Ер қазиш-ташиш машиналари билан ер ишларини бажаришни ташкил қилиш ва технологияси - Мелиорация - Презентации

Ер қазиш-ташиш машиналари билан ер ишларини бажаришни ташкил қилиш ва технологияси

Загружено в:

06.06.2023

Скачано:

0

Размер:

4638 KB

Мавзу: Ер қазиш-ташиш машиналари билан ер ишларини бажаришни ташкил қилиш ва технологияси

Режа: 1. Ер ишларини бульдозерлар билан бажариш. 2. Ер ишларини скреперлар билан бажариш. 3. Ер ишларини грейдерлар ёрдамида бажариш.

Фойдаланиладиган манбалар рўйхати 1. Аҳмедов И.А. – Гидромелиорация ишларини ташкил қилиш ва технологияси. 2. Муратов А.Р.,Фырлина Г.Л. Организация и технология гидромелиоративных работ. 3. Ясинецкий В.Г. ва бошқалар. Организация и технология гидромелиоративных работ. 4. Л.Х.Ирмухамедова, Т.Усмонов, Г.Л.Фырлина, М.Н.Саттаров. Гидромелиорация ишларини ташкил қилиш ва технологияси. Интернет сайтлари

Бульдозер

Бульдозер John Deere 700J XLT

Бульдозерлар тузилишининг оддийлиги, ишлаш жараёни ишончлилиги, ишлатиш ҳаражатлари арзонлиги, хар хил турдаги грунтларга қўллаш мумкинлиги, чаққон харакат қилиши, ўрмаловчи юриш қисмига эга бўлганлиги сабабли қийин тўсиқлардан хам ўта олиши, юқори иш унумдорликка эгалиги сабабли сув хўжалиги объектларини қуриш, таъмирлаш-тиклаш, реконструкция қилиш ишларини бажаришда кенг қўлланилмоқда.

Бульдозернинг асосий ишчи органи агдаргичидир. Бульдозер ағдаргичи қўзғалмас ёки буриладиган булади. Бульдозерни асосий ишчи параметрлари ва иш унумдорлиги ташгичнинг қувватига боғлиқдир.

Бульдозерларни қўлланиш соҳалари

Бульдозерни ишлаш схемалари

Бульдозер ағдаргичи олдида тўпланадиган грунт ҳажми ағдаргич ўлчамларига ва шаклига боғлиқ холда қуйидагича аниқланади: q = f · в о · К т = Н 2 о · в о · sin  · К т / 2 tg  , м 3 . Бу ерда: в о – ағдаргич кенглиги, м; f = 0,5 Н о H о / tg  - ағдаргич олдида тўпланган грунтнинг кўндаланг кесимини юзаси, м 2 ; Н о – ағдаргич баландлиги, м;  - ағдаргичнинг бурилиш бурчаги, градус;  - грунтнинг табиий қиялиги ( 30 - 40 градус) ; К т – бульдозер ағдаргичи олдидаги сиғимнинг тўлишни ҳисобга олувчи коэффицент (К т = 0,6 - 0,8 ).

Грунтни қирқиш ишларини текис ёки қирқиш йўналиши бўйича нишаб бўлган жойларда амалга оширган маъқулдир, чунки баландликка қараб грунт қирқадиган бўлсак, ташгич қувватини кўпгина қисми ўзини харакати учун сарфланади. Қулай шарт- шароитлар мавжуд бўлганда бульдозер ағдаргичининг тўлиши учун 6-10 метр масофа етарлидир.

Агарда қирқишнинг ўртача қалинлиги маълум бўлса, бульдозернинг қирқиш масофасини қуйидаги ифода ёрдамида хисоблаш мумкин: L к = q · К ‘ ю · К тук / К h · h · в о · sin  , м ; Бу ерда: L к - ағдаргичнинг тўлиш масофаси, м; q - ағдаргич ёрдамида суриладиган грунт хажми, куб м; К ’ ю - грунтни бошланғич зичлигини хисобга олувчи коэффициент; К тук - қирқиш даврида ағдаргич ёнидан грунтнинг тўкилишини ҳисобга олувчи коэффицент ( К тук = 1,2 ); К h - қирқиш қалинлиги нотекислигини хисобга олувчи коэффицент ( К h = 0,70 ); в о - бульдозер ағдаргичининг кенглиги, м; h - ағдаргичнинг қирқиш чуқурлиги, м.

Бульдозер билан грунтга ишлов бериш схемаси

Агарда грунт 50 метргача суриб бориладиган бўлса, бульдозер грунтни суриб боргач, орқага юриш билан қирқиш тухтаган жойга кайтиб келади. Грунтни суриш масофаси 50 метрдан ортиқ бўлса, у холда бульдозер 180 0 бурилиб олди томонига харакатланиб қазиш тухтаган жойга қайтиб келади ва яна 180 0 га бурилиб қазишни давом эттиради.

Агарда қазилманинг хар икки томонига хам грунтни уюш имкони бўлса, у холда бульдозер ёрдамида грунтни иккала томонга хам сурган маъқулдир. Юзаси кенг, чуқурлиги эса 1,5 - 2,0 метргача бўлган каналларни кўндаланг схема бўйича қазиш мумкин. Бульдозер ёрдамида канал қазилганда эгри чизиқли юза хосил булади, уни лойихавий белгиларга келтириш учун каналга қўш имча ишлов беришга тўғри келади.

Бажарадиган ишнинг турига қараб бульдозернинг иш унумдорлиги ҳажм бирлигида ёки юза бирлигида ўлчанади. Бульдозер иш унумдорлигига асосан қуйидаги омиллар таъсир қилади: • грунтнинг физик хусусиятлари; • суриш масофаси; • жойнинг нишаблиги; • ағдаргич шакли ва унинг геометрик ўлчамлари .

Бульдозерни иш унумдорлигини аниқлаш П соат бул = q n К й К i К юм 1 К в м 3 /соат Бу ерда: q – ағдаргич билан суриладиган грунт ҳажми м 3 ; n – цикллар сони; К й – ён томонга йўқолишларни ҳисобга олувчи коэффициент ; К i – жой нишаблигини ҳисобга олувчи коэффициент; К юм 1 – грунтни дастлабки зичликка келтирувчи коэффициент; К в – вақтдан фойдаланиш коэффициент.

Скреперлар

Гидротехника ва гидромелиорация қурилишида скреперлар: грунтларни қазишда (каналлар, хандақлар, грунт конлари ва бошқалар); кўтарма иншоотлар (тупроқ тўғонлар, кўтарма каналлар, бўйлама марзалар)ни қуришда; иншоотлар тагини тайёрлашда (унумдор қатламларни қирқишда, қурилиш материаллари конларини очишда); қурилиш майдонларида, суғориладиган участкаларда текислаш ишлари учун қўлланилади.

Бугунги кунда чўмичининг сиғими 3 – 10 м 3 бўлган скреперлар сув хўжалиги қурилишида кенг кўламда қўлланилмоқда. Скреперлар конструктив тузилишига кўра тиркама ёки ўзиюрар бўлади. Тиркама скреперлар трактор кетига ўрнатилган икки лебедка барабанига ўраладиган арқон (тросс) ёрдамида бошқарилади. Арқон бўшатилганда скрепер чўмичининг олдинги томони пастга тушириб юргизилади, хамда ер юзасининг маълум қатламини қирқиб олади.

Cкрепер чўмичи тўлгач чўмичнинг олди томони ердан кўтарилади. Скрепер юрганида грунт тўкилмаслиги учун палиспаст орқали ўтган арқонни тортиб, чўмичнинг олди томонидаги қопқоқни ёпиш керак. Грунтни тўкишда эса бу қопқоқ очилади. Ўзиюрар скреперларнинг чўмичини гидравлик цилиндр харакатга келтиради.

Биро қ скреперларнинг тузилиш ҳусусиятлари уларга фақат I ва II гуруҳга мансуб грунтларда, шунингдек грунтни я қ ин масофага кўчиришда самарали ишлаш имконини беради. Зич ва музлаган грунтлар олдин юмшатилади.

Скреперни иш жараёни

Ер ишларини бажариш учун скрепер танланаётганда қуйидагиларга эътибор қилиш лозим: Майдоннинг грунт шароитига – скреперлар қуруқ, тўкилувчан ва оғир гил грунтларда ёмон ишлайди; харсанг тош, катта дарахт илдизлари ва кўндалар бўлган майдонларда скреперларни ишлатиш мумкин эмас. Грунт намлигига – нам ва ёпишадиган грунтларга ишлов берганда скрепернинг иш унумдорлиги 30 - 50 фоизга камаяди; агарда ер ости сувлари ер юзаси яқин жойлашган бўлса скреперларни қўллаш мумкин эмас. Грунтларни ташиш масофасига – тиркама скреперлар учун 400 -800 метр, ўзиюрар скреперлар билан эса 3000 метргача мумкин .

Кичик ҳажмли ер ишларини бажаришда чўмичини ҳажми кичик бўлган скреперлардан фойдаланиш маъқулдир, чунки бу скреперларни эркин бошқариш мумкин. Агарда қирқиб олинган грунтларни узоқ масофага ташиш керак бўлса, у холда тез юрувчи скреперлардан фойдаланиш керак.

Казиш ишларини бажаришда скреперлар бўйлама ёки кўндаланг схемада ишлатилади. Бўйлама иншоотларни (канал, марза, йўл) қуришда скреперлар айлана, cаккизсимон ёки илон изи схемасида ишлайди

Ер ишларининг ҳажми катта бўлган қурилишларда бир неча скрепер ишлатиладиган бўлса, звенолар тузилиб, бир неча звенодан скрепер колоннаси ташкил қилинади. Звенодаги скреперлар сони грунт ташиладиган масофага боғлиқ. Иш схемасини қабул қилишда қуйидагиларга эътибор қилиш керак: – Грунтни ташиш масофаси қисқа; – Грунт ортилган скреперни юрадиган томони нишаброқ ва грунти қаттиқ бўлиши; – Cкрепер харакатланадиган йўлда бурилишлар сони имкон даражасида кам бўлиши, грунтни тўкиб қайтиб келаётганда скреперга дуч келмаслиги лозим .

Скрепер бульдозер билан иш жараёнида

Скреперлар иш унумдорлиги П соат скр = q n К в К т / К юм м 3 /соат Бу ерда: q – чўмични геометрик сиғими, куб.м.; n – циклар сони; К т – чўмични тўлиш коэффициент ; К юм – грунтни юмшалиш коэффициент ; К в – вақтдан фойдаланиш коэффициент.

Грейдерлар

Сув хўжалиги қурилишида грейдерлар ер текислаш ишларида, кўтарма учун тўкилган грунтларни текислашда, қазилма ва кўтарма иншоотларни қияликларини текислашда, грунт йўлларни текислашда, ўсимлик қатламини қирқишда, кичик ўлчамли каналларни қазишда ва шунга ўхшаш ишларни бажаришда қўлланилади.

Юқорида номлари келтирилган барча иш турларини бажаришда грейдерлар айлана схемада ишлайди. Уларнинг бориши хам қайтиши хам ишчи харакат хисобланади. Бугунги кунда грейдерларни тиркама ва ўзиюрар (автогрейдер) турлари қурилишда кенг қўлланилмокда. Турли ишларни бажариш учун грейдерни маълум даражада (ғилдиракларини, рамасини, ишчи ускуналарини) мослаб туриш керак.

Грейдерлар ишлаш схемалари

Қирқиш чуқурлиги ишчи аъзосини кўтариш ёки тушириш йўли билан ўзгартирилади. Ағдаргичнинг ўнг ва чап томонлари бир хил чуқурликка кирмаган ҳолда қирқиш бурчаги ўзгаради. Бу грейдер билан муайян қияликка эга грунтда кесимли чуқурлаш қазиш имконини беради.

Илмоқ бурчагининг катталиги 90  бўлса, грейдер ўз қаршисидаги грунтни бурилмайдиган ағдаргичли бульдозер каби бир жойдан бошқа жойга кўчиради. Бундай ҳолатдаги ағдаргич билан муайян сирт ҳамда бошқа машиналар тўккан грунт тёкисланади, кўндалангига қазилган грунт бир жойдан бошқа жойга кўчирилади, грунтни четга суриш талаб этилмайдиган бошқа ишлар бажарилади.

Илмоқ бурчагининг катталиги бажарилаётган иш тури ҳамда грунтнинг ҳолатига қараб аниқланади. Нам ва ёпишқоқ грунтлар илмоқ бурчакларининг кичикроқ яқин қийматларида, қуруқ ва сочилувчан грунтлар – илмоқ бўрчаги 45  га бўлган ҳолда бир жойдан бошқа жойга осон кўчади. Илмоқнинг кичикроқ бурчакларини ўрнатиш илмоқ камари кенглиги ва унумдорликнинг камайишига сабаб бўлади.

Грейдернинг орқа ғилдираклари грунт уюмига ботиб қолмаслиги учун ағдаргич ҳамда асосий ромни суриш амалга оширилади. Грейдер қия жойларда ишлаганида, шунингдек ариқлар қазишда ғилдираклар қиялигини ўзгартириш лозим. Айрим ҳолларда трактор ва грейдер ўқларига мутаносиб равишда кетма-кет ҳаракатланишига имконият мавжуд бўлмайди. Бу ҳолда тиркама грейдернинг шотиси грейдернинг бўйлама ўқига нисбатан бурчак остида ўрнатилиши мумкин. Бунда грейдернинг ҳаракатланиш ўқи тортқичнинг ҳаракатланиш ўқига мос келмайди, балки у билан мувозий (параллел) ҳолатда бўлади.

Енгил грунтларда ишларни илмоқ камарининг кенглигини оширувчи узайтиргич билан жиҳозланган ағдаргич ёрдамида бажариш мақсадга мувофиқдир. Унча баланд бўлмаган қияликларни текислаш махсус қурилма ёрдамида амалга оширилади. Грейдер ҳаракатлана олмайдиган тик қияликларни тёкислаш учун ишчи аъзоси тёкисланаётган қияликка нисбатан параллел, грейдернинг ён томонига ўрнатилади.

Грейдер ағдаргичининг ишғол қилиш бурчаги 90 0 бўлганда худди бульдозер каби олдида тўпланган грунтни олдинга суради. Ишчи ускунасининг ишғол қилиш бурчаги 90 0 бўлган грейдерлар ёрдамида ер юзаларини текислаш, грунт уюмларини текислаш ва бошқа ишларни амалга ошириш мумкин.

Грейдер ағдаргичининг маълум бир бурчак остида жойлашиши эса грейдер ўтиш йўлидаги грунтларни бирор четга чиқариш имконини беради. Ғилдираклар қияликларини ўзгартириш имконияти грейдерларни нишаб ерларда, канал ва кюветлар қазишда ишлатиш имконини беради.

Енгил грунтларга ишлов беришда узайтирилган ағдаргич қўлланилади, чунки ишғол қилиш масофаси ортиши ҳисобига грейдернинг иш унумдорлиги ортади. Унча чуқур бўлмаган канал қирғоқларини текислашда грейдер ағдаргичига махсус мосламалар ўрнатилади.

Тик қирғоқларни текислашда грейдер қирғоқ бўйича юра олмайди. Бу холда грейдер ағдаргичи ишлов бериладиган қиргоққа параллел қилиб ён томонига ўрнатилади.

Кичик каналларни қазиш ва ўсимлик қатламини қирқишда бажарган иш унумдорлиги қуйидагича аниқланади: П гр = V · n · К в , м 3 /соат; Бу ерда: V = f L - узунлиги L (м) бўлган масофага грейдер билан бир ўтишда ишлов бериладиган грунт ҳажми, м 3 ; n - бир соат давомида грейдернинг ўтишлар сони; К в - иш вақтидан фойдаланиш коэффиценти; f - cуриладиган грунт оқими юзаси, м 2 .

Грейдерларнинг унумдорлигини ошириш учун: • қ иринди кўндаланг қирқимининг майдонини ошириш (илмоқ кенглиги ва қирқиш чуқурлигини ошириш); • грейдер ҳаракатининг юқориро қ тезликларидан фойдаланиш; • грейдернинг салт юришларини ва бурилишлари сонини камайтириш (ёки бутунлай бартараф этиш); • машинадан фойдаланишни яхшилаш ва унинг умумий иш вақтидан фойдаланиш коэффициенти K в ни ошириш лозим.

Енгил грунтларда ишлаш пайтида узайтиргичдан фойдаланиш, шатаклагич қувватидан тўларо қ фойдаланиш учун энг катта қирқиш чуқурлиги ва ҳаракат тезлигини танлаш тавсия этилади.

Эътиборингиз учун рахмат!

Похожие

Бетон коришмасини ташиш ишларини ташкил қилиш

Механик усулда ер ишларини бажариш технологиялари

Ер ишларини бажариш буйича асосий коидалар

Гидромеханизация ёрдамида ер ишларини механизациялаш. Портлатиш ишлари

Ер ишларини механик усулда бажариш. Замонавий машина-механизмларни куллаш