logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Химия
  4. Titrimetrik tahlil. Neytrallash usuli. Oksidimetriya usullari

Titrimetrik tahlil. Neytrallash usuli. Oksidimetriya usullari

Загружено в:

04.12.2024

Скачано:

0

Размер:

4712.57421875 KB
Скачать
Titrimetrik tahlil. Neytrallash usuli. Oksidimetriya usullari Mashg‘ulot maqsadi:  Titrimetrik tahlil tо‘g‘risidagi bilimlarga ega bо‘lish, ularni mustaxkamlash va amaliyotga tatbiq etishni о‘rganish, biokimyoviy jarayonlarni miqdoriy jihatdan talqin qilish uchun bо‘lg‘usi vrach titrimetriya asoslarini, shu jumladan neytrallanish usulini bilishi zarur. Amaliy ishlarni bajarishda talaba titrimetrik taxlil qoidalariga rioya qilib, olgan nazariy bilimlarini amaliy ishlar bilan tasdiqlab borib, aniqlik bilan ishlashni о‘rganadi. Mashg‘ulotning maqsadlari  talabalarni oksidimetriya usuli bilan oksidlovchi va qaytaruvchilar konsentratsiyasini aniqlashni о‘rgatish  oksidlovchi va qaytaruvchi moddalarning ekvivalentini xisoblashni о‘rgatish  oksidlanish-qaytarilishi reaksiyalar yо‘nalishini muxitga qarab aniqlashni о‘rgatish  olgan bilimlarini kelgusida tibbiy fanlarni о‘rganishda, tibbiy izlanishlarni о‘tkazishda ahamiyatini tushintirish  titrimetrik taxlil qiodalariga rioya qilib, olgan nazariy bilimlarini amaliy ishlar bilan tasdiqlab borib, aniqlik bilan ishlashni va ma’suliyatni xis etishni о‘rgatish  talabalarda mustaqil mulohaza yuritishni shakllantirish  mustaqil va mantiqiy fikr yuritishni rivojlantirish, bilimlarni puxta egallashni о‘rgatish  dars vaqtida bajariladigan amaliy ishlar bilan nazariy fikrlarni tasdiqlash va xulosalar chiqarishni о‘rgatish Mashg`ulotning tuzilishi I. Nazariy qism  1) Titrimetrik taxlilga kirish  2) Titrimetrik taxlil turlari  3) Indikatorlar tanlash  4) Neytrallash usuli  5)Alkalimetriya va atsidimetriya   II. Amaliy qism:  1) Sirka kislota konsentratsiyasini alkalimetriya usuli bilan aniqlash  2) Suvli eritmada ammiak konsentratsiyasini atsidimetriya usuli bilan aniqlash III. Tahliliy qism 1) Mavzu bo`yicha vaziyatli masalalar yechish 2) Grafik organayzerlar tuzish IV. Yakuniy qism 1) Talabalar mustaqil ishinining prezentatsiyasi 2) Hulosalar chiqarish 3) Testlar yechish Atamalar Indikatorlar nazariyasi Neytrallanish usulida kimeviy reaksiyaning oxiri (ekvivalent nuktasi) kislota-asosli indikatorlar yordamida aniklanadi. Indikatorlar kuchsiz kislota yoki kuchsiz asos xossasiga ega bulib, ularning molekula xolatidagi rangi, ion xolatidagi rangidan fark kiladi. Agar xar kanday indikator kislotani shartli ravishda HJnd bilan, uning anionlarini esa Jnd - bilan belgilasak, bunday indikatorlarning suvdagi eritmasida kuyidagi muvozanat vujudga keladi: HJnd H + + Jnd - Indikator tuz gidrolizidan keyingi rN muxiti bо‘yicha tanlanadi Indikatorlarni rang о‘zgarishi TITRLASH JARAYONI VA TITRLASH UCHUN ZARUR BО‘LGAN JIXOZLAR Byuretka bilan ishlash 1. Shtativ 2. Byuretka 3. Titrlovchi kolba Оксидиметрия усулининг асослари  Оксидиметрия усули титриметрик тахлилнинг оксидланиш-қайтарилиш реакцияларига асосланувчи усулидир. Ишчи эритманинг табиатига кўра оксидиметрия усуллари перманганатометрия, хроматометрия, йодометрияларга бўлинади. Перманганатометрия усулида эквивалент нуқтада ишчи эритма сифатида қўшилган бир томчи калий перманганат эритмаси текширилаётган эритмани пушти рангга бўяйди. Бу усулда KMnO 4 эритмаси индикатор вазифасини бажаради.  Текширилаётган эритманинг табиатига кўра тўғри ва тескари титрлаш фарқланади. Тўғри титрлаш учун текширилаётган эритмага оксидловчининг ишчи эритмаси эквивалент нуқтагача секин-аста қўшиб борилади. Масалан, КМпО 4 эритмаси ёрдамида Мор тузи таркибидаги темирни миқдорини аниқлаш мумкин. Турғунмас ва учувчан кайтарувчиларнинг микдорини аниклашда тескари титрлашдан фойдалиналади. Бунда иккита ишчи эритма, яъни оксидловчи ва қайтарувчининг ишчи эритмасидан фойдаланилади. Калий парманганатнинг оксидловчилик хусусияти эритманинг мухитига боғлик булади: кислотали мухитда рангсиз, нейтрал ёки кучсиз ишкорийда - қўнғир, ишкорий мухитда яшил ранггача қайтарилади.  Кўриниб турибдики, кислотали мухитда КМпО 4 нинг оксидловчилик хусусияти энг юқори даражада намоён булади. Бундан ташқари кислотали шароитда КМпО 4 пушти рангдан рангсиз холатга ўтиши титрлаш жараёнида эквивалент нуқтани аниқлаш учун қулайлик туғдиради.  Оксидиметрия усули ферментатив ва бошка биокимёвий ж:араёнларининг механизмларини урганишда, табиатни ифлослантирувчи захарли моддалар (кургошин, мышьяк ва уларнинг органик бирикмалари) микдорини аниклашда, дори-дармонлар таркибидаги ёки одам аъзоларида булган моддалар микдорини аниклашда ишлатилади. Масалан, перманганатометрия усули табобат амалиётида сийдик таркибидаги кислота миқдорини аниқлашда, қондаги қанд миқдорини ва қон зардобидаги кальций ионини миқдорини аниқлашда ишлатилади. Кальций ионини аниқлаш учун текширилаётган қонга концентрацияси аниқ бўлган оксалат кислота эритмасидан ортиқча қўшилади. Оксалат кислотанинг бир қисми кальций иони билан таъсирлашиб, ортиб қолган қисми эса концентрацияси аниқ бўлган калий перманганат эритмаси билан титрланади. Пермангантометрия усули клиник лобараторияларда, ичимлик ва кўлмак сувларнинг таркибини аниқлашда ҳам ишлатилади. Oksidimetriya usulini bajarishda modda miqdorini xisoblash uchun ishlatiladigan formulalar1 2 2 1 V V N N   1 2 2 1 V V N N  мл г Э N Т / 1000   г Э V N q 1000 2 1 1    Nazorat uchun savollar  Titrimetrik tahlil va uning turlarini ta’riflang  Titrlash jarayoni va ekvivalentlik nuqtasi deb nimaga aytiladi  Ekvivalentlik qonuni ta’riflang  Oksidimetriya usulining asoslarini gapirib bering  Oksidimetriya usullarining turlari va ularda ishlatiladigan ishchi eritmalarni nomlang  Oksidlovchi, qaytaruvchi moddalarga misollar keltiring  Molekulalararo oksidlanish-qaytarilish reaksiyalariga ta’rif bering va misollar keltiring  Ichkimolekulyar oksidlanish-qaytarilish reaksiyalariga ta’rif bering va misollar keltiring  Disproporsiyalanish oksidlanish-qaytarilish reaksiyalariga ta’rif bering va misollar keltiring  Sinproporsiyalanish oksidlanish-qaytarilish reaksiyalariga ta’rif bering va misollar keltiring  Mor tuzini kaliy permanganat bilan kislotali muxitdagi reaksiyasini yozing, tenglashtiring, oksidlovchi va qaytaruvchini ekvivalentini toping, reaksiya turini aniqlang  Vodorod peroksidni kaliy permanganat bilan kislotali muxitdagi reaksiyasini yozing, tenglashtiring, oksidlovchi va qaytaruvchini ekvivalentini toping, reaksiya turini aniqlang  Xajmiy analizda ishlatiladigan xisoblash formulalarini yozing va tushintiring Taxliliy qism Vaziyatli masalalar: Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari ustida ishlash  Kaliy xloratning parchalanish reaksiyasini yozing, tenglashtiring, oksidlovchi va qaytaruvchini ekvivalentini toping, reaksiya turini aniqlang  Nitrit kislotaning parchalanish reaksiyasini yozing, tenglashtiring, oksidlovchi va qaytaruvchini ekvivalentini toping, reaksiya turini aniqlang  Xlorni suvda erishining reaksiyasini yozing, tenglashtiring, oksidlovchi va qaytaruvchini ekvivalentini toping, reaksiya turini aniqlang  Oltingugurtni sulfat kislota bilan reaksiyasini yozing, tenglashtiring, oksidlovchi va qaytaruvchini ekvivalentini toping, reaksiya turini aniqlang  Ammoniy nitrit parchalanishining reaksiyasini yozing, tenglashtiring, oksidlovchi va qaytaruvchini ekvivalentini toping, reaksiya turini aniqlang  Pirit oksidlanishining reaksiyasini yozing, tenglashtiring, oksidlovchi va qaytaruvchini ekvivalentini toping, reaksiya turini aniqlang Amaliy kunikmalarni bajarish buyicha xarakat algoritmlarini namoish etish: Permanganatometriya usuli bilan Mor tuzi tarkibida Fe 2+ ionining konsentratsiyasini aniqlash Maqsad: Titrlash yо‘li bilan eritma konsentratsiyasini aniqlashga о‘rgatish Permanganatometriya usuli bilan vodorod peroksidning konsentratsiyasini aniqlash Permanganatometriyada ekvivalent nuqtada rang о‘zgarishi Permanganatometriy ada ekvivalent nuqtada rang о‘zgarishi Vaziyatli testlar: Hulosa:  Kimyoviy moddalarni miqdoriy jixatdan taxlil qilish biokimyoviy izlanishlar samarasini belgilovchi asosiy omillardan biri xisoblanadi. Talabalarni miqdoriy taxlil vazifalari, qoidalari va usullari bilan tanishtirish bu usullarni kelgusida biologik suyuqliklarni taxlil qilishni о‘rganishga asos yaratadi. Alkalimetriya usuli. Indikator fenolftaleinni ekvivalent nuqtada pushti rangga bо‘yalishi. Ekvivalentlik konuniga binoan teng normallik eritmalar teng xajmlar bilan reaksiyaga kirishadi, ya’ni normalliklar nisbati xajmlar nisbatiga teskari proporsionaldir: Nazorat uchun savollar:  Titrimetrik taxlil deb nimaga aytiladi?  Titrimetrik taxlil usulini mohiyati nimadan iborat?  Titrimetrik taxlil usullarining turlari.  Titrlash jarayoni deb nimaga aytiladi?  Neytrallash usuli deb nimaga aytiladi?  Ishchi eritma nima?  Alkalimetriya usuli kanday usul?  Atsidimetriya usul kanday usul?  Alkalimetrik usul bilan konsentratsiyasini aniqlash mumkin bо‘lgan moddalarga missolar keltiring  Atsidimetrik usul bilan konsentratsiyasini aniqlash mumkin bо‘lgan moddalarga misollar keltiring.  Ekvivalent nukta nima?  Ekvivalent nukta kanday aniklanadi?  Ekvivalentlik qonuni  Indikator nima?  Indikatorlar kanday buladi?  Neytrallash usulida kullaniladigan indikatorlarni tanlashning qoidalari  Konsentratsiyalarni xisoblash formulalarini yozing  Sirka kislotaning molyar ekvivalent konsentratsiyasi va titrini xisoblash formulalari  Ammiakning suvli eritmasidan uning mikdorini xisoblash formulalarish  Titrimetrik usulni tibbiy-biologik ax;amiyati Vaziyatli masalalar:  1. Sirka kislota bilan kuchli zaharlanganda, qonning kislotaligi ortib ketadi va uni neytrallash uchun qonga ichimlik sodasining 4% li (ρ = 1.025 g/ml) eritmasi tomchilatib quyiladi. Qonga tushgan sirka kislotani tо‘liq neytrallash uchun shu eritmadan tahminan 500 ml sarflansa, sirka kislotadan qonga necha gramm tushganligini xisoblab toping.(Javobi: 14,6 g)  2. Laboratoriya stoliga tо‘kilgan sulfat kislotaning 9,6 molyarli (ρ = 1. 28 g/ml) 640 g eritmasini neytrallash uchun, zichligi ρ = 1,10 g/ml bо‘lgan 25 % natriy gidroksid eritmasidan necha litr sarflanadi? (Javobi: 1,4 l)  3. Kalsiy xloridning 5% li (ρ = 1.0 g/ml) eritmasini allergiya reaksiyasida birinchi yordam sifatida tibbiyotda ishlatishadi. Shunday eritmadan 500 millilitrini tayyorlash uchun 2,02 g suvsiz tuziga 2,35 g N 2 O tо‘g‘ri keladigan kritallogidratdan necha gramm olish kerakligini xisoblang.(Javobi: 53,4 g). Sirka kislota konsentratsiyasini alkalimetriya usuli bilan aniqlash № Tadbir Bajaril madi (0 ball) To`liq va to`g`ri bajarildi 1 Toza quruq titrlash kolbasini olish 0 1 2 Pipetka yordamida aniqlanayotgan sirka kislota eritmasidan 10 ml quyish 0 1 3 Sirka kislota va natriy gidroksid о‘rtasidagi reaksiya tenglamasini va xosil bо‘lgan tuz gidrolizini yozib, indikator tanlash va tо‘g‘ri tanlangan indikatordan kolbaga tomizish 0 2 4 Byuretkaga ishchi eritma natriy gidroksiddan quyib, nol nuqtaga keltirish 0 2 5 Ekvivalent nu q tagacha titrlash va ishchi eritma xajmini belgilab olish. Rang о‘zgarish sababini tushintirish. 0 2 6 Formulalar yordamida eritmaning normaligi, titri va eritmaning analiz q ilingan xajmida erigan moddaning massasini topish. 0 2 Suvli eritmada ammiak konsentratsiyasini atsidimetriya usuli bilan aniqlas h № Tadbir Bajarilma di (0 ball) To`liq va to`g`ri bajarildi 1 Toza quruq titrlash kolbasini olish 0 1 2 Pipetka yordamida aniqlanayotgan ammoniy gidroksid eritmasidan 10 ml quyish 0 1 3 Ammoniy gidroksid va xlorid kislota о‘rtasidagi reaksiya tenglamasini va xosil bо‘lgan tuz gidrolizini yozib indikator tanlash va tо‘g‘ri tanlangan indikatordan kolbaga tomizish 0 2 4 Byuretkaga ishchi eritma xlorid kislotadan quyib, nol nuqtaga keltirish 0 2 5 Ekvivalent nuqtagacha titrlash va ishchi eritma xajmini belgilab olish. Rang о‘zgarish sababini tushintirish. 0 2 6 Ekvivalent nuqtagacha titrlash va ishchi eritma xajmini belgilab olish. Rang о‘zgarish sababini tushintirish. 0 2 Vaziyatli testlar yechish 1. Kislota va asoslarni miqdorini aniqlashda titrimetrik tahlil ishlatiladi.   Vaziyatli testlar yechish 2 . Biologik suyuqliklar tarkibidagi kislota yoki asosli muxit beradigan moddalar miqdorini aniqlashda titrimetrik tahlil usuli qо‘llanadi. Vaziyatli testlar yechish 3. Neytrallash usulida ekvivalent nuktani aniklash uchun maxsus moddalar ishlatiladi.     Hulosa  Titrmetrik tahlil usulidan tibbiy-biologik va klinik laboratoriyalarda, ozik-ovkat maxsulotlarini sifatlarini tekshirishda, suvning tozaligini aniqlashda, turli dorivor moddalarning tarkibini aniklashda keng foydalaniladi. Bu usuldan foydalanib kislotalar, asoslar va gidrolizga uchraydigan tuzlarning mikdorini aniklash mumkin. Klinik laboratoriyalarda tahlilning bu turidan foydalanib oshkozon shirasi tarkibidagi kislota mikdori, siydikda kislotali yoki ishkoriy muxit beruvchi tuzlar aniqlanadi.

Похожие

Titrlash usullari. Fizik-kimyoviy metodlar
Kremniyning analitik kimyosi
Indikatorlar va ularning ahamiyati
Lizin aminokislotasini ishlab chiqarish texnologiyasini mikrobiologik usuli
Katalizatorlarni tayyorlash usullari