logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Химия
  4. Uglevodlar 3

Uglevodlar 3

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

537.119140625 KB
Скачать
Uglevodlar • 1. Uglevodlarning tuzilishi va sinflanishi • 2.Monosaharidlar • 3. Disaharidlar • 4. PolisaharidlarReja:01 01 010203 0F 12 01 150216090D 01 170203 01 190203 0A Tabiatda organik birikmalarning shunday katta bir guruhi mavjudki, ularning tarkibida uglerod atomi bilan suv ma’lum bir nisbatda bo’ladi, ya’ni C n (H 2 O) m . Bular oksialdegidlar yoki oksiketonlarga o’z xususiyatlari bilan yaqin turadilar. Uglevodlar 2 katta guruhga bo’linadilar: 1) monosaxaridlar (monozlar) va 2) polisaxaridlar (poliozlar). Polisaxaridlar o’z navbatida ikkiga – shakarsimon (oligosaxaridlar) va shakarga o’xshamagan polisaxaridalrga bo’linadi.0D 02170917 0E0F0308 1C 12 1D1E 1F 20 14 22 06 01 14 1D2806 151608 06 Monosaxaridlar (monozlar) Monozlar uglevodlarning eng oddiy vakillari hisoblanadi. Tabiatda ikki xil monozlar keng tarqalgan: pentozalar – C 5 H 10 O 5 va geksozalar – C 6 H 12 O 6 . Monozlar oksialdegid (aldozalar) va oksiketonlar (ketozalar) ko’rinishida mavjud bo’ladilar.01 2C06 04 16 25 10 1C 2D 1E 27 20 2D 11 1C 2F 1E 27 20 2F 22 06 06 13 0E Geksozalarning tabiatda ikki turi – glyukoza va fruktoza keng tarqalgan. Glyukoza oksialdegid, fruktoza esa oksiketon hisoblanadi. Monozlarning tuzilishi. Glyukoza va fruktoza tuzilishini quyidagi reaksiyalar yordamida isbotlangan: Glyukoza va fruktoza vodorod yodid bilan qaytarilganda 2- yodgeksan hosil bo’ladi:C6H12O6 + 13HJ CH 3–CH –CH 2–CH 2–CH 2–CH 3 + 6J 2 + 6H 2O J C6H12O6 + 13HJ CH 3–CH –CH 2–CH 2–CH 2–CH 3 + 6J 2 + 6H 2O J30 30 30 3109 18 26 18 0E 01020304050602 07 090B01 0B0103 050B01 050B0103 050B0103 09 07 05 07 0506 0A 01020304050602 07 090B01 0B0103 050B01 050B0103 050B0103 09 07 05 07 0506 0A Yuqoridagi formulalarga ko’ra, glyukoza va fruktoza aldegid va ketonlar xossalarini takrorlashlari kerak edi, lekin ular aldegid ketonlar uchun xos bo’lgan ko’pchilik reaksiyalarga kirishmaydilar. Masalan, glyukoza va fruktoza NaHSO 3 , fuksinsulfit kislota bilan reaksiyaga kirishmaydi. glyukoza va fruktozadagi 5 ta –OH guruhi bir xil xususiyatga ega bo’lishi kerak edi. Lekin ulardagi bitta –OH guruhi qolgan 4 tasidan farq qiladi. Glyukozaga CH 3 J va Ag 2 O ta’sir ettirilganda pentametilglyukoza hosil bo’lsa, CH 3 OH va HCl ta’sir ettirilganda monometilglyukoza hosil bo’ladi. glyukoza va fruktoza alkillanganda ulardagi aldegid va ketonlarga xos xususiyatlar yo’qoladi. Yuqorida keltirilgan fikrlarga asoslanib glyukoza va fruktoza molekulalarini yarim atsetallar ko’rinishida yozish mumkin bo’ladi:C O H OH OH OH H H H H HO CH 2OH C OH H OH OH H H H H HO CH 2OH O ; CH 2OH HO OH OH H H H CH 2OH C = O CH 2OH HO OH H H H CH 2OH C OH O C O H OH OH OH H H H H HO CH 2OH C OH H OH OH H H H H HO CH 2OH O C O H OH OH OH H H H H HO CH 2OH C O H OH OH OH H H H H HO CH 2OH C OH H OH OH H H H H HO CH 2OH O ; CH 2OH HO OH OH H H H CH 2OH C = O CH 2OH HO OH H H H CH 2OH C OH O CH 2OH HO OH OH H H H CH 2OH C = O CH 2OH HO OH H H H CH 2OH C OH O33 3109 10 1734 13 35 37 1A11 13 02 39 31 37 3B 1F 2011 04 1C 37 201E 14 3109 13 13 14 14 01 06 03 06 06 06 03 03 03 03 03 01 0506 01 06 03 06 06 03 03 03 03 03 01 0506 06 01 01 0506 03 06 06 03 03 03 01 0506 01 01 0506 03 06 03 03 03 01 0506 01 06 06 01 06 03 06 06 06 03 03 03 03 03 01 0506 01 06 03 06 06 03 03 03 03 03 01 0506 06 01 06 03 06 06 06 03 03 03 03 03 01 0506 01 06 03 06 06 06 03 03 03 03 03 01 0506 01 06 03 06 06 03 03 03 03 03 01 0506 06 01 01 0506 03 06 06 03 03 03 01 0506 01 01 0506 03 06 03 03 03 01 0506 01 06 06 01 0506 03 06 06 03 03 03 01 0506 01 01 0506 03 06 03 03 03 01 0506 01 06 06 Yarimatsetallar  -,  -,  - va  -holatlardagi gidroksil guruhi hisobiga hosil bo’lishlari mumkin.  -holatdagi gidroksillar hisobiga hosil bo’lgan yarimatsetallar barqaror bo’ladi. Karbonil guruhidagi kislorod va 5-uglerod atomidagi gidroksil vodorodi hisobiga hosil bo’lgan gidroksil guruhi glyukozid gidroksili deyiladi. Agar glyukozaning ochiq zanjirli tuzilishida 4 ta simmetirk uglerod atomi bo’lib, u 16 ta optik izomer hosil qila olsa, yarimatsetal shaklida 5 ta asimmetrik uglerod atomi bo’lib, u 32 ta optik izomer hosil qila oladi.33 02 32 03 32 04 32 05 32 020F0709 14 05 32 0E06 3E 08 0E06 0704 10 1711 18 08 06 6-a’zoli kislorodli geterotsiklik birikma piran, 5-a’zoli kislorodli geterotsiklik birikma furan deb atalganligi sababli glyukoza va fruktoza hosil bo’lgan siklik yarimatsetallarni nomlashda ularni piran yoki furanning hosilalari deb qaraladi. Glyukozid gidroksili yuqoridagi tetraedrning o’ng tomonida bo’lsa  , chap tomonida bo’lsa  harflari bilan ko’rsatiladi. 2F 0E 130F 3117 02 0E 12 3117 26 18 10 02 1A11 10 03 1116 0E C O H OH OH OH H H H H HO CH 2OH C OH H OH OH H H H H HO CH 2OH O C H HO OH OH H H H H HO CH 2OH O C O H OH OH OH H H H H HO CH 2OH C O H OH OH OH H H H H HO CH 2OH C OH H OH OH H H H H HO CH 2OH O C OH H OH OH H H H H HO CH 2OH O C H HO OH OH H H H H HO CH 2OH O -D-гюкопираноза D-глюкоза  -D-гюкопираноза01 06 03 06 06 06 03 03 03 03 03 01 0506 01 06 03 06 06 03 03 03 03 03 01 0506 06 01 03 03 06 06 03 03 03 03 03 01 0506 06 01 06 03 06 06 06 03 03 03 03 03 01 0506 01 06 03 06 06 06 03 03 03 03 03 01 0506 01 06 03 06 06 03 03 03 03 03 01 0506 06 01 06 03 06 06 03 03 03 03 03 01 0506 06 01 03 03 06 06 03 03 03 03 03 01 0506 06 CH 2OH HO OH OH H H H CH 2OH C = O CH 2OH HO OH H H H CH 2OH C OH O CH 2OH HO OH H H H CH 2OH HO – C O CH 2OH HO OH OH H H H CH 2OH C = O CH 2OH HO OH OH H H H CH 2OH C = O CH 2OH HO OH H H H CH 2OH C OH O CH 2OH HO OH H H H CH 2OH C OH O CH 2OH HO OH H H H CH 2OH HO – C O -D-фруктофураноза D-фруктоза  -D-фруктофураноза0103 0506 03 06 06 03 03 03 0103 0506 01 0103 0506 03 06 03 03 03 0103 0506 01 06 06 01 0506 03 06 03 03 03 01 0506 03 0B 01 06 0103 0506 03 06 06 03 03 03 0103 0506 01 0103 0506 03 06 06 03 03 03 0103 0506 01 0103 0506 03 06 03 03 03 0103 0506 01 06 06 0103 0506 03 06 03 03 03 0103 0506 01 06 06 01 0506 03 06 03 03 03 01 0506 03 0B 01 06 D va L harflari bu yerda konfiguratsiyani belgilaydi. + va – ishoralari esa burishni ifodalaydi. Monosaharidlar molekulasini ifodalashda Xeuors taklif etgan perspektiv formulalardan foydalanish mumkinO CH 2OH H H H H H OH OH OH HO O CH 2OH H H H H H HO OH OH HO O CH 2OH H H H H H OH OH OH HO O CH 2OH H H H H H OH OH OH HO O CH 2OH H H H H H HO OH OH HO O CH 2OH H H H H H HO OH OH HO O HOCH 2 CH 2OH H OH H H OH HO O HOCH 2 CH 2OH H OH H H OH O HOCH 2 CH 2OH H OH H H OH HO06 01 0506 03 03 03 03 03 06 06 06 03 06 01 0506 03 03 03 03 03 03 06 06 03 06 01 0506 03 03 03 03 03 06 06 06 03 06 01 0506 03 03 03 03 03 06 06 06 03 06 01 0506 03 03 03 03 03 03 06 06 03 06 01 0506 03 03 03 03 03 03 06 06 03 06 03 05 01 0506 03 06 03 03 06 03 06 03 05 01 0506 03 06 03 03 06 06 03 05 01 0506 03 06 03 03 06 03 Monosaxaridlarnin g olinish usullari. 1. Di- va polisharidlar gidrolizlanganda monosaharidlar hosil bo’ladi:C 12 H 22 O 11 + H 2O 2C 6H 12 O 6 (C 6H 12 O 5)n + nH 2O nC 6H 12 O 6 C 12 H 22 O 11 + H 2O 2C 6H 12 O 6 (C 6H 12 O 5)n + nH 2O nC 6H 12 O 6 (C 6H 12 O 5)n + nH 2O nC 6H 12 O 6 01 04 03 05 06 04 07 0506 0501 0203 04 06 02 0D 0203 04 06 0E0F10 07 0506 10 0203 04 06 02 01 04 03 05 06 04 07 0506 0501 0203 04 06 02 0D 0203 04 06 0E0F10 07 0506 10 0203 04 06 02 0D 0203 04 06 0E0F10 07 0506 10 0203 04 06 02 Ko’p atomli spirtlarni oksidlaganda monosaharidlar hosil bo’ladi. Masalan, D-sorbit oksidlanganda qaysi CH 2 OH – ni oksidlanishiga qarab D-glyukoza yoki L-glyukoza hosil bo’ladi:CH 2OH OH OH OH H H H H HO CH 2OH [O] CHO OH OH OH H H H H HO CH 2OH + CHO OH OH OH H H H H HO CH 2OH CH 2OH OH OH OH H H H H HO CH 2OH [O] CHO OH OH OH H H H H HO CH 2OH + CHO OH OH OH H H H H HO CH 2OH01 0506 06 06 06 03 03 03 03 03 01 0506 11 0103 06 06 06 03 03 03 03 03 0103 0506 07 0103 06 06 06 03 03 03 03 03 0103 0506 01 0506 06 06 06 03 03 03 03 03 01 0506 11 0103 06 06 06 03 03 03 03 03 0103 0506 07 0103 06 06 06 03 03 03 03 03 0103 0506 D-sorbitni enzimlar ishtirokida oksidllanganda ketosorboza hosil bo’ladi:CH 2OH OH OH OH H H H H HO CH 2OH [O] CH 2OH CH 2OH C = O HO OH OH H H H CH 2OH OH OH OH H H H H HO CH 2OH [O] CH 2OH CH 2OH C = O HO OH OH H H H CH 2OH CH 2OH C = O HO OH OH H H H HO OH OH H H H Bulardan tashqari, monosaharidlarni oksinitril sintezi yordamida hosil qilish mumkin. Buni biz monosaharidlarning kimyoviy xossalarida ko’rib o’tamiz.01 0506 06 06 06 03 03 03 03 03 01 0506 11 01 0506 01 0506 01 03 06 06 03 03 03 01 0506 06 06 06 03 03 03 03 03 01 0506 11 01 0506 01 0506 01 03 06 06 03 03 03 01 0506 01 0506 01 03 06 06 03 03 03 03 06 06 03 03 03 Alkillash reaksiyasi. Monosaharidlar alkillanganda ular yarimatsetallar shaklida reaksiyaga kirishadilar, ularga metil spirti bilan xlorid kislota aralashmasi ta’sir ettirilganda alkillash glyukozid gidroksili hisobiga boradi. Metil xlorid bilan kumush oksidi aralashmasi ta’sir ettirilganda esa qolgan 4 ta gidrokisl guruhi alkillanadi va pentametil-D-glyukozani hosil qiladi.3C03130F03 0803130F03 09 0E0F 04 16 06 2606 2804 Degidratlash reaksiyasi. Pentozalarga suyultirilgan sulfat kislota qo’shib qizdirilganda furfurol, geksozalardan oksimetilfurfurol hosil bo’ladi. Oksimetilfurfurol beqaror bo’lganligi sababli gidrolizlanib lavulin kislotaga aylanadi:HO –CH –CH –OH H –CH C – H CHO OH HO O CHO фурфурол H+ -3H 2O HO –CH –CH –OH HO –CH 2 CH CHO OH HOCH 2 -3H 2O O CHO HOH 2C -оксиметилфурфурол CH –CH HO –C CH CHO OH HOCH 2 CH 2–CH 2 CO CO CHO HOCH 2 CH 2–CH 2 CO COOH CH 3 + HCOOH Левулин кислота HO –CH –CH –OH H –CH C – H CHO OH HO O CHO фурфурол H+ -3H 2O HO –CH –CH –OH HO –CH 2 CH CHO OH HOCH 2 -3H 2O O CHO HOH 2C -оксиметилфурфурол HO –CH –CH –OH H –CH C – H CHO OH HO O CHO фурфурол HO –CH –CH –OH H –CH C – H CHO OH HO O CHO HO –CH –CH –OH H –CH C – H CHO OH HO HO –CH –CH –OH H –CH C – H CHO OH HO O CHO O CHO фурфурол H+ -3H 2O HO –CH –CH –OH HO –CH 2 CH CHO OH HOCH 2 -3H 2O O CHO HOH 2C -оксиметилфурфурол HO –CH –CH –OH HO –CH 2 CH CHO OH HOCH 2 -3H 2O O CHO HOH 2C HO –CH –CH –OH HO –CH 2 CH CHO OH HOCH 2 -3H 2O O CHO HOH 2C O CHO HOH 2C -оксиметилфурфурол CH –CH HO –C CH CHO OH HOCH 2 CH 2–CH 2 CO CO CHO HOCH 2 CH 2–CH 2 CO COOH CH 3 + HCOOH Левулин кислота CH –CH HO –C CH CHO OH HOCH 2 CH 2–CH 2 CO CO CHO HOCH 2 CH 2–CH 2 CO COOH CH 3 + HCOOH CH –CH HO –C CH CHO OH HOCH 2 CH 2–CH 2 CO CO CHO HOCH 2 CH –CH HO –C CH CHO OH HOCH 2 CH 2–CH 2 CO CO CHO HOCH 2 CH 2–CH 2 CO COOH CH 3 + HCOOH CH 2–CH 2 CO COOH CH 3 + HCOOH Левулин кислота03 0B010308 0B01 0B06 03 0B01 01080808 0B 03 010306 0603 0306 06 010306 13 0307 1809 0506 030608 0B010308 0B01 0B06 03 0B01 05 01 01 06 03 05 1809 0506 06 010306 03 0501 02181619 01 0B0103 030608 0B01 0103 0103 06 03 05 0103 050B0103 05 01 01 01 03 05 01 050B0103 05 010608 0106 0103 09 07 1F 19 03 0B010308 0B01 0B06 03 0B01 01080808 0B 03 010306 0603 0306 06 010306 13 0307 1809 0506 030608 0B010308 0B01 0B06 03 0B01 05 01 01 06 03 05 1809 0506 06 010306 03 0501 02181619 03 0B010308 0B01 0B06 03 0B01 01080808 0B 03 010306 0603 0306 06 010306 13 03 0B010308 0B01 0B06 03 0B01 01080808 0B 03 010306 0603 0306 06 010306 03 0B010308 0B01 0B06 03 0B01 01080808 0B 03 010306 0603 0306 03 0B010308 0B01 0B06 03 0B01 01080808 0B 03 010306 0603 0306 06 010306 06 010306 13 0307 1809 0506 030608 0B010308 0B01 0B06 03 0B01 05 01 01 06 03 05 1809 0506 06 010306 03 0501 02181619 030608 0B010308 0B01 0B06 03 0B01 05 01 01 06 03 05 1809 0506 06 010306 03 0501 030608 0B010308 0B01 0B06 03 0B01 05 01 01 06 03 05 1809 0506 06 010306 03 0501 06 010306 03 0501 02181619 01 0B0103 030608 0B01 0103 0103 06 03 05 0103 050B0103 05 01 01 01 03 05 01 050B0103 05 010608 0106 0103 09 07 1F 19 01 0B0103 030608 0B01 0103 0103 06 03 05 0103 050B0103 05 01 01 01 03 05 01 050B0103 05 010608 0106 0103 09 07 01 0B0103 030608 0B01 0103 0103 06 03 05 0103 050B0103 05 01 01 01 03 05 01 0B0103 030608 0B01 0103 0103 06 03 05 0103 050B0103 05 01 01 01 03 05 01 050B0103 05 010608 0106 0103 09 07 01 050B0103 05 010608 0106 0103 09 07 1F 19 Monosaharidlarning bijg’ishi. Monosaharidlar fermentlar ishtirokida bijg’iganda oxirigi mahsulot sifatida ishlatilayotgan fermentning turiga qarab etil spirti, atseton, glitserin va boshqa mahsulotlar hosil ulishi mumkin: Monosaharidlar oziq-ovqat sanoatida ahamiyatga ega.2C06 0F1516 0F15160308 08 14 Oligosaxaridlar. Disaxaridlar. Disaxaridlar (biozlar) gidrolizlanganda ikki molekula monosaxaridlarni hosil qiladilar. Disaxaridlar ikkiga – qaytariladigan va qaytarilmaydigan disaxaridlarga bo’linadilar. Qaytarilmaydigan disaxaridlarga tregaloza (qo’ziqorin shakari) misol bo’ladi. Bu disaxarid tautomeriyaga uchramaydi. Chunki efir bog’i ikkita glyukozid gidroksili hisobiga hosil bo’lgan. 40 14 26 0E 5108 15 17 16 Maltoza tautomeriyaga uchray oladi. Chunki efir bog’ hosil bo’lishida faqat bitta glyulkozid gidroksili ishtirok etadi. U ochiq aldegid guruhini saqlaydi. Shuning uchun karbonil guruhi uchun xos bo’lgan reaksiyalarni barchasiga kirisha oladi.2C080310 1C 0E 01 36 25 130F09 Disaxaridlar orasida saharoza (qand lavlagi shakari, shakar-qamish shakari) tabiatda keng tarqalgan. U qand lavlagidan (quruq lavlagidan tarkibida 28% gacha saharoza bor), shakar-qamishdan olinadi. Saharoza fruktoza bilan glyukozadagi glyukozid gidroksillari hisobiga suv chiqib ketishi natijasida hosil bo’lgan qaytarilmaydigan disaxarid:O CH 2OH H H H H H OH OH O HO O HOH 2C CH 2OH H H H OH HO O CH 2OH H H H H H OH OH O HO O HOH 2C CH 2OH H H H OH HO O HOH 2C CH 2OH H H H OH HO06 01 0506 03 03 03 03 03 0603 06 06 03 06 030603 0501 01 0506 03 03 03 06 03 06 01 0506 03 03 03 03 03 0603 06 06 03 06 030603 0501 01 0506 03 03 03 06 03 06 030603 0501 01 0506 03 03 03 06 03 Saxaroza gidrolizlanganda glyukoza va fruktoza hosil qiladi. O’ngga buruvchi saharoza gidrolizlanganda burish burchagini o’zgartiradi va chapga buruvchi fruktoza va o’ngga buruvchi glyukoza aralashmasi hosil bo’ladi. Bu hodisaga inversiya deyiladi. Hosil bo’lgan aralashmani esa – sun’iy asal yoki invert shakar deyiladi. Inversiya katalizatori bo’lib fermentlar va kislotalar xizmat qiladi.3608 20 06 020318 1E 0704 25 Shakarga o’xshamagan polisaxaridlar Shakarga o’xshamagan disaxaridlardan kraxmal va sellyuloza tabiatda keng tarqalgan. Ular glyukoza qoldiqlaridan tashkil topgan. Polisaxaridlarning molekulasi hosil bo’lishida glyukozid va uglevodorodlardagi gidroksil guruhlari ishtirok etadi. Ayrim hollarda oltinchi gidroksil ham qatnashishi mumkin.17 36 15 2606 1606 02 160814 Kraxmal o’simliklar (kartoshka, don mahsulotlari va boshqalar) da yig’ilgan. Texnikada kartoshkadan olinadi. Oq kukun modda. Qaytaruvchanlik xususiyatiga ega emas. Kraxmal gidrolizlanganda eriydigan kraxmal dekstrinlar mal’toza hosil bo’ladi. Katalizator sifatida solood fermenti ishlatilsa maltoza, sulfat kislota ishlatilsa glyukozaga gidrolizlanadi. Amilopektin yuksak darajada tarmoqlangan molekula bo’lib, 20 dan 25 tacha  -1,4-bog’ bilan bog’langan glyukoza qoldig’idan tashkil topgan, ayrim zanjirlari  -1,6-bog’lar bilan bog’langan.3C14 14 02 32 0E 10 02 32 0E Amilopektin molekulasining tuzilishi.O CH 2OH H H H H H OH OH O O CH 2OH H H H H H OH OH O O CH 2 H H H H H OH OH O O O CH 2OH H H H H H OH OH O O CH 2OH H H H H H OH OH O O CH 2OH H H H H H OH OH O O CH 2 H H H H H OH OH O O Kraxmal oziq-ovqat mahsulotlari tarkibiga kiradi. yelimlar tayyorlashda, glyukoza olishda ishlatiladi. 1B0D 06 0103 0506 03 03 03 03 03 06 06 06 06 01 0506 03 03 03 03 03 06 06 06 06 0103 05 03 03 03 03 03 06 06 06 06 06 0103 0506 03 03 03 03 03 06 06 06 06 0103 0506 03 03 03 03 03 06 06 06 06 01 0506 03 03 03 03 03 06 06 06 06 0103 05 03 03 03 03 03 06 06 06 06 3E 0603 Sellyuloza . Sellyuloza tabiatda keng tarqalgan. O’simlik to’qimalari sellyulozadan tashkil topgan. Paxta, filtr qog’oz tarkibida 96% gacha sellyuloza bo’ladi. Yog’ochning asosiy qismini sellyuloza va lignin tashkil etadi:O O CH 2OH H H H H H OH OH O O CH 2OH H H H H H OH OH n O O O CH 2OH H H H H H OH OH O O CH 2OH H H H H H OH OH n O06 06 01 0506 03 03 03 03 03 06 06 06 06 01 0506 03 03 03 03 03 0603 06 10 06 06 06 01 0506 03 03 03 03 03 06 06 06 06 01 0506 03 03 03 03 03 0603 06 10 06 Sellyuloza gidrolizlanganda oraliq mahsulot orqali glyukoza hosil bo’ladi. Sellyuloza Shveyser reaktivi (mis oksidining ammiakdagi eritmasi)da, rux xloridning to’yinmagan eritmasida, konsentrlangan sulfat kislotada eriydi.360403 14 360403 06 2503 13 Tirnitrotsellyuloza tutunsiz porox tayyorlashda, dinitro- va nitro sellyulozalar (koloksilin) esa nitrolaklar tayyorlashda, koloksilin bilan kanfora aralashmasi (1/3 nisbatda) selluloid deb atalib, kinolentalar, qo’g’irchoqlar tayyorlashda ishlatiladi. Shuning uchun sellyuloza xalq xo’jaligida katta ahamiyatga egadir.0D 10 15 10 08 08 10 15 08160814

Похожие

Uglevodlar 2
Uglevodlar almashinuvi
Uglevodlar. Monosaxarid va disaxaridlar
Uglevodlar. Uglevodlarning biologik qiymati
Углеводлар 3