Yahudiylik va xristiyanlik dini manbalari - Основы культурологии - Презентации

Yahudiylik va xristiyanlik dini manbalari

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

408.5 KB

Mavzu :Mavzu : Yahudiylik va xristiyanlik Yahudiylik va xristiyanlik dini manbalari.dini manbalari. WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

Reja:Reja: 11 .. Yahudiylikning vujudga kelishi va Yahudiylikning vujudga kelishi va ta’limoti; ta’limoti; 2.Yahudiylikdagi oqimlar;2.Yahudiylikdagi oqimlar; 3. 3. Muqaddas manbalari; marosim va Muqaddas manbalari; marosim va bayramlari;bayramlari; 4.Xristiyanlik dinining vujudga kelishi;4.Xristiyanlik dinining vujudga kelishi; 5. 5. Xristianlikning asosiy Xristianlikning asosiy manbalari manbalari va va ta’limotita’limoti ;; WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

Yahudiylikning vujudga kelishi va ta’limoti. Yahudiylik dini eramizdan Yahudiylikning vujudga kelishi va ta’limoti. Yahudiylik dini eramizdan avvalgi 2000 yillarning oxirlarida Falastinda vujudga kelib, yakkaxudolik avvalgi 2000 yillarning oxirlarida Falastinda vujudga kelib, yakkaxudolik g‘oyasini targ‘ib qilgan dindir. Yahudiylik millat dini bo‘lib, faqatgina g‘oyasini targ‘ib qilgan dindir. Yahudiylik millat dini bo‘lib, faqatgina yahudiy xalqiga xos. Yahudiylikning kitobiy asoslari er. av. IV-III asrlarda yahudiy xalqiga xos. Yahudiylikning kitobiy asoslari er. av. IV-III asrlarda shakllandi. Bu dinning ta’limotiga ko‘ra olamlarni yaratuvchi yagona xudo shakllandi. Bu dinning ta’limotiga ko‘ra olamlarni yaratuvchi yagona xudo Yahve mavjud. U Tavrotni yahudiylarga berish bilan ular bilan ahd tuzgan. Yahve mavjud. U Tavrotni yahudiylarga berish bilan ular bilan ahd tuzgan. Go‘yoki yahudiylar Yahvening er yuzidagi xalqlarning «eng mumtozi» va Go‘yoki yahudiylar Yahvening er yuzidagi xalqlarning «eng mumtozi» va keyingi dunyoda berilajak in’omlarning eng haqlisi, Muso Yahvening elchisi, keyingi dunyoda berilajak in’omlarning eng haqlisi, Muso Yahvening elchisi, Tora (Tavrot) Yahve tomonidan Musoga Tur tog‘ida berilgan muqaddas Tora (Tavrot) Yahve tomonidan Musoga Tur tog‘ida berilgan muqaddas kitob. Yahve olamlarni yaratishni yakshanbada boshlab, juma kuni tugatdi, kitob. Yahve olamlarni yaratishni yakshanbada boshlab, juma kuni tugatdi, shanba kuni esa dam oldi va yahudiylarga ham shu kuni dam olishni buyurdi. shanba kuni esa dam oldi va yahudiylarga ham shu kuni dam olishni buyurdi. SHuning uchun yahudiylik diniga ko‘ra shanba kuni ulug‘ kun hisoblanib, SHuning uchun yahudiylik diniga ko‘ra shanba kuni ulug‘ kun hisoblanib, hech qanday mehnatga qo‘l urilmaydi.hech qanday mehnatga qo‘l urilmaydi. Bundan tashqari yahudiylikda Bundan tashqari yahudiylikda messiya - xaloskormessiya - xaloskor ning kelishi haqidagi ning kelishi haqidagi ta’limot ham keng o‘rin olgan.ta’limot ham keng o‘rin olgan. Unga ko‘ra oxirzamonda Yahve yahudiylar Unga ko‘ra oxirzamonda Yahve yahudiylar orasidan bir xaloskorni chiqaradi va u quyidagi vazifalarni bajaradi: 1) orasidan bir xaloskorni chiqaradi va u quyidagi vazifalarni bajaradi: 1) dunyoni qaytadan, isloh qilgan holda qurish; 2) butun yahudiylarni Sinion dunyoni qaytadan, isloh qilgan holda qurish; 2) butun yahudiylarni Sinion (Quddus yaqinidagi tepalik) atrofida to‘plash; 3) ularning barcha (Quddus yaqinidagi tepalik) atrofida to‘plash; 3) ularning barcha dushmanlarini jazolash.dushmanlarini jazolash. WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

Muso Tur tog‘ida Yahve bilan Muso Tur tog‘ida Yahve bilan uchrashganda unga 10 ta lavhani uchrashganda unga 10 ta lavhani tushirdi. Ularda ushbu din tushirdi. Ularda ushbu din asosini tashkil qilgan 10 ta asosini tashkil qilgan 10 ta nasihat bor edi:nasihat bor edi: WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

 Yahvedan boshqani iloh deb ushlamaslik;Yahvedan boshqani iloh deb ushlamaslik;  But, sanam va rasmlarga sig‘inmaslik;But, sanam va rasmlarga sig‘inmaslik;  Bekordan-bekorga Xudo nomi bilan qasam Bekordan-bekorga Xudo nomi bilan qasam ichmaslik;ichmaslik;  SHanba kunini hurmat qilish va uni Xudo uchun SHanba kunini hurmat qilish va uni Xudo uchun bag‘ishlash;bag‘ishlash;  Ota-onani hurmat qilish;Ota-onani hurmat qilish;  Nohaq odam o‘ldirmaslik;Nohaq odam o‘ldirmaslik;  Zino qilmaslik;Zino qilmaslik;  O‘g‘irlik qilmaslik;O‘g‘irlik qilmaslik;  ¨lg‘on guvohlik bermaslik;¨lg‘on guvohlik bermaslik;  Yaqinlarning narsalariga ko‘z olaytirmaslik.Yaqinlarning narsalariga ko‘z olaytirmaslik. WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

Yahudiylikdagi oqimlar saduqiylar farziylar yesseylar Zamonaviy oqiml sionizm WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

 Yahudiylikdagi oqimlar.Yahudiylikdagi oqimlar. Yahudiylikdagi oqimlar Yahudiylikdagi oqimlar haqida so’z yuritganda ularni qadimiy oqimlar va haqida so’z yuritganda ularni qadimiy oqimlar va zamonaviy oqimlarga bo’lish kerak. Qadimiy zamonaviy oqimlarga bo’lish kerak. Qadimiy oqimlarga saduqiylar, farziylar, yesseylar kiradi. oqimlarga saduqiylar, farziylar, yesseylar kiradi. Zamonaviy oqimlarga esa sionizm kiradi.Zamonaviy oqimlarga esa sionizm kiradi.  Saduqiy nomi podshoh Dovud payg’ambar davrida Saduqiy nomi podshoh Dovud payg’ambar davrida yashagan ruhoniy Saduq ismi bilan bog’liq. Ko’plab yashagan ruhoniy Saduq ismi bilan bog’liq. Ko’plab mansabdor ruhoniylar saduqiy bo’lganlar. Ular diniy mansabdor ruhoniylar saduqiy bo’lganlar. Ular diniy ishlarda faqat qonun (Musoning besh kitobi)ni tan ishlarda faqat qonun (Musoning besh kitobi)ni tan olganlar. Qonunda ruhoniylar, qurbonliklar, ibodatlar olganlar. Qonunda ruhoniylar, qurbonliklar, ibodatlar haqida so’z boradi, lekin oxirat va qiyomat haqida haqida so’z boradi, lekin oxirat va qiyomat haqida hech narsa deyilmagan. Shuning uchun saduqiylar hech narsa deyilmagan. Shuning uchun saduqiylar qiyomatda o’lganlarning qayta tirilishiga qiyomatda o’lganlarning qayta tirilishiga ishonmaydilar.ishonmaydilar. WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

 Farziy Farziy nomi qadimiy yahudiy tilidagi «tushuntirish», «ajratib ko’rsatish» nomi qadimiy yahudiy tilidagi «tushuntirish», «ajratib ko’rsatish» so’zidan olingan bo’lib, ular Musoning Qonunini sharhlaganlar va oddiy so’zidan olingan bo’lib, ular Musoning Qonunini sharhlaganlar va oddiy odamlarga o’rgatganlar. Farziylar Muso zamonidan beri og’zaki an’ana odamlarga o’rgatganlar. Farziylar Muso zamonidan beri og’zaki an’ana davom etib kelyapti deb hisoblaydilar. Ular har bir avlod o’z ehtiyojlarini davom etib kelyapti deb hisoblaydilar. Ular har bir avlod o’z ehtiyojlarini qondirish uchun Qonunni sharhlay oladi deb bilganlar.qondirish uchun Qonunni sharhlay oladi deb bilganlar.  Yesseylar Yesseylar Quddusdagi ko’pgina ruhoniylar Xudo ulardan talab qilganidek Quddusdagi ko’pgina ruhoniylar Xudo ulardan talab qilganidek yashamas edilar. Undan tashqari rimliklar ba’zi diniy mansablarga yashamas edilar. Undan tashqari rimliklar ba’zi diniy mansablarga Musoning Qonuniga nomuvofiq munosib bo’lmagan shaxslarni tayinlagan Musoning Qonuniga nomuvofiq munosib bo’lmagan shaxslarni tayinlagan edilar. Buni ko’rgan bir guruh ruhoniylar Quddusda ibodat qilish va edilar. Buni ko’rgan bir guruh ruhoniylar Quddusda ibodat qilish va qurbonlik qilish Qonunga to’g’ri kelmay qoldi, deb hisobladilar va qurbonlik qilish Qonunga to’g’ri kelmay qoldi, deb hisobladilar va Quddusni tashlab, yahudiy sahrolariga chiqib ketib, o’sha yerda o’z Quddusni tashlab, yahudiy sahrolariga chiqib ketib, o’sha yerda o’z jamoalarini tashkil qildilar. Ularni jamoalarini tashkil qildilar. Ularni yesseylaryesseylar deb atashdi. Yesseylar Xudo deb atashdi. Yesseylar Xudo tomonidan yuboriladigan xaloskor – Messiyaning kelishi va Quddusni tomonidan yuboriladigan xaloskor – Messiyaning kelishi va Quddusni tozalashini kutib, ibodat qilib yashar edilar.tozalashini kutib, ibodat qilib yashar edilar.  Sionizm (Sionizm ( Zionism) nomi Quddusdagi Sion (Zion) tog’i bilan bog’liq. Bu Zionism) nomi Quddusdagi Sion (Zion) tog’i bilan bog’liq. Bu oqim avstriyalik yahudiy jurnalist T. Hertslning (Theoder Herzl; 1860-oqim avstriyalik yahudiy jurnalist T. Hertslning (Theoder Herzl; 1860- 1904) nemis tilidagi «Yahudiylar davlati» (Der Judenstaat) risolasi asosida 1904) nemis tilidagi «Yahudiylar davlati» (Der Judenstaat) risolasi asosida XIX asr oxirlarida tuzilgan. Sionizm ilk davrda ravvinlar tomonidan XIX asr oxirlarida tuzilgan. Sionizm ilk davrda ravvinlar tomonidan qo’llab quvvatlangan.qo’llab quvvatlangan. WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

Yahudiylik manbalari.Yahudiylik manbalari. TalmudTalmud (qad. yahud. tilida (qad. yahud. tilida lameyd - o‘rganishlameyd - o‘rganish ) miloddan avvalgi ) miloddan avvalgi IV asrlarda vujudga kelgan va yozma Toradan farqli o‘laroq, IV asrlarda vujudga kelgan va yozma Toradan farqli o‘laroq, avloddan-avlodga og‘zaki ravishda o‘tib borgan. SHuning avloddan-avlodga og‘zaki ravishda o‘tib borgan. SHuning uchun Torani yozma qonun, Talmudni esa og‘zaki qonun deb uchun Torani yozma qonun, Talmudni esa og‘zaki qonun deb yuritilgan. Talmud Mishna va Gemara kitoblari majmuasi yuritilgan. Talmud Mishna va Gemara kitoblari majmuasi bo‘lib, Mishna ravvinlar tomonidan Tavrotga yozilgan sharhlar, bo‘lib, Mishna ravvinlar tomonidan Tavrotga yozilgan sharhlar, Gemara esa Mishnaga yozilgan sharhlardan iborat. Talmudning Gemara esa Mishnaga yozilgan sharhlardan iborat. Talmudning Falastin (O‘rshalim) va Vavilon (Bavliy) nusxalari mavjud. Falastin (O‘rshalim) va Vavilon (Bavliy) nusxalari mavjud. O‘rshalim Talmudi eramizning III asrlarida Bavliy talmudi O‘rshalim Talmudi eramizning III asrlarida Bavliy talmudi eramizning V asrida tahrir qilingan. Unda ilgari yahudiylar eramizning V asrida tahrir qilingan. Unda ilgari yahudiylar uchun noma’lum bo‘lgan o‘ziga xos esxatologik (ya’ni oxirat, uchun noma’lum bo‘lgan o‘ziga xos esxatologik (ya’ni oxirat, qiyomat, marhumlarning tirilishi, u dunyodagi ajr va jazo) qiyomat, marhumlarning tirilishi, u dunyodagi ajr va jazo) tasavvurlar o‘z aksini topgan. Talmudda yahudiylikning tasavvurlar o‘z aksini topgan. Talmudda yahudiylikning marosimlari, urf-odatlari aniq bayon etilgan bo‘lib, ular 248 ta marosimlari, urf-odatlari aniq bayon etilgan bo‘lib, ular 248 ta vasiyat va 365 ta taqiqni o‘z ichiga oladi. SHuningdek, unda vasiyat va 365 ta taqiqni o‘z ichiga oladi. SHuningdek, unda qadimiy yahudiylar orasida din, partiya, guruhlar (saduqiylar, qadimiy yahudiylar orasida din, partiya, guruhlar (saduqiylar, farziylar, esseylar)ning kelib chiqishi haqida tarixiy ma’lumotlar farziylar, esseylar)ning kelib chiqishi haqida tarixiy ma’lumotlar keltirilgan. Unda bayon etilgan diniy qonun-qoidalar, aqidalar, keltirilgan. Unda bayon etilgan diniy qonun-qoidalar, aqidalar, ko‘rsatmalar yahudiy dinining asosini tashkil etadi.ko‘rsatmalar yahudiy dinining asosini tashkil etadi. WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

Yahudiy marosimlari va bayramlari.Yahudiy marosimlari va bayramlari.  Yahudiylar o‘zlarining Yahvega nisbatan sodiq ekanliklarini isbotlash Yahudiylar o‘zlarining Yahvega nisbatan sodiq ekanliklarini isbotlash uchun bir necha rasm-rusumlarni ijro etadilar. Ular yillik va kunlik uchun bir necha rasm-rusumlarni ijro etadilar. Ular yillik va kunlik ibodatlardan, bayramlardan, marosimlardan iborat. Ibodat uyda ham ibodatlardan, bayramlardan, marosimlardan iborat. Ibodat uyda ham sinagogada ham birday olib boriladi. Yahudiylar sinagogasining sharqiy sinagogada ham birday olib boriladi. Yahudiylar sinagogasining sharqiy tomonida Toraning nusxalari saqlanadigan sandiq va Ravvin uchun minbar tomonida Toraning nusxalari saqlanadigan sandiq va Ravvin uchun minbar qo‘yilgan. Ayollar erkaklardan alohida ibodat qilishadi. Sinagogada ibodat qo‘yilgan. Ayollar erkaklardan alohida ibodat qilishadi. Sinagogada ibodat xor xor shaklida olib boriladi. Yangi tug‘ilgan o‘g‘il bolalar sakkizinchi kuni shaklida olib boriladi. Yangi tug‘ilgan o‘g‘il bolalar sakkizinchi kuni xatna qilinadi. Yahudiylikda bir necha tur oziq-ovqatlar, asosan cho‘chqa, xatna qilinadi. Yahudiylikda bir necha tur oziq-ovqatlar, asosan cho‘chqa, quyon, qo‘shoyoq, tuya, yaxlit tuyoqlilar, o‘laksaxo‘r qushlar kabi ba’zi quyon, qo‘shoyoq, tuya, yaxlit tuyoqlilar, o‘laksaxo‘r qushlar kabi ba’zi hayvon go‘shtlarini eyish taqiqlanadi.hayvon go‘shtlarini eyish taqiqlanadi.  Yahudiylarning yillik bayramlari ichida eng e’tiborlisi Peysax (Pasxa) Yahudiylarning yillik bayramlari ichida eng e’tiborlisi Peysax (Pasxa) bayramidir. Bu bayram xristianlarning pasxasidan farqli o‘laroq, bayramidir. Bu bayram xristianlarning pasxasidan farqli o‘laroq, yahudiylarning Misrdagi qullikdan qutulib chiqqanlari munosabati bilan yahudiylarning Misrdagi qullikdan qutulib chiqqanlari munosabati bilan nishonlanadi. Qadimiy yahudiylarda Pasxa deb qo‘zichoq go‘shti va nishonlanadi. Qadimiy yahudiylarda Pasxa deb qo‘zichoq go‘shti va vinodan iborat kechki ovqatga aytilgan. Xudo Misrdagi yahudiy bo‘lmagan vinodan iborat kechki ovqatga aytilgan. Xudo Misrdagi yahudiy bo‘lmagan go‘daklarni qirib tashlashga qaror qilganda ular o‘z uylarining peshtoqini go‘daklarni qirib tashlashga qaror qilganda ular o‘z uylarining peshtoqini o‘sha qoni bilan bo‘yab o‘zlarini yahudiy ekanliklarini bildirganlar.o‘sha qoni bilan bo‘yab o‘zlarini yahudiy ekanliklarini bildirganlar. WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

 Yahudiylar pasxa bayramidan keyingi etti kun davomida Yahudiylar pasxa bayramidan keyingi etti kun davomida tuzsiz, xamirturushsiz patir – tuzsiz, xamirturushsiz patir – masamasa eydilar. Masani eyish bilan eydilar. Masani eyish bilan har bir yahudiy Muso boshchiligidagi o‘z ota-bobolarining har bir yahudiy Muso boshchiligidagi o‘z ota-bobolarining chekkan mashaqqatlarini his etadi. Bu bayram yahudiylarning chekkan mashaqqatlarini his etadi. Bu bayram yahudiylarning quyosh-oy kalendarining quyosh-oy kalendarining Nison Nison oyining 14 kuni (aprel oyining oyining 14 kuni (aprel oyining o‘rtalariga to‘g‘ri keladi) nishonlanadi.o‘rtalariga to‘g‘ri keladi) nishonlanadi.  Pasxadan keyingi 50-kuni yahudiylar Pasxadan keyingi 50-kuni yahudiylar Shabuot (Shevuot) Shabuot (Shevuot) bayramini nishonlaydilar. Bu bayram dastlab dehqonchilik bayramini nishonlaydilar. Bu bayram dastlab dehqonchilik bayrami bo‘lgan, keyinchalik Sinay tog‘ida Musoga Xudo bayrami bo‘lgan, keyinchalik Sinay tog‘ida Musoga Xudo tomonidan Toraning berilishini nishonlab o‘tkaziladigan tomonidan Toraning berilishini nishonlab o‘tkaziladigan bayramga aylangan. U yahudiylarning kalendari bo‘yicha bayramga aylangan. U yahudiylarning kalendari bo‘yicha Sivona Sivona oyining 6-,7-kunlari nishonlanadi. oyining 6-,7-kunlari nishonlanadi. Kuzda yahudiy Kuzda yahudiy kalendaridagi kalendaridagi TishriTishri oyining 1-2-kunlari (sentyabr oxiri, oyining 1-2-kunlari (sentyabr oxiri, oktyabr boshlari) yangi yil bayrami - oktyabr boshlari) yangi yil bayrami - Rosh-Ashona Rosh-Ashona nishonlanadi. Bu bayram yahudiylar uchun poklanish bayrami nishonlanadi. Bu bayram yahudiylar uchun poklanish bayrami hisoblanib, ular qurbonlik qilingan qo‘chqor shoxidan hisoblanib, ular qurbonlik qilingan qo‘chqor shoxidan yasalgan surnaylarni chaladilar, gunohlari qolmasligi uchun yasalgan surnaylarni chaladilar, gunohlari qolmasligi uchun cho‘ntaklarini to‘ntarib yaxshilab qoqadilar. cho‘ntaklarini to‘ntarib yaxshilab qoqadilar. WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

XristianlikniXristianlikni paydo bo`lishi.paydo bo`lishi. Xristianlik dini buddizm va islom dinlari qatorida jahonda eng keng tarqalgan Xristianlik dini buddizm va islom dinlari qatorida jahonda eng keng tarqalgan dinlardan biri hisoblanadi. Ularning miqdori boshqa dinlarga qaraganda eng ko’p dinlardan biri hisoblanadi. Ularning miqdori boshqa dinlarga qaraganda eng ko’p bo’lib, bu ko’rsatkich dunyo aholisining deyarli uchdan birini (taqriban 28 %) bo’lib, bu ko’rsatkich dunyo aholisining deyarli uchdan birini (taqriban 28 %) tashkil etadi.tashkil etadi. Xristianlik, asosan, Yevropa, Amerika, Avstraliya qit’alarida hamda qisman Afrika vaXristianlik, asosan, Yevropa, Amerika, Avstraliya qit’alarida hamda qisman Afrika va Osiyo qit’alarida tarqalganOsiyo qit’alarida tarqalgan . . Milodning boshlarida yahudiylar hokimiyatning Milodning boshlarida yahudiylar hokimiyatning uch tabaqasi bilan bog’liq og’ir tushkunlikni boshdan kechirar edilar. Bir uch tabaqasi bilan bog’liq og’ir tushkunlikni boshdan kechirar edilar. Bir tomondan Rim imperatori va uning joylardagi noiblari, ikkinchi tomondan tomondan Rim imperatori va uning joylardagi noiblari, ikkinchi tomondan Falastin podshohi Irod Antipa, uchinchi tomondan esa ruhoniylar xalqni Falastin podshohi Irod Antipa, uchinchi tomondan esa ruhoniylar xalqni turli soliqlar va majburiyatlar bilan ko’mib tashlagan edilar. Xuddi shu turli soliqlar va majburiyatlar bilan ko’mib tashlagan edilar. Xuddi shu davrda yahudiylar o’rtasida kutilayotgan xaloskorning kelishi yaqinlashib davrda yahudiylar o’rtasida kutilayotgan xaloskorning kelishi yaqinlashib qolganligi haqida xabar tarqatuvchilar paydo bo’ldi. Ular xalqni qolganligi haqida xabar tarqatuvchilar paydo bo’ldi. Ular xalqni kutilayotgan xaloskor kelishiga tayyorlash uchun chiqqan edilar. Shunda kutilayotgan xaloskor kelishiga tayyorlash uchun chiqqan edilar. Shunda Iso Masih yahudiylikni isloh qilish va uni turli xurofotlardan tozalash Iso Masih yahudiylikni isloh qilish va uni turli xurofotlardan tozalash g’oyasi bilan chiqib, xristian diniga asos soldi. Yahudiylar uni va uning g’oyasi bilan chiqib, xristian diniga asos soldi. Yahudiylar uni va uning izdoshlarini Falastindan quvg’in qildilar. Isoning 33 yoshida fitnachilikda izdoshlarini Falastindan quvg’in qildilar. Isoning 33 yoshida fitnachilikda ayblab, qatl etishga hukm qildilar. Isoning tarixiy xususida diniy va diniy ayblab, qatl etishga hukm qildilar. Isoning tarixiy xususida diniy va diniy bo’lmagan manbalar orasida ixtilof mavjud: xristian manbalarida Isoning bo’lmagan manbalar orasida ixtilof mavjud: xristian manbalarida Isoning o’zi xudo bo’la turib, insoniyatning gunohlarini o’ziga olish uchun odam o’zi xudo bo’la turib, insoniyatning gunohlarini o’ziga olish uchun odam qiyofasida tug’ilgani, uning hayot tarzi, insonlar bilan muloqoti haqidagi qiyofasida tug’ilgani, uning hayot tarzi, insonlar bilan muloqoti haqidagi ma’lumotlar qayd etilsa-da, diniy bo’lmagan manbalarda Iso nomi ma’lumotlar qayd etilsa-da, diniy bo’lmagan manbalarda Iso nomi uchramaganligini nazarda tutib, u tarixiy emas, balki afsonaviy shaxs deb uchramaganligini nazarda tutib, u tarixiy emas, balki afsonaviy shaxs deb hisoblovchilar hamhisoblovchilar ham bor. bor. WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

Xristianlik ta’limoti.Xristianlik ta’limoti. Manbalarning xabar berishicha, xristianlik yahudiy muhitida yuzaga kelgan. Manbalarning xabar berishicha, xristianlik yahudiy muhitida yuzaga kelgan. Shu bois yahudiylikning xristianlikning shakllanishida yaxudiylikning Shu bois yahudiylikning xristianlikning shakllanishida yaxudiylikning ta’siri salmoqli bo’lgani, shubhasiz. Xristianlikning asosiy g’oyasi – ta’siri salmoqli bo’lgani, shubhasiz. Xristianlikning asosiy g’oyasi – Isoning odamzodning xaloskori «messiya» ekanligi yahudiylikda mavjud Isoning odamzodning xaloskori «messiya» ekanligi yahudiylikda mavjud bo’lib, oxiratga yaqin kelishi kutilayotgan xaloskor haqidagi ta’limotdan bo’lib, oxiratga yaqin kelishi kutilayotgan xaloskor haqidagi ta’limotdan kelib chiqqandir.kelib chiqqandir. Keyinchalik bu ta’limot Xudoning mujassamlanishi yoki Isoning ikki xil – Keyinchalik bu ta’limot Xudoning mujassamlanishi yoki Isoning ikki xil – odam va xudo mohiyati haqida «gunohni yuvish», ya’ni Isoning o’zini odam va xudo mohiyati haqida «gunohni yuvish», ya’ni Isoning o’zini ixtiyoriy tarzda qurbon qilishi haqidagi ta’limot bilan mustahkamlanadi. ixtiyoriy tarzda qurbon qilishi haqidagi ta’limot bilan mustahkamlanadi. Xristianlik Ota-Xudo, o’g’il-Xudo va Muqaddas Ruh – Uch yuzlik Xudo Xristianlik Ota-Xudo, o’g’il-Xudo va Muqaddas Ruh – Uch yuzlik Xudo (Trinity) to’g’risidagi ta’limotni, jannat va do’zax, oxirat, Isoning qaytishi (Trinity) to’g’risidagi ta’limotni, jannat va do’zax, oxirat, Isoning qaytishi haqidagi va boshqa aqidalarni o’z ichiga oladi. Xristian jamoasining haqidagi va boshqa aqidalarni o’z ichiga oladi. Xristian jamoasining shakllanishi, aqidalarining tartibga solinishi, cherkov munosabatlarining shakllanishi, aqidalarining tartibga solinishi, cherkov munosabatlarining ishlab chiqilishi, diniy tabaqalar tuzumining vujudga kelishi milodning IV ishlab chiqilishi, diniy tabaqalar tuzumining vujudga kelishi milodning IV asr boshlarida, yaasr boshlarida, ya ьь ni 324 yili xristianlik Rim imperiyasida davlat dini deb ni 324 yili xristianlik Rim imperiyasida davlat dini deb e’lon qilinganidan so’ng amalga oshirildi.e’lon qilinganidan so’ng amalga oshirildi. WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

BibliyaBibliya .. Bibliya yahudiylik va xristianlik dinlari taBibliya yahudiylik va xristianlik dinlari ta ьь limotiga ko’ra, Xudo tomonidan nozil limotiga ko’ra, Xudo tomonidan nozil qilingan, asosiy diniy aqida va axloq qonunlarini o’zida jamlagan muqaddas qilingan, asosiy diniy aqida va axloq qonunlarini o’zida jamlagan muqaddas kitoblar majmuasidir.kitoblar majmuasidir. U ikki qismdan iborat: «Qadimiy Ahd» (Old Testament) va «Yangi Ahd» (New U ikki qismdan iborat: «Qadimiy Ahd» (Old Testament) va «Yangi Ahd» (New Testament).Testament). Yahudiy va xristian Bibliyalari (Bible) bir-biriga mos kelmaydi. Yahudiylarning Yahudiy va xristian Bibliyalari (Bible) bir-biriga mos kelmaydi. Yahudiylarning muqaddas kitobi qadimiy Isroil va qadimiy yahudiylarning diniy ta’limot va urf-muqaddas kitobi qadimiy Isroil va qadimiy yahudiylarning diniy ta’limot va urf- odatlari asosida mil. av. XIII asrda yozilgan bo’lsa, xristianlarning kitobi milodning odatlari asosida mil. av. XIII asrda yozilgan bo’lsa, xristianlarning kitobi milodning boshlarida vujudga keldi. Yahudiylar xristianlarning kitobini muqaddas kitob boshlarida vujudga keldi. Yahudiylar xristianlarning kitobini muqaddas kitob sifatida tan olmaydilar. Xristianlar esa yahudiylarning kitobini muqaddas kitob sifatida tan olmaydilar. Xristianlar esa yahudiylarning kitobini muqaddas kitob sifatida tan oladilarsifatida tan oladilar . . Bibliya so’zi grek tilida biblia – “kitob”, “o’ram” Bibliya so’zi grek tilida biblia – “kitob”, “o’ram” ma’nolarini anglatadi. Hozirgi Bibliya katolik nashrlarida 72, protestant ma’nolarini anglatadi. Hozirgi Bibliya katolik nashrlarida 72, protestant nashrlarida 66 kitobdan iborat. Yahudiylarning yana bir diniy manbasi nashrlarida 66 kitobdan iborat. Yahudiylarning yana bir diniy manbasi Talmudning xabar berishicha, Qadimiy Ahdda 24 ta kitob bo’lishi kerak. Talmudning xabar berishicha, Qadimiy Ahdda 24 ta kitob bo’lishi kerak. Qadimiy yahudiy tarixchisi Iosif Flaviyning aytishicha, 22 ta kitob bo’lishi Qadimiy yahudiy tarixchisi Iosif Flaviyning aytishicha, 22 ta kitob bo’lishi kerak. Protestantlar va yahudiylar, Trident Soboridan keyin (1545-1563) kerak. Protestantlar va yahudiylar, Trident Soboridan keyin (1545-1563) katoliklar ham Qadimiy Ahd tarkibiga 45 ta kitob kirgizadilar. Bu son katoliklar ham Qadimiy Ahd tarkibiga 45 ta kitob kirgizadilar. Bu son bilan yuqorida keltirilgan son o’rtasidagi tafovutni keyinchalik ba’zi bilan yuqorida keltirilgan son o’rtasidagi tafovutni keyinchalik ba’zi kitoblarning bir necha mustaqil kitoblarga bo’linib ketgani bilan izohlash kitoblarning bir necha mustaqil kitoblarga bo’linib ketgani bilan izohlash mumkin. Masalan, «Musoning besh kitobi» avval bir butun bo’lib, mumkin. Masalan, «Musoning besh kitobi» avval bir butun bo’lib, keyinchalik beshta mustaqil kitobga, «Kichik payg’ambarlar kitobi» 12 keyinchalik beshta mustaqil kitobga, «Kichik payg’ambarlar kitobi» 12 kitobga ajratib yuborilgan.kitobga ajratib yuborilgan. WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

Yevangeliya.Yevangeliya. Injil so’zi yunoncha «evangelion» so’zidan kelib Injil so’zi yunoncha «evangelion» so’zidan kelib chiqqan bo’lib, “xushxabar” ma’nosini anglatadi. chiqqan bo’lib, “xushxabar” ma’nosini anglatadi. Unda odamzodni qutqaruvchi yagona Najotkor Unda odamzodni qutqaruvchi yagona Najotkor hisoblanmish Iso Masihning yer yuziga hisoblanmish Iso Masihning yer yuziga yuborilganligi haqida hikoya qilinadi. yuborilganligi haqida hikoya qilinadi.  Injil milodning birinchi asrida yozilgan, 27 bo’limdan Injil milodning birinchi asrida yozilgan, 27 bo’limdan iborat. Injil Iso Masihni ko’rib, uni yaqindan bilgan, iborat. Injil Iso Masihni ko’rib, uni yaqindan bilgan, uning ta’limotini sinchiklab o’rgangan mualliflar uning ta’limotini sinchiklab o’rgangan mualliflar tomonidan yozilgan. Xristianlikda bu mualliflar tomonidan yozilgan. Xristianlikda bu mualliflar xudoning ruhidan ilhomlanib aynan xudoning xudoning ruhidan ilhomlanib aynan xudoning buyurganini Injilda yozib qoldirganlar deb buyurganini Injilda yozib qoldirganlar deb hisoblanadi. Injilning matni yozib tugatilgandan hisoblanadi. Injilning matni yozib tugatilgandan keyin undan ko’p nusxa ko’chirilib, dunyoning har keyin undan ko’p nusxa ko’chirilib, dunyoning har tarafiga tarqatilgan.tarafiga tarqatilgan. WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

 Xristianlikda Yangi Ahd tarkibiga kirgan Injil 4 Xristianlikda Yangi Ahd tarkibiga kirgan Injil 4 qismga bo’linadi:qismga bo’linadi: Injilning dastlabki 4 kitobchasi Iso Masihning hayoti va Injilning dastlabki 4 kitobchasi Iso Masihning hayoti va ta’limotiga bag’ishlangan, ular Matto (Matfey), ta’limotiga bag’ishlangan, ular Matto (Matfey), Marko, Luka, Yuhanno (Ioann) bayon etgan Marko, Luka, Yuhanno (Ioann) bayon etgan Muqaddas xushxabar (Yevangelie) deb ataladi. Bu 4 Muqaddas xushxabar (Yevangelie) deb ataladi. Bu 4 kitob muallifining har biri Iso Masih shaxsiyati va kitob muallifining har biri Iso Masih shaxsiyati va faoliyatining alohida xususiyatlarini tasvirlaydi, faoliyatining alohida xususiyatlarini tasvirlaydi, to’rttala kitob ham Isoning yo’li va qayta tirilishi to’rttala kitob ham Isoning yo’li va qayta tirilishi bilan yakunlanadi. Bu Injil xushxabarining markaziy bilan yakunlanadi. Bu Injil xushxabarining markaziy nuqtasi hisoblanadi.nuqtasi hisoblanadi. Aziz Havoriylarning faoliyati (Deyaniya svyatAziz Havoriylarning faoliyati (Deyaniya svyat ыы x x apostolov) nomli kitobchada Iso Masihning alohida apostolov) nomli kitobchada Iso Masihning alohida tanlagan shogirdlari – havoriylarning nasroniylik tanlagan shogirdlari – havoriylarning nasroniylik dinini tarqatish yo’lida qilgan ishlari, nutqlari, dinini tarqatish yo’lida qilgan ishlari, nutqlari, quvilishlari, xristian jamoalarining vujudga kelishi quvilishlari, xristian jamoalarining vujudga kelishi haqida hikoya qilinadi.haqida hikoya qilinadi. WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

Фойдаланилган адабиётлар:Фойдаланилган адабиётлар: ““ Диншунослик” фанидан маърузалар Диншунослик” фанидан маърузалар матни М.Йўлдошеваматни М.Йўлдошева ““ Ziyo. netZiyo. net ”” интернет сахифасиинтернет сахифаси WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

Похожие

Yahudiylik

Yahudiylik 2

Yahudiylik dinidagi bayramlar

Islom dini 3

Qadimgi Misr dini