Sayoz joylashgan poydevorlarni loyihalash - loyihalash qoidalari, poydevorning o’lchamlarini aniqlash - Мелиорация - Презентации

Sayoz joylashgan poydevorlarni loyihalash - loyihalash qoidalari, poydevorning o’lchamlarini aniqlash

Загружено в:

03.06.2023

Скачано:

0

Размер:

12365.890625 KB

Foydalaniladigan asosiy adabiyotlar ro‘yxati Asosiy va qo‘shimcha darsliklar 1. Rasulov H.Z., Gruntlar mexanikasi, zamin va poydevorlar. Darslik. –T., “Tafakkur”, 2010, 271 bet. 2. Цытович Н.А.Механика грунтов. Учебник. М.Высшая школа. 1983.327 с. 3. Силкин А.М., Фролов Н.Н. Основания и фундаменты. Учебник. М.Агропром, 1987., 285. Adabitoylar: 22

Reja Sayoz joylashgan poydevorlarni loyihalash qoidalari.1 Sayoz joylashgan poydevorlarni o‘lchamlarini aniqlash2MAVZU: SAYOZ JOYLASHGAN POYDEVORLARNI LOYIHALASH: LOYIHALASH QOIDALARI, POYDEVORNING O‘LCHAMLARINI ANIQLASH 33

Qurilish maydonining gidrogeologik qirqimini tuzish. Har qanday inshoot loyihasini tuzishda birinchi navbatda loyiha – qidiruv ishlari olib boriladi, ya’ni loyihalanayotgan inshoot qurilish maydonining geologiyasi, gidrogeologiyasi, iqlimi va boshqa tabiiy sharoitlari to‘g‘risida ma’lumotlar to‘planib tahlil qilinadi va ushbu qurilish maydonining sharoitiga mos keladigan poydevor turi hamda uning konstruksiyasi tanlanadi. 1-rasm. Qurilish maydonining gidrogeologik qirqimini tuzishga doir hisobiy sxema 44

Qurilish maydonidagi gruntning fizik ko‘rsatkichlari va suv xossalarini aniqlash. Har qanday inshoot loyihasini qilishda tabiiy sharoitda qurilish maydonidagi gruntlarning fizik, mexanik va suv xossalarini tahlil qilish katta ahamiyatga ega. Gruntlarning fizik holatini baholashda tajribalar yordamida aniqlanadigan asosiy va hisoblab topiladigan hosilaviy ko‘rsatkichlar ishlatiladi. Qattiq zarrachalarning zichligi, gruntning tabiiy holatdagi (buzilmagan tuzilishdagi) zichligi va namligi asosiy fizik ko‘rsatkichlar hisoblanadi. Quruq holatdagi gruntning (grunt skeletining) zichligi, gruntning g‘ovakligi, g‘ovaklik koeffitsienti, namlanish darajasi va gruntning suvga to‘la to‘yingan holatdagi zichligi qo‘shimcha(hosilaviy) fizik ko‘ratkichlarga kiradi. Loyihani bajarish uchun foydalaniladigan ko‘rsatkichlar quyidagi tartibda hisoblab chiqiladi: - gruntning g‘ovaklik koeffitsienti : (1) - - gruntning g‘ovakligi : (2) bu yerda : ρ s – grunt qattiq zarrachalarining zichligi; ρ d – grunt skletining zichligi; 55

- gilli gruntlarning konsistensiya ko‘rsatkichi : (3) bu yerda: W P – gruntning quyi plastiklik chegarasidagi namligi; I P – gruntning plastiklik soni; W tab – qurilish maydonidagi gruntning tabiiy holatdagi namligi bo‘lib, quyidagicha aniqlanadi : (4) γ s – grunt qattiq zarrachalarining solishtirma og‘irligi: (5) ρ s – grunt qattiq zarrachalarining zichligi; g – erkin tushish tezlanishi, g=9,81 m/s 2 .

Suvga to‘yingan holatdagi gruntning solishtirma og‘irligi quyidagicha aniqlanadi: (6) bu yerda γ d – grunt skletining solishtirma og‘irligi: (7) ρ d – grunt skletining zichligi; g – erkin tushish tezlanishi, g=9,81 m/s 2 . Suvga to‘yingan holatdagi gruntning suvli muhitdagi (suvdagi muallaq) solishtirma og‘irligi quyidagicha aniqlanadi: (8) γ w – suvning solishtirma og‘irligi γ w = 10 kn/m 3 .

2. Gidrotexnika inshootlari va ularning zaminlari holatini tabiiy sharoitda kuzatish Gruntli inshootlar va ularning zaminlarini tabiiy sharoitda kuzatishdan maqsad ularning haqiqiy holatini aniqlash va uni loyihaviy prognoz (bashorat) larga va “tо‘g‘on-zamin” tizimining ishonchlilik mezonlari hamda xavfsiz ishlashiga qanchalik mos kelishini о‘rnatishdan iborat. Tabiiy sharoitdagi kuzatuvlarning vazifalari “tо‘g‘on- zamin” tizimi faoliyatida salbiy о‘zgarishlarni о‘z vaqtida aniqlash va tо‘g‘onni ishdan chiqishi va hatto, avariya holatiga olib kelishi mumkin bо‘lgan salbiy jarayonlarni rivojlanishini о‘z vaqtida bartaraf etish maqsadida tо‘g‘on va uning zamini holatini tezkor nazorat qilishdan iborat. Tezkor nazorat qilishdan tashqari, tabiiy sharoitdagi kuzatuvlar ma’lumotlarini tо‘plash va ularga ishlov berish butun tо‘g‘onni va uning alohida elementlarini ishonchliligini kompleks taxlil qilish uchun ham juda zarur. Tabiiy sharoitdagi kuzatuvlar tо‘g‘on qurilishi paytida nazorat-о‘lchov asboblarini (NО‘A) о‘rnatishdan boshlanadi va gidrouzelni butun ekspluatatsiyasi mobaynida davom ettiriladi.

Hozirgi paytda amaldagi meyoriy hujjatlar tomonidan gidrouzellarni loyihalash davrida tegishli nazorat о‘lchash asboblari о‘rnatish bilan tabiiy sharoitda kuzatuvning maxsus loyihasini ishlab chiqish kо‘zda tutiladi. Tabiiy sharoitdagi kuzatuvlar hajmi va NО‘A larini soni inshoot sinfiga qarab belgilanandi. Baland gruntli tо‘g‘onlar chо‘kishlar va gorizontal siljishlar, harorat, tо‘g‘on tanasi va uning zaminidagi filtratsiya oqimi parametrlari, ayrim hollarda zо‘riqishli-deformatsiyali holatini kuzatib turish imkonini beradigan NО‘A majmuasi bilan jihozlanadi. Tо‘g‘onlarni seysmik hududlarda qurishda tabiiy sharoitda kuzatishlar loyihasida bevosita inshootning о‘zida va uning tevarak-atrofida ham seysmik asboblar (seysmograflar, akselerometrlar)ni о‘rnatish qarab chiqiladi.

3. Loyihalashning zamonaviy amaliyoti inshoot ishlashini tahlil qilish uchun kuzatuv ma’lumotlari bazasini yaratish va ularga ishlov berishni yо‘lga qо‘yishni kо‘zda tutadi. Ana shu maqsadlarda tabiiy sharoitdagi kuzatuv ma’lumotlarini yig‘ish, saqlash va ishlov berish maxsus kompyuter axborot-diagnostika tizimi yordamida bajariladi va unda barcha bosqichlar (yig‘ish, saqlash va ishlov berish) avvaldan belgilangan dastur bо‘yicha avtomatik rejimda amalga oshiriladi. Tabiiy sharoitdagi kuzatuvlarni о‘tkazish va ularga ishlov berishni bunday qо‘yilishi monitoring deb ataladi. Ayni paytda tо‘g‘onlar monitoringgini olib borishda bir qator yirik betonli tо‘g‘onlar, masalan, Sayano-Shushensk gidroelektrostansiyasida, va bir qancha gruntli tо‘g‘onlar, masalan, Chorvoq, Mojaysk va sh.k. tо‘g‘onlarda yaxshi muvafaqqiyatlarga erishilgan. Tabiiy sharoitdagi kuzatuvlar tо‘g‘onlar holatini, ularning qirg‘oqqa tutashgan joylari sementlash va drenaj galereyalari, NО‘A bо‘yicha (kо‘z bilan va masofaviy) geodezik asboblar bilan kuzatuv, suffoziya va suvning kimyoviy tarkibi bо‘yicha tekshirishlarni о‘z ichiga oladi.

Tо‘g‘onlarda, butun gidrouzeldagi singari doimiy tizimli kuzatuvdan tashqari, suv omborida suv toshqinidan sо‘ng, yuqori ballga ega zilziladan keyin va sh.k. larda navbatdan tashqari kо‘z bilan tekshirish va asboblar bilan tо‘liq siklda nazorat qilish amalga oshiriladi. Tо‘g‘onlar holatini tezkor tekshirish kuzatuvning haqiqiy kо‘rsatkichlarini loyihalash davrida olingan chegaraviy- ruxsat etiladigan qiymatlar bilan taqqoslash asosida bajariladi. Odatda loyihaviy kо‘rsatkichlarni ta’sir etish muddati suv omborini meyoriy dimlangan sath (MDS) gacha tо‘lishini boshlang‘ich davri va doimiy ekspluatatsiyaning dastlabki yillariga tо‘g‘ri keladi. Keyinroq chegaraviy-ruxsat etiladigan qiymatlarga tabiiy sharoitdagi kuzatuvlar natijalari, tо‘g‘onni qurish davridagi geotexnik nazorat va tо‘g‘onni ekspluatatsiyasi davridagi qо‘shimcha tadqiqot (masalan, geodezik uslublar, georadar va sh.k.) lar jarayonida olingan tо‘g‘on tanasi va zaminning gruntlarini fizika-mexanikaviy xossalari haqidagi ma’lumotlar asosida qayta aniqlik kiritiladi.

Tо‘g‘onlardagi kuzatuvlar natijalari joriy va tо‘liq turlarga bо‘linadi. Joriy tekshirishlar gidrouzel ekspluatatsiya xizmati, tо‘liq tekshiruvlar esa komissiya tomonidan amalga oshiriladi. Kо‘z bilan qarab chiqishda yoriqlar, darz ketgan joylar bor-yо‘qligiga, tо‘g‘on tepasida, yon tomonlarda chо‘kishlar, о‘yilishlar hosil bо‘lgani, tо‘g‘on yon tomonlari kо‘chishiga olib keladigan shikastlanishlar mavjudligi, drenajlarda filtratsiya suv sarfi oshganligi, tо‘g‘onning qirg‘oq bilan tutashgan joylarida namlik hosil bо‘lishi va sh.k. larga alohida e’tibor qaratish kerak.

Kо‘z bilan tekshirib chiqishlar natijalari bо‘yicha asboblar bilan olib boriladigan maxsus kuzatuvlar о‘tkazilish mumkin. Gruntli tо‘g‘onlarda asboblar bilan kuzatuvlar davriy takrorlanib turuvchi geodezik kuzatishlar va NО‘A kо‘rsatkichlarini nazoratiga bо‘linadi. Odatda tо‘g‘onda NО‘A lar loyihada xarakterli kesimga yoki joy topografiyasi bо‘yicha alohida xususiyatlarga ega kesimga mо‘ljallangan stvorlarda joylashtiriladi. Bunda shuningdek, zaminlarni geologik tuzilishi, gidrouzel stvorida inshootlarni joylashtirish va sh.k. ham inobatga olinadi. Eng sо‘nggi holatda gruntli tо‘g‘onni betonli inshoot (suv о‘tkazuvchi tо‘g‘onlar gidroelektrostansiya binolari, shlyuzlar kamerasi va sh.k.) lar bilan tutashganligiga alohida e’tibor beriladi.

Gidrotexnika inshootlari qurilishning qisqacha tarixi va mamlakatimiz rivojlanishi bilan bog‘liq kelajagi Sug‘orish va u bilan bog‘liq kanallar, inshootlar qurilish ishlari Amudaryo, Sirdaryo va Zarafshon daryolari vodiysida olib borilgan. Olingan tarixiy ma’lumotlar va arxeologik qazishmalar natijalariga ko‘ra, Markaziy Osiyoda sug‘orish ishlari bilan eramizdan avvalgi IX–VII asrlarda ham shug‘ullanishgan. Qadimgi Baqtriya, Sug‘diyona, Xorazm davlatlari, Farg‘ona vodiysida sug‘orish ishlari olib borilganligi, sug‘orish tarmoqlari, suv to‘plash inshootlari qurilganligi bunga misol bo‘la oladi.

Gruntli gidrotexnika inshootlarini qurishda geotexnikaviy nazorat Gruntli tо‘g‘onlarni ishonchliligi va xavfsiz ishlashini ta’minlash uchun qabul qilinadigan muhim chora-tadbirlardan biri bu – ularni barpo etish davrida gruntlarni yotqizishni geotexnik nazorat qilishdir. Bu tо‘g‘onlarni qaysi usul bilan barpo etilishi-hoh u tо‘g‘onlarni yuvma usulda, hoh gruntni suv ostiga tо‘kish usulida yoki gruntni quruq joyga tо‘kish usuli yordamida qurilishidan qat’iy nazar, barchasiga bir xil taalluqli hisoblanadi. Gruntli tо‘g‘onlar sifatini nazorat qilish tо‘g‘on tanasiga yotqiziladigan gruntlar fizika- mexanikaviy tavsifi qiymatlarini loyihalash davridagi qabul qilingan qiymatlari bilan mos kelishi ta’minlanganligini tekshirish maqsadida olib boriladi. Geotexnik nazorat ma’lumotlari tо‘planish va ularni tahlil qilish jarayonida tо‘g‘onni barpo qilish texnologiyasiga о‘zgartirishlar kiritish, shuningdek, tо‘g‘onni zо‘riqishli-deformatsiyali holatini haqiqiy kо‘rinishi о‘rnatiladigan ayrim hisoblar bajarilishi mumkin. Bundan tashqari, gruntlar fizika-mexanikaviy xossalari (asosan zichlik) statistikasi ehtimollik nazariyasi asosida tо‘g‘onlarni zо‘riqishli-deformatsiyali holati va ishonchlilik koeffitsiyentini baholash imkonini beradi va bu о‘z navbatida inshootni ekspluatatsiya davrida ishlashini asosli ravishda baholash imkoniyatini yaratadi. Gruntli tо‘g‘onlarni loyihalashda, shuningdek qurilayotgan inshootda geotexnazoratni tashkil etishda aniqlanishi zarur bо‘lgan gruntlar fizika-mexanikaviy tavsiflari rо‘yxati, gruntlar namunalari soni (nazorat nuqtalari), namuna olish joylari (nazorat nuqtalarini balandlikda va rejali joylashuvi), grunt namunalari hajmi belgilab olinadi va ular amaldagi meyoriy hujjatlar asosida о‘rnatiladi yoki muayyan qurilish sharoiti uchun maxsus ishlab chiqiladi va tо‘g‘on qurilishining texnikaviy shartlari (TSH) bilan tartibga solinadi.

E’tiboringiz uchun rahmat

Похожие

Zamin va poydevorni loyihalashda qo’llaniladigan me’yoriy hujjatlar bilan tanishtirish va mustaqil ta’lim uchun topshiriqlar berish

Yassi metall zatvor hisobi, GABARIT o’lchamlarini tanlash, zatvor og’irligi va yuklanishlarini aniqlash

Gruntlarda tabiiy bosim va uning taqsimlanishi

Shag’alli gruntlardan tashkil topgan poydevorlarni mustahkamlash texnologiyalari

Tog’ jinslaridan tashkil topgan poydevorlarni mustaxkamlash texnologiyalari