Kauchuk va rezina - Химия - Презентации

Kauchuk va rezina

Загружено в:

16.04.2024

Скачано:

0

Размер:

294.583984375 KB

Kauchuk va rezina Reja: 1. Kauchuk haqida 2. Tabiiy kauchuk 3. Rezina

Kauchuk (tupi tilida „kau“ — daraxt va „uchu“ — oqmoq) — rezina va rezina buyumlari tayyorlashda ishlatiladigan elastik material. Tabiiy va sunʼiy (sintetik) xillarga boʻlinadi.kauchu k har xil boladi

Tabiiy kauchuk — asosan, braziliya geveya daraxtining sutsimon shirasi — lateks va kauchukli daraxtlardan olinadi. Olingan lateks kayta ishlanib, xom — texnik kauchuk hosil qilinadi. Uning tarkibida 93—94% kauchuk, 2,4—2,9% oqsil, 0,3% kul, 0,3% kand moddalari va 2,5—3% smola bor. Toza tabiiy kauchuk yuqori molekulali toʻyinmagan uglevodorod, tarkibi (S5N8)p. Mol. M. 150 mingdan 500 minggacha boradi, zanjirining uz. 10000—40000 A, koʻndalang kesimi 1,5—3 A gacha. Tabiiy kauchuk molekulasining bu kattaligi va shakli uning eng muhim xususiyati elastikligini koʻrsatadi.

Tabiiy kauchuk yogʻ va aromatik uglevodorodlarda va ularning hosilalarida, mas, benzin, benzol, xloroformlarda erib, yopishqoq eritma yelim hosil qiladi. Tabiiy kauchuk toʻyinmagan birikma boʻlgani uchun vodorod, galogenlar, oltingugurt va kislorod bilan reaksiyaga kirishadi. Natijada uning eruvchanligi, mustahkamligi, elastikligi va b. Fizik, mexanik xossalari oʻzgaradi. Xom kauchuk oltingugurt bilan reaksiyaga kirishib yuqori sifatli rezinaga (qarang Vulkanizatsiya) aylanadi. Tabiiy kauchuk, odatda, amorf holatda boʻladi, lekin vaqt oʻtishi bilan kristallanishi mumkin. Yuqori elastikligi, suv va gaz oʻtkazmasligi, elektroizolyasion xususiyati va yemiruvchi muhitlarga chidamliligi tufayli kauchuk texnika va turmushda koʻp ishlatiladi

Indoneziya, Malayziya, Tailand, Hindiston, Xitoy, Shri Lanka va Vyetnam da tabiiy kauchuk koʻp ishlab chiqariladi. Sintetik kauchuk — sunʼiy yoʻl bilan rezina olinadigan yuqori polimer material (elastomer). Sintetik kauchuk turli birikmalarni polimerlab va sopolimerlab olinadi. Suyuq kauchuklar, ularning suvdagi dispersiyasi (sintetik latekslar), shuningdek, polimerlanish jarayonida yogʻ, qorakuya va b. Toʻldiruvchilar qoʻllab olinadigan kauchuk ham sintetik kauchukdir Baʼzi sintetik kauchuklarni olishda uglevodorodlarning bifunksional hosilalarini polikondensatlash usuli qoʻllaniladi.

Sintetik kauchuk olish 2 asosiy jarayon: monomer (kauchogen)lar tayyorlash va ularni polimerlash yoki polikondensatlashdan iborat. Butadiyen, stirol, izopren, xlorpren, izobutilen, akrilonitril (vinil sianid) va b. Kauchogenlar sifatida ishlatiladi. Kauchogenlarning oʻzi esa neft krekingi gazi, tabiiy va yoʻlakay gazlar, etil spirtidan olinadi. Kauchogenlarni polimerlash jarayonida monomerlar katalizator (mas, natriy metali) ishtirokida (monomerning oʻzi yoki eritmasi, suvli emulsiyasi) qizdiriladi.

Baʼzi sintetik kauchuklar texnik xossalari (mas, issiqqa, erituvchilarga, yemiruvchi muhitlarga va ishqalanishga, yorugʻlik va ozon taʼsiriga chidamliligi, gaz oʻtkazmasligi va b.)ga koʻra, tabiiy kauchukdan afzal. Sinetik kauchuklardan 50 ming ga yaqin nomda mahsulotlar ishlab chiqariladi. Birinchi sintetik kauchukni 1879-yil G. Busharda (Fransiya) olgan; sanoat miqyosida ishlab chiqarishni S. V. Lebedev (Rossiya) 1932-yil da yoʻlga qoʻydi.

Sintetik kauchuk olish iklim va geografik sharoitlarga bogʻliq boʻlmaganligi, mehnat unumdorligining yuqoriligi va arzon xom ashyo bazasining mavjudligi tufayli katta iktisodiy foyda beradi. Kauchuk shina, amortizatorlar, yelimlar, sanitariya-gigiyena mahsulotlari va b. Ishlab chiqarishda qoʻllaniladi. Jahon miqyosida har yili 16,5 million tonna kauchuk ( 4,5 million tonna tabiiy va 12 million tonna sintetik kauchuk) ishlab chiqariladi.

Rezina, rezinka (lotincha: resina — qatron (smola)), vulkanizat — kauchukni vulkanizatsiyalab olinadigan, elastik deformatsiyalanishi juda yuqori (1000% gacha) boʻlgan mahsulot. Vulkanizatsiyalanadigan rezina aralashmasining asosiy komponentlari: tabiiy yoki sintetik kauchuk, vulkanizatsiyalanuvchi agentlar, vulkanizatsiya tezlatkichlari, vulkanizatsiya tezlatkichlari faollashtiruvchilari, toʻldirgichlar, dispergatorlar, yumshatkichlar, eskirtmaydigan, charchamaydigan moddalar, antiozonatlar, boʻyagichlar va boshqa Rezina

Rezina quyidagi asosiy guruhlarga boʻlinadi:umumiy maqsadlarda ishlatiladigan rezina Bunday rezina (shina, oyoq kiyimi, pol qoplamalari, transportyor tasmalari, qayish, qistirma, zichlagich, amortizator, maishiy buyumlar va h.k.) —50 dan +150 gacha temperaturada ishlatishga moʻljallangan; 150° dan yuqori temperaturada uzoq vaqt ishlatishga (mashina, elektr dvigatel, samolyot detallariga moʻljallangan) issiqqa chidamli rezina; — 50° dan past trada ishlatishga moʻljallangan sovuqqa chidamli rezina, benzin, kerosin, neft, moy, turli uglevodorodlar uchun uzok, vaqt ishlatishga moʻljallangan

Moybenzinga chidamli rezina; turli yemiruvchi muhitlar taʼsiriga chidamli rezina Bunday rezina dan ishlangan buyumlar kislota, ishqor, tuzlar, bugʻ, ozon, erituvchilar, suv va h.k. Uchun moʻljallanadi; gaz toʻldirilgan (gʻovak) rezina radiatsiya taʼsiriga chidamli rezina rentgen apparati detallari, radioaktiv izotoplar bilan ishlaydiganlarning himoya kiyimlarini tayyorlashda qoʻllanadi; dielektrik rezinaning dielektrikligi kichik, elektr qarshiligi katta, asosan, turli kabellar tayyorlashda ishlatiladi. Rezinaning xossasini belgilovchi asosiy material kauchukdir. Kauchuk rezinaning 10—98% ini tashkil etadi.

150—180° da ishlatiladigan buyumlar butil kauchukli yoki etilen sopolimerli rezina dan tayyorlanadi. Bunday rezina ozonga va yemiruvchi muhit taʼsiriga chidamlidir. Molekulalararo taʼsirlashish kuchi kichik, molekulyar zanjirchasi egiluvchan kauchuklardan sovuqqa chidamli rezina ishlanadi. 300° va undan yuqori trali ishlarda elementorganik kauchuklar (kremniy organik va alyuminiy organik) asosida tayyorlangan rezina qoʻllanadi. Mineral toʻldirgichli rezina yaxshi dielektrik hisoblanadi. Kauchukka atsetilen tipidagi yuqori strukturali qurum qoʻshib elektr oʻtkazuvchi rezina hosil qilish mumkin. Nurdan saklovchi rezina olish uchun koʻpincha ftorli va butadiyennitrilli kauchuklar ishlatiladi.

Похожие

Pоlimerlаr kimyosi fаniga kirish

Rux, kadmiy, simob elementlarining olinishi, xossalari va birikmalari

Spirtlar

To’yinmagan uglevodorodlar

Noorganik kimyo fani maqsadi, vazifasi. Atom molekulyar talimot