tadigan yo‘l bilan bog‘langan bo‘lishi kerak. Keluvchi kanal boshlanishi to‘g‘on tanasidan 75...100 m masofada joylashtiriladi, ketuvchi kanalning chiqish qismi to‘g‘on pastki qiyalik oxiridan kamida 100...150 m masofada bo‘lishi kerak. Keluvchi kanal vodoslivga suvni ravon kelishini ta’minlaydi. Planda u egri chiziqli ko‘rinishda va uzunligibo‘yicha o‘zgaruvchan kenglikka egadir. Katta chuqurliklarda kanal tubi gorizontal, kichik chuqurliklarda esa suvning yanada ravon kelishini ta’minlash uchun kanal tubi teskari nishabli qilib o‘rnatiladi. Qoyali gruntlarda kanal tubiga va qiyaliklariga himoya qoplamalari o‘rnatilmaydi, qoyamas gruntlarda ularning vodoslivga kirish zonalarida qoplamalar o‘rnatiladi. Keluvchi kanal ko‘ndalang kesimi trapesiya shaklida, qoyamas gruntlarda ularning qiyaliklari 1.2...2.5, qoyali gruntlarda 0,5 qabul qilinadi.

12.4-rasm.Qirg‘oqda joylashgan ochiq frontal suv tashlagich: 1-keluvchi kanal; 2-vodosliv ko‘rinishidagi bosh qism;3- tashlama kanal; 4-tutashtiruvchi inshoot (tezoqar); 5- ketuvchi kanal; 6-gruntli to‘g‘on; 7-daryo o‘zani

Rostlovchi inshoot (kirish qism) beton yoki temir-betonli suv tashlovchi to‘g‘ondan tashkil topadi (12.5-rasm). Uni suv tashlash traktining to‘g‘ri chiziqli uchastkasida joylashtiriladi, chunki bu inshoot orqali to‘g‘on tanasiga ko‘prik yordamida yo‘l o‘tkaziladi. 12.5-rasm.Suv tashlovchi to‘g‘on: 1-to‘g‘on o‘qi; 2-ko‘prik; 3-shpunt; 4-ponur; 5-suv urilma quduq; 6-teskari filtr; 7-risberma; 8-zatvor.

12.6-rasm. Qirg‘oqda joylashgan ochiq suv tashlagich kirish qismlari : a-torayuvchi to‘g‘ri chiziqli ostonali vodosliv bilan; b-doirasimon shakldagi ostona bilan; v-tepasi egri-bugrili; g- ajratuvchi devorli tezoqar tepasi egri chiziqli;d-tepasi egri chiziqli torayuvchi va kuchaytirilgan g‘adir-budurli; g- labirintli (chalkash-chulkash) ostonali vodosliv bilan Suv tashlash to‘g‘onning poydevor plitasi inshootning asosiy yuk ko‘tarish elementlaridan biridir. U asosan monolit betondan quriladi. Poydevor uzunligi asoan uning ustiga joylashtiriladigan inshootlar uzunligiga tengdir. Poydevor qalinligi konstruktiv qabul qilinadi, so‘ngra filtrasiya va statik hisoblar asosida aniqlashtiriladi.

Tashlama kanal tutashtiruvchi inshootga suv oqimini baravarlashtirib keltirish uchun xizmat qiladi. Uning uzunligi suv tashlash trakti trassasining topografik sharoitlaridan kelib chiqqan holda aniqlanadi. Kanal ko‘ndalang kesim yuzasi trapesiya shaklida bo‘lib, tubining kengligi inshoot kengligiga teng qilib olinadi. Kanal tubi sath belgisi vodosliv ostonasi sath belgisidan pastda joylashtiriladi, chunki bu holda vodosliv keng ostonali vodosliv singari ishlaydi. Kanal tubi va qiyaliklari beton qoplama bilan mustahkamlanadi, uning qalinligini oqim tezligiga va geologik sharoitlarga ko‘ra qabul qilinadi.

1.Suv tashlovchi inshootlar deb qanday inshootlarga aytiladi? 2. NDS nima? 3. suv tashlash trakti deb nima ga aytiladi 4. Konstruksiyasi bo‘yicha suv chiqargichlar qanday turlarga bo’linadi? 5. Rostlovchi zatvorlar joylashishi bo‘yicha suv chiqargichlar qanday turlarga bo’linadi? 6. Suv tashlash trassasi deganda nimani tushunasiz 7. Suv tashlash trakti tarkibiga qanday inshootlar kiradi? Uyga topshiriq

Похожие

Suv chiqaruvchi inshootlar

Ekspluatasiya davrida ishlatiladigan suv tashlagichlar. Ochiq suv tashlash trakti

Suv omboridagi inshootlar bo’g’ini. Minorasiz va tunnelli suv chiqazgichlar

Ustunqoziqlarni gruntga qoqish mexanizmlari, ularni inshootlar bilan tutashtirish

Suv o’lchash postlarining turlari