Fermentlar va oqsillar - Химия - Презентации

Fermentlar va oqsillar

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

326.5 KB

Fermentlar va oqsillar Bajardi: Tekshirdi:

FERMENTLAR • Tirik hujayra izotermik ximiyaviy mashina hisoblanadi, bu mashina normal — to'xtovsiz ishlab turishi uchun fermentlar deb ataluvchi biologik katalizatorlar bo'lishi kerak. Fermentlar tabiatan oqsil molekulalari bo'lib, har bir ferment ma'lum bir tipdagi ximiyaviy reaksiyani katalizlaydi. Ular genlar ta'sirini ro'yobga chiqaradigan hujayraning ishchi apparatidir. • Fermentlar anorganik katalizatorlardai o'ziga xosligi, katalitik aktivligi va mo''tadil sharoit, ya'ni o'rtacha temperatura va vodorod ionlarining fiziologik konsentrasiyasida ta'sir qila olishi bilan afzal hisoblanadi. Ular ko'p bosqichli murakkab reaksiyalarni millisekundlarda ketishini ta'minlaydi. • Tirik hujayralarda fermentlar ishtirokida ketadigan ximiyaviy reaksiyalarning yana bir nodir xususiyati shundaki, bunda maxsulot to'liq hosil bo'ladi va keraksiz qo'shimcha moddalar ajralib chiqmaydi. • Fermentlar minglab ximiyaviy reaksiyalarni tezlashtiradi, hujayralardagi moddalar almashinuvv fermentlar ishtirokida boradi.

FERMENTLAR • Fermentlar tabiatiga ko'ra katalizatorlar bo'lganligi uchun, ular ta'sirida termodinamik jihatdan imkoni bor reaksiyalargina amalga oshirilishi mumkin. Bunga fermentning substrat (reaksiyaga kirishuvchi modda) bilan oraliq kompleks hosil qilnshi natijasida katalizlanadigan reaksiyaning aktivlanish energiyasini pasaytirishi evaziga erishiladi. • Fermentlar ximiyaviy tarkibi jihatidan oqsil moddalar bo'lib, yuqori molekulyar massaga (masalan, ribonukleazaning molekulyar massasi —12700 bo'lsa, piruvat degidrogenaza kompleksiniki 4000000 ga teng) va kolloid xossaga ega. Fermentlar tarkibiga ko'ra bir komponentli (oddiy oqsillar) va ikki komponentli (murakkab oqsillar) bo'ladi. Ikki komponentli fermentlarda oddiy oqsil qismi apoferment deb, quyi molekulyar termostabil prostetik gruppasi koferment deb ataladi. qoferment sifatida vitaminlar, nukleotidlar, tarkibida porfin yadrosi bo'lgan gem tabiatli moddalar, uglevodlarning fosforli efirlari, kichik molekulali metabolitik aktiv peptidlar va boshqalar yashtirok etadi. Fermentlarning koferment qismi oqsil qismi bilan turli darajada bog'langan. Masalan, sitoxromlarda gem oqsil qismi bilan kovalent bog' yordamida bog'lansa, ba'zi degidrogenazalarning kofermenti dializ qilinganda ham ajralib ketishi mumkin.

• Fermentlar xujayra va organizm moddalar almashishuvining qay uchastkasida ishtiroki va bajaradigan funksiyasiga qarab monomer yoki multimer ko'rinishida tarqalishi mumkin. Ko'pchilik proteolitik fermentlar monomer ko'rinishida bo'ladi. Oksidlanish — qaytarilish reaksiyalarini, moddalar almashinuvida qator bir-biriga bog'liq reaksiyalarni katalizlovchi fermentlar ko'proq multimer ko'rinishiga o'tishi orqali kompleksning fermentativ aktivligi, shu orqali enzimatik reaksiyaning tezligi yuqori darajada ortadi. Masalan, laktat degidrogenaza fermentida 5 ta subbirlik bo'lsa, piruvat degidrogenaza kompleksining hosil bo'lishida 24 molekula piruvat degidrogenaza, bir molekula degidrolipoil-transasetilaza va 12 molekula digidrolipoil — degidrogenaza fermentlari ishtirok etadi. Umuman bu kompleks tuzilishida 60 ta polipeptid molekulasi qatnashadi. • Fermentlarning fizik-ximiyaviy xususiyatlari ularning oqsil tabiatiga bog'liq. Shu sababli yuqori temperatura va muhit o'zgarishlari oqsillarni denaturasiyaga uchratgani singari, fermentlarning ham aktivligini yo'qotadi.

• Fermentlarni toza holatda ajratib olish ancha murakkab. Hozirgi vaqtda mikroorgannzmlardan 80, o'simlik va hayvon to'qimalaridan 150 dan ortiq fermentlar toza kristall holda ajratib olingan. Fermentlar turli biologik suyuqliklar: qon, sut, ovqat hazm qilish shiralarining hujayra protoplazmasi, uning struktura elementlari tarkibida adsorbilangan holatda bo'ladi. Fermentlarni ajratib olish uchun hujayra qobig'ini buzish, to'qimani gomogenizasiya qilish, turli tuz eritmalari va organik erituvchilar yordamida ekstraksiya qilish kerak. Fermentlarni ajratib olish ishlari 0 C atrofida (sovuq xonalarda), agar organik erituvchilar ishlatilsa, 0 dan past (1 — 2 — 5°C da) temperaturalarda olib borilishi kerak. Aks holda ferment aktivligini yo'qotib qo'yadi. Hozirgi vaqtda mingdan ortiq fermentlar ma'lum bo'lib Xalqaro Bioximklar Ittifoqining fermentlar bo'yicha komissiyasi 1961 yilda ularning klassifikasiyasi va nomlanishini ishlab chiqqan. Har bir fermentning nomeri to'rtta sondan tarkib topib, bu sonlar turli ma'noni anglatgani uchun nuqtalar bilan ajratilgan.

FERMENTLARGA XOS REAKSIYALAR ANORGANIK KATALIZATORLAR BILAN FERMENTLAR TA'SIRINI TAQQOSLASH • Kerakli asbob va reaktivlar: shtatiz, probirkalar, pipetkalar, naq o'tkazilgan probka, gaz gorelka yoki spirt lampasi, suv termometri, suv hammomi, kraxmalning 1% li eritmasi, xlorid kislotaning 10% li eritmasi, Lyugol eritmasi, natriy gidroksidning 10% li eritmasi, mis (II)- sulfatning 1% li eritmasi, kraxmalning 0,3 M natriy xloriddagi 1% li eritmasi, distillangan suv, 10 marta suyultirilgan so'lak. • Fermentlar anorganik katalizatorlardan bir qancha xossalari bilan farq qiladi. Fermentlar yuqori darajada o'ziga xos biologik katalizatorlardir. Ular o'rtacha temperaturada, mo''tadil sharoitda (ko'chsiz kislotali, neytral yoki kuchsiz ishqoriy muhit, ion kuchi past bo'lgan eritmalarda, normal atmosfera bosimi sharoitida) yuqori aktivlikni namoyon qila oladi. Anorganik va sun'iy katalizatorlar esa yuqori temperatura (100 — 1000°), kuchli kislotali yoki kuchli ishqoriy muhit, yuqori bosim sharoitida optimal aktivlikka ega bo'ladi. Bunday sharoit abiotik muhit hisoblanadi. • Anorganik va biologik katalizatorlarning aktivligini kraxmalning gidrolizlaiishi misolida solishtirib ko'rish mumkin. Kraxmal xlorid yoki sulfat kislota ta'sirida uzoq vaqt qaynatilganda gidrolizlanadi, avval dekstrinlarga, so'ngra glyukozaga aylanadi:

OQSILLARNING FIZIK-XIMIYAVIY XOSSALARI • Oqsillar yuqori molekulyar biologik polimerlar bo'lganligi sababli ular suvda eriganda kolloid eritmalar hosil qiladi. Oqsil molekulasi o'zining aminokislota tarkibiga qarab eritmada musbat yoki manfiy zaryadga ega bo'ladi. Oqsil zarrachasining zaryadi uni eritmada stabillovchi asosiy faktor hisoblanadi. • Oqsillarning muhim xususiyatlaridan biri ularning eruvchanligi va cho'kishi hisoblanadi. Turli oqsillarning molekulyar xususiyatlari, bajaradigan vazifasi, tabiatda tarqalgan ob'yektiga bog'liq ravishda turli darajadagi eruvchanlikka ega. Ular turli fizik va ximiyaviy omillar ta'sirida eritmadan cho'kadi. Cho'ktiruvchining turi va oqsil erigan muhitga qarab oqsil o'z xoliga qaytmas bo'lib cho'kishi, denaturasiyaga uchrashi yoki qayta cho'kishi mumkin.

• Oqsil eritmada qizdirilganda, organik erituvchilar, konsentrlangan ishqor yoki kislotalar, og'ir metall ionlari ta'sirida denaturasiyaga uchraydi. Denaturasiya vaqtida ba'zi molekula ichidagi bog'lar (vodorod, disulfid va boshqalar) qayta gruppalanishi hisobiga oqsil molekulasining uchlamchi tuzilishida muhim o'zgarish ketadi. Natijada ba'zi fizik, ximiyaviy va biologik xususiyatlari yo'qoladi. Oqsillarning oddiy erituvchilarda (suv, tuz eritmalari va boshqalar) eruvchanligi yo'qoladi, denaturasiya natijasida gidrofil xossalarini yo'qotib gidrofob xossalariga ega bo'ladi. Denaturasiyaning bunday turi qaytmas denaturasiya deb atalib, bunday oqsil o'zining nativ xossalariga har qandan sharoitda ham kaytmasligi mumkin. • Oqsillarning eruvchanligi ka eritmada turishini ta'minlovchi asosiy faktorlardan biri oqsil molekulasining zaryadi va unga bog'liq bo'lgan suv qobig'idir. Oqsillar aminokislotalardan tarkib topganligi uchun amfoter xususiyatga ega:

• Oqsil molekulasidagi erkin amino-karboksil gruppalarni miqdori va nisbati turli oqsillarda turlicha bo'ladi, shu sababli oqsillar zaryadining kattaligi va turi har xil bo'lishi mumkin:

OQSILLARNI CHO'KTIRISH REAKSIYALARI • Eritma tarkibidagi oqsillarni cho'ktirish yo'li bilan ajratib olinadi. Oqsillarni cho'ktirish reaksiyalari turlicha bo'lishiga qaramasdan ular ikki guruhga bo'linadi. • Birinchi guruh reaksiyalari • q a y t a r r e a k s i ya l a r deyiladi. Buday deyilishiga sabab, ba'zi bir reaktivlar ta'sirida cho'kmaga tushgan oqsillar, ma'lum vaqtdan keyin qayta eritmaga o'tadi. • Ikkinchi guruh reaksiyalari • q a y t m a s r e a k s i ya l a r deyiladi. Bunda oqsillar o'zlarining ko'pgina eruvchanlik, fermentativ xususiyatlarini yo'qotadi. Shu bilan birga oqsillarning shakli yorug'likni yutishi, elektroforetik harakatchanligi, optik aktivligi kabi fizik-ximiyaviy xususiyatlari ham o'zgaradi, ya'ni oqsil denaturasiyaga uchraydi. Bu guruh reaksiyalar qatoriga oqsillarni og'ir metall tuzlari, alkaloid moddalar, kislotalar va, shuningdek, yuqori harorat ta'sirida cho'ktirish reaksiyalari kiradi.

Похожие

Aminokislota va oqsillar

Aminokislota va oqsillar

Oqsillar va ularning funksiyalari

Oqsillar 2

Oqsillar va ularning tarkibi aminokislotalar