Asetilen qatoridagi Uglevodordlar-ALKINLAR - Химия - Презентации

Asetilen qatoridagi Uglevodordlar-ALKINLAR

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

243.5009765625 KB

Asetilen qatoridagi Uglevodordlar-ALKINLAR Tarkibida uch bog’ tutgan uglevodorodlar ALKINLAR deyiladi. Umumiy formulasi-CnH 2 n- 2 . Bular xam gamologik qatorga ega bo’lib,birinchi vakili Asetilendir- Nomenklaturasi: Rasional nomenklaturaga ko’ra xamma asetilen qatoridagi Uglevodorodlarni asetilenning xosilasi deb qaraladi va radikallar nomiga asetilen so’zi qo’shib o’qiladi.Sistematik nomenklaturaga ko’ra bularga to’yingan uglevodorod deb qarab,ularning nomidagi “an” qo’shimchasi “in” qo’shimchasi bilan almashtiriladi va uch bog’ qaysi ugleroddan so’ng boshlansa shu uglerod raqami qo’yib o’qiladi.H C C H asetilen(R ) etin(S) CH3 C C H metil asetilen(R) propin(S) CH3 C C CH3 di m etil asetilen(R) butin-2 (S) HC C C CH3 CH3 CH3 uchlamchi butil asetilen(R) 3,3 - di m etil butin-1(S) C 2H 2

Izomeriyasi: Alkinlarning izomerlari uch bog’ning joylashgan o’rniga va uglerod skeletining xolatiga qarab xar xil bo’ladi.Masalan,C H 3 C H 2 C H 2 C C H pentin-1 C H 3 C C C H 2 C H 3 pentin-2 H C C C H C H 3 C H 3 3-m etil butin-1

Olinish usullari: 1.So’ndirilgan oxakni ko’mir bilan birga elektr pechkada 2500 C da qizdirib olingan CaC 2 ga suv ta’sir ettirib olisg mumkin. 2.Ikitta galogenli uglevodorodga ishqorning spirtli eritmasini ta’sir ettirib olish mumkin. 3.Tetragalogenli alkanlarga rux metalini ta’sir ettirib degalogenlab olish mumkin. 4.Asetilenni alkillab asetilenning gomologlarini olish mumkin.buning uchun dastlab asetilenning metalli xosilasi olinadi,so’ngra unga istalgan galogen alkil ta’sir ettiriladi.C aO + 3 C C aC 2 + C O 2500 c C aC 2 + 2 H O H C 2H 2 + C a(O H )2 C H 3 C H 2 C H C l2 + 2K O H C H 3 C C H + 2K C l + 2H 2O C H 3 C C B r B r B r B r H + 2Zn C H 3 C C H + 2ZnB r2 H C C N a + R B r H C C R + N aB r

Fizik xossalari : Asetilen,metil asetilen,di metil va etil asetilenlar oddiy sharoitda- Gaz, gacha bo’lgan gomologlari suyuqlik,undan yuqorilari esa qattiq moddalardir.Ularning suyuqlanish va qaynas temperaturasi MR ortishi bilan ortib boradi.Alkinlar suvda erimaydi,lekin aromatik va boshqa organik erituvchilarda yaxshi eriydi.Etilenning yarmidan ko’prog’I polietilen olish uchun ishlati ladi,qolgan qismi etanol,xloretan,vinilxlorid,stirol kabi ko’plab organik moddalar sintezi uchun ishlatiladi.Atsetilendan etil spirti, Sirka kislotasi,sintetik kauchuk,polivinil xlor va poliftorvinil plast massalar olinadi.Etilen va Atsetilen zamonaviy organik kimyo texnologiyasida muxim xom ashyo bo’lib hisoblanadi.C 5H 8 d a n C 15H 28

Kimyoviy xossalari: Asetilen qatoridagi uglevodorodlar birikish,almashinish,oksidlanish, polimer lanish va karbonil gruppali birikmalar bilan kondensatsiya reaksiyalariga kirishish qobilyatiga ega. 1.Birikish reaksiyasi:a)gidrogenlash Alkinlar Ni,Pt,Pd metallari katalizatorligida vodorodni oson biriktirib oladi. Bunda oldin alkenlar,keyin alkanlar xosil bo’ladi. b) Galogenlash: Alkinlar xam alkenlarga o’xshab o’ziga galogenlarni biriktiradi.Bu reaksiya etilenga qaraganda biroz sekinroq ketadi. v)Galogen vodorodni biriktirish. Bu reaksiya Markovnikov qoidasiga binoan boradi.H C C H + H 2 C H 2 C H 2 + H 2 C H 3 C H 3 kataliz kat asetilen etilen etan H C C H + B r2 C H C H B r B r + B r2 C H C H B r2 B r2 1,1,2,2 -tetra brom etan CH 3 C CH + H Cl CH 3 C CH 2 + H Cl CH 3 C CH 3 Cl 2-xlor propen 2,2-dixlor propan Cl

g)Suvni biriktirish: bu reaksiyani KUCHEROV reaksiyasi deyiladi:Asetilen sulfat kislota yoki uning tuzi ishtirokida osonlik bilan suvni biriktiradi. d)Vodorod sianidni biriktirish: bu reaksiya katta axamiyatga ega bo’lib, undan sanoatda akril nitril monomerini olishda foydalaniladi: Akrilonitril to’qimachilik sanoatida asosan sintetik tola- nitron tolasini olishda ishlatiladi.Bu tola mineral moylarga va benzinga chidamlidir. e)Alkinlar organik kislota va spirtlarni biriktirib,murakkab va oddiy efirlarni xosil qiladilar.H C C H + H 2O [H 2C C H O H ] C H 3 C O H HgSO4 H2SO4 sirka aldegid H C C H + H C N C H 2 C H C N akrilonitril H C C H + C H 3 C O O H C H 3 C O O C H C H 2 ZnO H 3PO 4 vinil asetat C H C H + C 2H 5O H C H 2 C H O C 2H 5 K O H 150-2000C v in il etil efir

Vinil asetat ,polivinil asetat olish uchun monomer xisoblanadi:Vinil efirlarini xosil qilishni birinchi bo’lib A.E.Favorskiy o’rgangan. Shuningdek Favorskiy asetilen bilan aldegid va ketonlarni o’zaro kaliy ishqori katalizatorligida reaksiyaga kiritib, to’yinmagan spirtlarni xosil qilgan. j)Repis 1925-yilda sanoat miqyosida asetilenni mis asetilined katalizatorligida formaldegid bilan biriktirib,ikki xil birikma- propargil va butindiol spirtlarini sintez qildi.C H 3 C C H 3 O + H C C H C H 3 C C H 3 C H 3 C C H K O H C H C H + H C O H C H 2 O H C C H C 2C u2 propargil spirti (propin-1,ol-3) C H 2 C O H C H + H C H O C H 2 C C O H C H 2 O H C2Cu2 butin-2 diol- 1,4

Galogenlarning birikishi : Bromli suv ta’sir etirrilganda alkenlar va alkinlar uni rangsizlantiradi.Bu reaksiya to’yinmagan uglevodorodlarning sifatini aniqlash uchun qo’llaniladi. Alkinlarga galogen vodorodlar 120-180 C va faol ko’mir yoki simob tuzi ishtirokida birikadi: Sanoatda suvning alkinlarga birikish reaksiyasi aloxida axamiyat kasb etadiC H 2 C H 2 + B r2 C H 2B r C H 2B r C 2H 2 + B r2 C H B r C H B r + B r2 C H B r2 C H B r2 C 2H 2 + H B r H C B r C H 2 + H B r C H 3 C H B r2 C 2H 2 + H O H C H 3C H O - sirk a a ld e g id i

Polimerlanish reaksiyasi: Asetilen qatoridagi uglevodorodlar reaksiya sharoitiga qarab,polimerlanish reaksialariga kirishishlari mumkin. a) Asetilleni 450 C da aktivlangan ko’mir ustidan o’tkazilsa, u trimerlanib benzol xosil qiladi.(Zelinskiy,Kazanskiy) b) Asetilenni 80 C da CH 2 Cl 2 va NH 4 Cl ning HCl dagi eritmasidan o’tkazilsa oldin dimer-vinil asetilen, so’ngra trimer-divinil asetilen xosil bo’ladiH C C H H C C H + C H C H 4500 b en zo l c C 2H 2 + C 2H 2 C 4H 4 80 0 Cu2Cl2 C 4H 4 + H C C H C H 2 C H C C C H C H 2 vinil asetilen

Oksidlanish reaksiyasi: Asetilen uglevodorodlar oson oksidlanadi Kuchli oksidlovchilar ta’sirida reaksiya undagi uch bog’ning qisman yoki to’la uzilishi xisobiga boradi: Asetilen yorug’ alanga xosil qilib yonadi.Shuning uchun ilgarilari asetilendan yorug’lik manbayi sifatida xam foydalanilgan. Asetilenni kumush yoki mis tuzlarining ammiakdagi eritmasidan o’tkazilsa, atsetilinidlar cho’kmaga tushadi 2C 2H 2 + 8K M nO 4 C O O K C O O K 3 + 8M nO 2 + 2K O H + 2H 2O kaliy oksalat 2H C C H + 5O 2 4C O 2 + 2H 2O C 2H 2 + 2A gO H A g C C A g + 2H 2O C 2H 2 + 2C uO H C u C C C u + 2H 2O

Ayrim vakillari: Asetilen- - rangsiz gaz -81,8 C da suyuqlanadi,bir oz xidli, xavodagi Kislorod bilan yonganda 1326 kJ/mol issiqlik beradi va temperatura 28000 ga yetadi.Shuning uchun asetilenning 30 % ga yaqini avtogen payvandlashda va metallarni qirqishda ishlatiladi.Asetilenning qolgan 70 % ni kimyo sanoati da xar xil sintetik birikmalar(akrilonitril,etil spirti,sirka kislotasi,vinil xlorid) olishda ishlatiladi. Vinil asetilen- - gaz bo’lib,+ 5 C da qaynaydi.Vinil asetilen vodorod xloridni o’ziga biriktirib, sintetik kauchuk sanoati uchun muxim Monomer xisoblangan xloropren olinadi:C 2H 2 C 4 H 4 H C C C H C H 2 + H C l C H 2 C C H C H 2 C l xlorpren

Похожие

Ацетилен ва ацетилен углеводородларининг ўзига хос кимёвий хоссалари

To’yinmagan uglevodorodlar

Gaz kimyosi atsetilen spirti sintez

Alkinlar. Gomologik qatori, izomeriyasi, nomlanishi va olish usullari

Diyen uglevodorodlar alkadiyenlar