Mexanizm va mashinalar tuzilishining asoslari - Машиностроение - Презентации

Mexanizm va mashinalar tuzilishining asoslari

Загружено в:

27.07.2024

Скачано:

0

Размер:

2911.4091796875 KB

Mexanizm va mashinalar tuzilishining asoslari Reja: 1. Asosiy tushunchalar va ta'riflar 2. Kinematik juftlar turlari 3. Mexanizmlar turlari va ularning sxemalari

Asosiy tushunchalar va ta'riflar Har qanday mashina ma'lum foydali ish bajaradi. Ana shu tufayli ishni bajarish uchun mashinada quyidagi asosiy belgilar bo‘lishi shart:  mashina ma'lum tartibda tuzilgan bo‘lishi;  uning qismlari ma'lum tartibda harakatlanishi;  mashina tegishli foydali mexanik ish bajarishi. Shu belgidan faqat ikkitasi bo‘lib, uchinchisi bo‘lmasa, u xolda mashina MEXANIZMga aylanadi. Demak, MEXANIZM foydali ish bajarmaydi va energiyani bir turdan ikkinchi turga aylantirmaydi. Mexanizmning vazifasi ma'lum tartibda harakat qilish yoki harakatni uzatishdan iborat, xolos.

Mexanizmlar: – harakat turlari; – o‘zgartirish usullari; – erkinlik darajalariga ko‘ra, Tuzilishi (strukturasi): – sodda – murakkab – turlarga bo‘linadi. Asosiy tushunchalar va ta'riflar

Mexanizmni hosil qilish – alohida qismlarini yagona tizimga birlashtirish uchun bog‘lamalar (biriktiruvchi qismlar) qo‘llash. Mexanizm tuzishda bu bog‘lamalarning to‘g‘ri taqsimlanishi uning ISHONCHLI ISHLASHIGA katta ta'sir qiladi. Loyihalashda ko‘pgina turli-tuman mexanizmlardan eng mosini tanlash va uning asosiy tarkibiy elementlarini to‘g‘ri tanlash zarur.  Buning uchun esa bilish zarur –  zamonaviy mexanizmlarning asosiy turlarini;  ularning tuzilish xususiyatlarini;  tuzilish qonuniyatlarini. Asosiy tushunchalar va ta'riflar

 Transport mashinalari, xususan, uchish apparatlari uchun tayanchning qo‘zg‘almasligi tushunchasi shartlidir, negaki bu hollarda tayanchning o‘zi harakatda bo‘ladi. Masalan, 1-rasm, a da energetik mashina — ichki yonuv dvigateli (IYoD) tasvirlangan bo‘lib, unda porshen' 3 (harakatlanish xususiyatiga ko‘ra — polzun) ning silindr 4 ichidagi gaz bosimi ta'sirida ilgarilama harakati (qo‘zg‘almas bo‘g‘in — stoyka) shatun 2 yordamida ma'lum yuk (qarshilik kuchlari momenti) tushayotgan tirsakli val (krivoship) 1 ning aylanma harakatiga o‘zgartiriladi. 1- rasm, b da IYoD ning tuzilish sxemasi tasvirlangan. Asosiy tushunchalar va ta'riflar

• Kinematik juftlik (qisqacha — juftlik) deb, ikkita o‘zaro urinuvchi bo‘g‘inning qo‘zg‘aluvchan birikmasiga aytiladi (2-rasm). • Har ikki bo‘g‘inning o‘zaro urinuvchi yuzalari, chiziqlari va nuqtalari birgalikda juftlikning elementlari deyiladi.  Juftlikning elementlari doimo o‘zaro uringan holatda bo‘lishi uchun juftlik geometrik tarzda (bo‘g‘inlarning shakli hisobiga) yoki kuch (og‘irlik kuchi, prujina, suyuqlik yoki gazning bosim kuchi va hokazo) ta'sirida tutashtirilgan bo‘lishi kerak. Kinematik juftlar turlari.

Mexanizmni chizmada tasvirlashda uning tuzilishi (struktura) sxemasi va kinematik sxemasi farq qilinadi. • Tuzilish (struktura) sxemasida: - bo‘g‘in va juftliklarning shartli belgilari qo‘llaniladi (bo‘g‘inlar o‘lchamlari ko‘rsatilmaydi); • Kinematik sxemada: - kinematik hisoblash uchun zarur o‘lchamlar ko‘rsatiladi. Sxemalarda bo‘g‘inlar raqamlar bilan, juftliklar va bo‘g‘inlarning turli nuqtalari esa harflar bilan belgilanadi; masalan 1-rasm, b da aylanma bo‘g‘in 1-4 bilan, shatun 2 ning nuqtasi (massalar markazi) S2 bilan belgilangan. Kinematik juftlar turlari

Kinematik juftlar turlari  Kinematik juftliklar bo‘g‘inlarning o‘zaro urinish tarzi bo‘yicha farq qiladi.  Agar bo‘g‘inlar elementlari faqat yuzalari orqali o‘zaro urinsa, oliy juftlik deyiladi.  Bunda chiziq yoki nuqta orqali urinish dastlabki urinish (bo‘g‘inlar kuch ta'sirisiz uringanda) deb tushuniladi.  Oliy juftlikni hosil qiluvchi qandaydir haqiqiy yuzasi orqali urinadi. Kinematik juftliklar - • bo‘g‘inlarining nisbiy harakatidagi (juftlikning qo‘zg‘aluvchanligi) erkinlik darajalari soni H bo‘yicha bir bo‘g‘inning ikkinchi bo‘g‘inga nisbatan xarakatida juftlik vujudga keltiradigan bog‘lanish (cheklash) shartlari soni S bilan (I. I. Artobolevskiy) tavsiflanadi, ya'ni: • Н=6- S

Kinematik juftlar turlari Fazodagi erkin jism uchun erkinlik darajalari soni oltita bo‘lganligi uchun kinematik juft erkinlik darajasi : Н=6-S bunda - S=1, 2, 3, 4 yoki 5 bo‘lishi mumkin . S=0 da juftlik bo‘lmaydi, ya'ni ikkita jism bir-biridan mustaqil harakatlanadi; S=6 bo‘lganda kinematik juftlik detallarning bikr birikmasiga, ya'ni bitta bo‘g‘inga aylanadi. S ning qiymatiga ko‘ra kinematik juftlikning qaysi sinfga mansubligi aniqlanadi: V sinf - H=1; S=5; IV sinf - Н = 2, S =4; III sinf - H=3, S=3; II sinf - H = 4, S = 2; I sinf - H=5, S=1. Bunda hamma bog‘lamalar kinematik juftlikka kiruvchi bo‘g‘in nuqtalarining koordinatalarigagina cheklashni (juftlikning nisbiy harakatida) vujudga keltiruvchi geometrik bog‘lamalar deb faraz qilinadi.

2-rasm. Kinematik juftlar erkinlik darajasi V sinf - H=1, S=5 (a va b, 1-shatun, 2-o‘q); IV sinf - Н = 2, S =4 (v, 1-shatun, 2-o‘q); III sinf - H=3, S=3 (g, 1-ustki, 2-ichki sharsimon yuza); II sinf - H = 4, S = 2 (d, 1-ichki sharsimon yuza, 2-silindr); I sinf - H=5, S=1 (e, 1- sharsimon yuza, 2-tekislik); kabi juftliklar farq qilinadi. Kinematik juftlar turlari

Mexanizmlarning turlari va ularning tuzilish sxemalari Mexanizmlar turli alomatlariga ko‘ra tasniflanadi. Birinchi navbatda ular -  quyi;  oliy; juftlikli mexanizmlarga bo‘linadi. Bunday mexanizmlar -  TEKIS yoki FAZOVIY bo‘lishi mumkin. Hamma harakatlanuvchi nuqtalari o‘zaro parallel tekisliklarda harakatlanadigan mexanizm TEKIS MEXANIZM deyiladi. Bo‘g‘inlarining harakatlanuvchi nuqtalari tekis bo‘lmagan traektoriyalar chizib yoki o‘zaro kesishuvchi tekisliklarda joylashuvchi traektoriyalar chizib harakatlanadigan mexanizmlar FAZOVIY MEXANIZM lar deyiladi.

Eng ko‘p tarqalgan quyi juftlikli mexanizmlarga -  pishangli;  ponali;  vintli. Oliy juftlikli mexanizmlarga –  kulachokli;  tishli g‘ildirakli;  friksion;  mal'ta;  xrapovikli; mexanizmlar kiradi. Ba'zi mexanizmlarning nomlarida ularning konstruktiv alomatlari hamda kirish va chiqish bo‘g‘inlarining harakat tarzlari o‘z ifodasini topgan. Masalan, «krivoship-koromisloli mexanizm» atamasi (termini) mexanizm kirish bo‘g‘inining (krivoshipning) uzluksiz aylanma harakatini chiqish bo‘g‘inining (koromisloning) tebranma harakatiga aylantirib beradi degan ma'noni bildiradi.

Quyi juftlikli tekis mexanizmlarga misollar Krivoship polzunli mexanizm eng ko‘p tarqalgan mexanizmlardan bo‘lib, u porshenli mashinalarda (ichki yonuv dvigatellari, kompressorlar, nasoslarda), bolg‘alovchi mashinalar, presslar va hokazolarda asosiy mexanizm hisoblanadi.

Sharnirli to‘rt bo‘g‘inli quyi juftli tekis mexanizmlarga misollar

Quyi juftli fazoviy mexanizmlar a) 4 bo‘g‘inli richagli; v) guk sharniri (kardan) b) 4 bo‘g‘inli polzunli; g) robot

Oliy juftli fazoviy mexanizmlar

Ko‘p bo‘g‘inli friksion mexanizm

Oliy juftli fazoviy mexanizmlar Mal'ta mexanizmi Xrapovikli mexanizm

Yumshoq bo‘g‘inli quyi juftli fazoviy tishli mexanizmlar 1-yumshok g‘ildirak; 2-bikr g‘ildirak; 3-generator; Oliy juftli tekis (a, b) va fazoviy (v) kulachokli mexanizmlar 1-kulachok; 2-turtkich 3-rolik; 4-korpus; 5-prujina;

Похожие

Mexanizm va mashinalar nazariyasi (MMN) faniga kirish

O’zbekiston respublikasi olimlarining “Mashina detallari” fani bo’yicha ilmiy maktablari va ular bajargan ilmiy tadqiqot ishlari

Mashinalarni ta’mirlash ishlab chiqarish jarayoni

Turbomаshinаlаrning хаqiqiy хаrаkteristikаlаri. Turbomаshinаlаrning zo’riqmаsi, unumdorligi, quvvаti vа foydаli ish koeffitsienti

Episiklik mexanizmlar