Minerallar. ularning xossalari va bo'linishi

Minerallar. ularning xossalari va bo'linishi

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

2022.5 KB

Minerallar. ularning xossalari va xosil bo’lishi. REJA Tabiatda ychraydigan minerallar turlari. Minerallarning xossalari haqida. Minerallarning xosil bo’lishi. Maos shkalasi, minerallar qattaqligini aniqlash. 1 2 3 4 WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

Minerallar Kimyoviy tarkibi va fizikaviy xossalri bilan farqlanuvchi tog’ jinslari va rudalarning tarkibiy qismini tashkil qiluvchi bir yoki bir necha ximiyaviy elementdan tashkil topgan tabiiy ximiyaviy birikma. Xozirgi vaqtda bir qancha minerallar sun'iy usulda olingan, lekin sun'iy usulda olingan mineral maxsulotlarni tanlab bo’lmaydi, chunki ular uchramaydi va tabiiy xolda uchrashi mumkin xam emas. 1-ilova WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

Tabiatdagi minerallar 25% silikatlar 32% ini boshqa Ximiyaviy birikmalar 8% fosfatlar arsenatlar (vanadat) 13% sulfidlar 12% oksid va gidroksidlar 2-ilova WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

Minerallarning barcha xossalarini va geologiyaning aloxida bo’limlarini o’rganuvchi fan Ularning kristall xossalrini o’rganuvchi bo’limi Mineralogiya Kristallografiya 3-ilova WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

Minerallarning xossalari Fizik xossalari Minerallarning ulanish tekisligi Minerallarning tashqi ko’rinishi . Minerallarning sinishi Minerallrning qattiqligi Minerallarning shaffofligi Minerallarning yaltiroqligi Minerallarning rangi 4-ilova WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

Minerallarning tashqi ko’rinishi Minerallarning asosiy massasi nomuvofiq donador shaklida uchraydi, kristallari yaxshi rivojlangan minerallar tabiatda kam uchraydi. A.G. Betextin tabiatdagi minerallarni 3 guruxga bo’ladi: pezometrik shakllar, bu shakldagi minerallar koordinatalar o’qining uchala yunalishi buyicha xam bir xilda o’sgan, misol uchun magnitning oktaedr shakli, piritning ko’b shakllari. Ikki yunalish buyicha chuzilgan shakllar uchunchi yunalishni kalta saqlagan xolda, misol uchun tablitkasimon, plastinkasimon, qatlamsimon Bir tomonga chizilgan shakllar, misol uchun prizmatik, ignasimon, ustunsimon shakllar 1 . 2 . 3 . 5-ilova WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

Minerallarning ulanish tekisligi Minerallarning tekisliklari quyidagi 5 ta bosqichli shkalaga bo’linadi: 1 2 3 4 5 Ulan tekisligi o’ta mukammal (slyudalar xloridlar) Ulanish tekisligi mukammal (kaltsiy golinit va golituz va boshqalar) Ulanish tekisligi o’rtacha mukammal (dala shpatlari, magniy, kaltsiyli silikatlar) Ulanish tekisligi nomukammal (apatet kassitrit, oltingugurt) Ulanish tekisligi o’ta mukammal bo’lgan, xaqiqatda ulanish tekisligi yuq. (korund, magnitet, platina va boshqalar) 6 -ilova WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

Minerallarning sinishi М inerallar maydalanganda sinish deb ataluvchi silliq yoki notekis yuzalar xosil bo’ladi. Sinishning 4 ta ko’rinishi mavjud Chig’anoqsimon sinish yuzasi chig’anoqlarga o’xshaydi Gadur - budur sinish. Ilmoksimon sinish Tuproqsimon sinish – sinishi yuzasi chang bilan qoplangan o’xshaydi 1 4 3 2 7 -ilova WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

Minerallrning qattiqligi Minerallrning qattiqligi - minerallarning tashqi mexanik ta'sirga qarshilik ko’rsatishi. Moos shkalasida bir mineralning qattiqligi boshqa mineral bilan tirnash orqali aniqlanadi 8-ilova WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

Etalon sifatida MOOS shkalasiga 10 ta mineral qabul qilingan minerallarning 1 dan 10 balgacha ortib boradi. Olmos S Galk Mg3 [Si4O10]  OH] Gins Sa SO4 2H2O Kaltsit SaSO3 Florit Sa F2 Apatit Sa5 (F,Cl) [PO4]3 Ortoklas K [Al Si3O8] Kvarts Si O2 Topaz Al2 [F,OH]2 [SiO4] Korund Al2O3 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 9-ilova WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

O’rganilayotgan mineral etalondagi minerallar bilan tirlanishiga qarab ularning qattiqligi o’rnatiladi. Masalan: mineral kaltsiyni tirnaydi o’zi esa flyurid bilan tirlanadi. Demak uning qattiqligi 3 va 4 oralig’ida bo’ladi. Shuningdek minerallarning qattiqligi MOOS shkalasada minerallar aniqlanmasdan, taxminan ham o’rnatilishi mumkin. 1 –2 qattiqlikka ega bo’lgan minerallar bilan tirnalmaydi. 5 – qattiqligi 3 ga teng bo’lganlari mis tanga bilan tirnaladi, qattiqligi 4 –5 ga teng bo’lgan shishani tirnamaydi va qattiqli 6-8ga teng bo’lgan minerallar shishani tirnaydi. 10-ilova WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

Minerallarning shaffofligi Minerallar shaffof (tog’ xurustali, topoza, island, shpati) yarim shaffof (izumurud, rux aldamchisi va shaffofmas) va shaffofmas (pirit, magnitet) turlarga bo’linadi. Ko’pgina minerallarninng katta bo’laklari shaffofli bo’lmasdan, ularning mayda plastinkalari va shliflari shaffof bo’lishi mumkin. 11-ilova WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

Minerallarning yaltiroqligi Minerallar yaltiroqligining xarakteri va intensivligi ularning nurli sindirish va uziga yutish ko’rsatkichlari bilan belgilanadi. Nurli yutish koeffitsenti yuqori bo’lgan minerallar metallik yaltiroqlikka ega bo’lib, ularning yupqa bo’laklari va shliflari xam shaffoflikka ega emas. Minerallarning yaltiroqligi rangiga bog’liq bo’lmay balki ularning nurli sindirish ko’rsatkichi bilan aniqlanadi, qanchalik sindirish ko’rsatkichi yuqori bo’lsa ular yaltiroqligining intensivligi shuncha yuqori bo’ladi. A.Betextin yaltiroqlikni amaliy yul bilan aniqlangan 9 – bosqichga bo’linadi. 12-ilova WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

Shuningdek yaltiroq sindirish ko’rsatkichi 3-1,9 bo’lgan metallar (tuz, florid, silikatlar va boshqalar) Olmosdek yaltiroq sindirish ko’rsatkichi 1,9-2,6 bo’lgan minerallar. (Tsirkon kassiterit, olmos va boshqalar) Metalsimon yaltirash sindirish ko’rsatkichi 2,6-3,0 gacha bo’lgani minerallar (kinovar, gematit va boshqalar) Metaldek yaltirash sindirish kursatkichi 3dan yukori bulgan minerallar (galinet, pirit, vismut) Yog’dek yaltirash (sof tug’ma oltingugurtlar, kvarts kristallari, nefelin) Mumdek yaltiroq (kremniyning ayrim turlari, sfaliritning yashirin kristalli xillari) Jilosiz yaltiroq (quruq kaulin, kurimsimon pirolyuzit). Shafoqsimon yaltirash (muskovit, plastinkasimon gips). Ipaksimon yaltirash (asbest). 1 2 3 4 5 6 7 8 9 13-ilova WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

Minerallarning rangi М inerallarning rangi eng avvalo rang beruvchi xramofor arashmalarga bog’liq, ya'ni rang beruchi elementlarga; titan (ko’k, qizil va qoramtir yashil); vanadiy (qizil, qung’ir qizil, sariq); marganets (malla rang, to’q qizil, qora); xrom (qizil, och yashil, siyox rang, sariq, qizg’ish – to’q sariq); temir (qizil, qung’ir- sariq, butulkasimon – yashil, qora); kobalt (lolarang, qizil, och jigarrang, yashil, ko’k, malla, qora, sarg’ish yashil, sariq kabilar kiradi. Bundan tashqari buyovchi ionlarga molibden, volfram, iod, uran kabilar kiradi. 1 4 -ilova WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

Minerallarning hosil bo’lishi Xar bir mineral ma'lum termadinamik sharoitda turg’un xolatda bo’ladi, bu termadinamik xolat o’zgargan xolda mineralda o’zgarish sodir bo’ladi va yangi xolatga chidamli mineral hosil bo’ladi. Xozirgi vaqtdagi izlanishlar shuni ko’rsatadiki, minerallarning asosiy qismi yer qobig’ida magmaning yoki uning maxsulotlarini atrof muxit va tog’ jinslari bilan ta'sirlashib qayta kristallanishidan xosil bo’ladi. Bular birlamchi endogen minerallar hisoblanadi. Ularning ko’pchiligi yer yuzasiga chiqqanda atmosfera, biosfera va gidrosfera bilan ta'sirlanishi nitijasida o’zining turg’unligini yuqotadi va sharoitga moslashgan yangi ikkilamchi minerallar yuzaga keladi. Bu minerallar ekzogen minerallar deb nomlanadi. Ekzogen minerallar xam turli xil geologik jarayonlarga duch kelishi va bu jarayonda moslashgan yangi minerallar, ya'ni metamorfogen minerallar hosilbuladi. 1 5 -ilova WWW.ARXIV.UZWWW.ARXIV.UZ

Похожие

Aldegidlar va ularning xossalari

Selen, tellur va ularning birikmalari. Ularning olinishi va xossalari

Kumushning xossalari va uning birikmalari

Xromning olinishi, xossalari va birikmalari

Suvning fizik va kimyoviy xossalari