Shaxmat o`yini

Shaxmat o`yini

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

957.5 KB

Shaxmat o`yiniShaxmat o`yini

Shaxmat • Shaxmat , shohmot (fors. shohmot — shoh o`ddi) — sport turi. O`yindan maqsad raqib shohini mot qilish. Ikki xil (oq va qora) rangdagi 64 ta teng katakli taxta (sath)da ikki xil rangdagi 16 tadan dona (bittadan shoh va farzin, 2 tadan rux, fil va ot, 8 tadan piyoda)da o`ynaladi. shahrida musobaqa paytida maʼlum sondagi yurishlar qilinishi uchun vaqt (dastlabki 40 ta yurish uchun 2,5, 2 va 1,5 soat va h.k.) va o`yin tugamasa qo`shimcha vaqt belgilanadi. Tezkor shahrida o`yinni tugatish uchun aniq vaqt (30, 25, 15 va 5 min.dan) beriladi. Sirtqi shahrida har bir yurishni amalga oshirish uchun masofa va aloqa vositasi turiga qarab, kun yoki haftalar belgilanishi mumkin.

SHAXMAT QOIDALARISHAXMAT QOIDALARI

Fil — yengil dona, diagonal bo'yicha harakatlanadi. Jangga birinchilar qatorida kiradi. Fillaming biri oq xonalar, ikkinchisi esa qora xonalar bo'ylab yurishadi. Fil piyoda bilan bog'lanib olsa birgalikda yaxshi jang qilishadi.

Rux - ancha kuchli, undan faqat farzin kuchliroq. Rux og'ir harakatlanadi, o'ngga, chapga, oldinga, orqaga yuradi. Jangga suvori va jangovar fillardan keyin kiradi. Jangni uzoqdan ham, yaqindan ham olib rux bo raveradi.

Farzin — juda kuchli, tezkor va harakatchan. Rux hamda filga o'xshab - to'g‘ri, ^ ko'ndalang va qiyasiga yuradi. Raqib donalarini uzoqdan ham, yaqindan ham urib oladi. Farzinni ba'zida «malika» yoki «vazir» deb ham aytishadi.

Piyoda - kichkina bo‘lgani bilan jasur jangchi. U doim oldinga qarab harakatlanadi, orqaga yoki yonga yurmaydi. Raqib donasini qiyasiga urib oladi. Piyodaning yagona maqsadi bor - tezroq oxirgi qatorga yetib borib eng kuchli shohmot farzinga aylanish.

Shoh — shohmot donalarining ichida eng Shoh — shohmot donalarining ichida eng asosiysi, kam harakatlanadi va doim W asosiysi, kam harakatlanadi va doim W himoyaga muhtoj bo'ladi. Agarda «dushman» himoyaga muhtoj bo'ladi. Agarda «dushman» tomonidan asirga olinsa — o'yin yutqaziladi. tomonidan asirga olinsa — o'yin yutqaziladi.

Ot - bu donaga o‘xshab birorta shohmot donasi yura olmaydi. Ot, yurmasdan kutilmagan joyga sakrab o'tadi. U, o‘zining va raqibning donalari ustidan, ikki xonadan keyin yon tomondagi uchinchi xonaga yuradi. Oq xonada turgan bo'lsa qora xonaga yuradi, qoradan — oqqa.

• O ` zbekiston zaminida Sh. chuqur ildiz otganini tasdiqlovchi manbalar mavjud. 1972 yilda Dalvarzintepa (Surxondaryo)da olib borilgan arxeologik qazilmalar vaqtida Kushon davri (1— 2-asrlar)ga oid Sh. donalari, 1977 yilda Afrosiyob (Samarqand)da o ` tkazilgan tadqiqotlar chog`ida 7—8-asrlarga taalluqli 7 ta Sh. donasi topilgan. 9-asrda yashagan arab olimi va shatranjchisi alAdliyning yozishicha, shatranjdagi inson tafakkurini cheklagan shashxoldagi xollarning tushishiga qarab yurish (shashxol)ning bekor qilinishi va bu o ` yinning rivojlanishida O ` rta Osiyo xalqlari muhim rol o ` ynagan.

• 20-asrning 90-yillaridan O ` zbekiston Sh.ida yuksalish boshlandi. Erkaklar terma jamoasi jahon Sh. olimpiadasida 2-o ` rinni egalladi (1992), Osiyo chempionatida g ` alaba qozondi (1999). Ibrohim Hamroqulov o ` smirlar o ` rtasida jahon birinchiligida g ` olib chiqdi (1998). Rustam Qosimjonov Osiyoning birinchi (1998), jahonning 17-chempioni (2004) bo ` ldi.

• FIDE tasnifi bo`yicha jahon chempionlariV. Steynits FIDE tasnifi bo`yicha jahon chempionlariV. Steynits 1886 — 1894E. Lasker 1894 — 1921X.R. Kapablanka 1886 — 1894E. Lasker 1894 — 1921X.R. Kapablanka 1921 1927A. Alyoxin 1927 — 1935, 1937 — 1944M. 1921 1927A. Alyoxin 1927 — 1935, 1937 — 1944M. Eyve 1935 1937M. Botvinnik — 1948 — 1957, 1958 —Eyve 1935 1937M. Botvinnik — 1948 — 1957, 1958 — 1960, 1961 1963 V. Smislov — 1957 — 1958 M. Tal 1960, 1961 1963 V. Smislov — 1957 — 1958 M. Tal 1960 1961T. Petrosyan — 1963 — 1969B. Spasskiy — 1960 1961T. Petrosyan — 1963 — 1969B. Spasskiy — 1969 — 1972R. Fisher 1972 1975A. Karpov 1975 1969 — 1972R. Fisher 1972 1975A. Karpov 1975 1985, 1993 1999G. Kasparov — 1985 — 1993A. 1985, 1993 1999G. Kasparov — 1985 — 1993A. Xalifman — 1999 — 2001V. Anand — 2001 — 2002R. Xalifman — 1999 — 2001V. Anand — 2001 — 2002R. Ponomaryov — 2002 — 2004R. Ponomaryov — 2002 — 2004R.

Garri Kasparov • Garri Kasparov katta shohmot olamiga birinchi qadamni Sokolskiy xotirasi — (Minsk, 1978 yil)ga bag‘ishlangan xalqaro turnirda tashladi hamda «uloqboshi»lardan natijalar so‘ngida 3,5 ochko o‘zib ketdi. Bu bilan Garri ungacha hech bir kishi erisholmagan cho‘qqiga ko‘tarildi. U hech kimni siylab o‘tirmas, qaqshatqich intellektual zarbalarini yog‘diraverardi. Unda, avvalo, g‘oliblik ruhi ustun edi. Endilikda u xashaki sportchi emas, professional shohmotchi edi. • 1979 yildayoq Kasparov grossmeysterlik talablarini bajarib, jahon rekordini o‘rnatdi. U birinchi o‘n o‘yinda 8 marotaba g‘alaba qozondi. Mutaxassislarning ta’kidlashlaricha, bu ko‘rsatkich amaldagi chempiondan ham a’loroq natija edi. 1980 yil G.Kasparov yodiga zarhal harflar bilan bitilgan bo‘lsa, ajab emas. O‘sha yili u sobiq ittifoq termasida Yevropa chempionati o‘yinlarida (Skara shahri) 5 marotaba qozongan muvaffaqiyati evaziga oltin medalni qo‘lga kiritdi. Ikkinchi oltin medal Butundunyo maktab bitiruvchilari turnirida egallandi. Uchinchi oltin medalga 20 yoshlilar o‘rtasida bo‘lib o‘tgan jahon chempionatida erishildi. To‘rtinchi oltin medal esa sobiq SSSR tarkibida butun dunyo olimpiadasida nasib etdi.

Похожие

Futbol o`yinini paydo bo`lishi

Basketbol tarixi

Turli xil muhitda sportchining ish qobiliyatining o`zgarishi

Nayza uloqtirish texnikasi bilan tanishtirish va o`rgatish

O'zbekistonda futbol kurash tennis va boshqa sport turlarini rivojlanishi va kirib kelish