O’quvchilarni jismoniy tarbiyalash

O’quvchilarni jismoniy tarbiyalash

Загружено в:

23.09.2019

Скачано:

0

Размер:

425.5 KB

O’quvchilarni jismoniy tarbiya lash Jismoniy tarbiyaning asosiy maqsadi – o`quvchilar tanasidagi barcha a`zolarni tabiiy sog’lom o`sishini ta`minlash, ularni aqliy va jismoniy mehnatga shuningdek, vatan mudofaasiga tayyorlashdir. www.arxiv.uz

Bizning ota-bobolarimiz kishilar bilan uchrashganda yoki xayrlashganda avvalo, chin yurakdan mustahkam sog’lik- salomatlik tilashgan. Si h at-salomat bo`lishning q adrini oila q adri bilan sharafli bir o`ringa qo’ yib kelishgan. Respublikamizda ba h odirlar , polvonlar va botirlarga bo y vatanimiz ular bilan g’ ururlangan. Bugun ham Respublikamizning barcha shahar va qishloqlarida jismoniy madaniyat va sport turlarini milliy asosda qayta tiklash jarayoni sodir bo`lmoqda. www.arxiv.uz

Sharq Aristoteli nomini olgan Abu Ali ibn Sino ham inson fazilatlaridan quyidagilarni sanab ko`rsatgan, chunonchi, jasurlik-biror ishni bajarishda kishining jasurligi, chidamliligi, inson boshiga tushgan yomonlikni to`xtatib turuvchi quvvat. Aqllilik-biror ishni bajarishda shoshma-shosharlik qilishdan saqlovchi quvvat. Ziyraklik- sezgi bergan narsalarning h aqiqiy ma`nosini tezlik bilan tushunishga yordam beruvchi quvvat. www.arxiv.uz

• Ilg’or pedagogik tajribalarning ko`rsatishicha, jismoniy tarbiya o`quvchi va o`qituvchilar jamoalarining turmush tarzi va dasturiga aylangandir. Ayniqsa, jismoniy tarbiya daqiqalari, sport va jismoniy tarbiya targ’iboti, ishlab chiqarish ta`limi texnologiyasi va ishlab chiqarish amaliyoti borasidagi yutuqlarni rag’batlantirishda, o`quvchilarning uzoq vaqtgacha ish qobiliyatlarini saqlab turishda, yoshlarimizning jismoniy va fiziologik sifatlarini kasb mazmuniga bog’lash borasidagi dars jarayonlarida ahamiyati beqiyosdir. www.arxiv.uz

She`riyat mulkining sultoni Alisher Navoiy o`zining «Farhod va Shirin» dostonida Farhodning ijobiy xislatlari ichida, uning jismoniy chiniqanligiga alohida e`tibor beradi va iftixor bilan uning jismoniy qobiliyatlarini maqtaydi. Dostonda yozilishicha Farhod aqliy tarbiya bilangina cheklanib qolmasdan jismoniy va harbiy mashqlar bilan ham shug’ullanib, chiniqa boshlaydi. Suvda suzish, chavondozlik, qilichbozlik va boshqalar uning kundalik mashg’uloti bo`lib qoladi. www.arxiv.uz

Abdulla Avloniyning fikricha, sog’lom fikr yaxshi ahloq, ilm-ma`rifatga ega bo`lish uchun badanni tarbiya qilish zarur. «Badanning salomat va quvvatli bo`lmog’i insonga eng kerakli narsadur. Chunki o`qimoq, o`qitmoq, o`rganmoq va o`rgatmoq uchun insonga kuchlik, kasalsiz jasad lozimdir. Sog’ badanga ega bo`lmagan insonlar amallarida, ishlarida kamchilikka yo`l qo`yurlar....Bunday tarbiyaning fikr tarbiyasiga ham yordami bordir. Jism ila rux ikkisi bir choponning o` ng ili terisi kabidur. Agar jism tozalik ila ziynatlanmasa, yomon xulqlardan saqlanmasa, choponni ustini qo’yib, astarini yuvib ovora bo`lmak kabidurki, har vaqt ustidagi kiri ichiga uradur. Fikr tarbiyasi uchun mehnat va sog’lom vujud kerakdur». www.arxiv.uz

Sport tufayli o`z kuchi va mahoratini quvonch bilan h is etish, tabiat bilan muloqotda bo`lish azaldan kishilar dilini xushnud etgan. Demak, yuqoridagi misollardan ko`rinib turibdiki, insonning aqliy, ahloqiy va jismoniy kamoloti kishilik tarixi taraqqiyotining barcha jabhalarida ulug’langan, qadrlangan. Jismoniy tarbiya kishilarga qulay ta`sir ko`rsatib, ularning salomatligini mustahkamlaydi, ishlash qobiliyatini oshiradi, uzoq umr ko`rishga yordam beradi. Sport- har qanday yoshda ham qaddi- qomatni tarbiya qilish, kuch-quvvatni saqlab turishning ajoyib vositasidir. U dam olish bilan mehnatni almashtirib turishga yordam beradi, ijodiy h is-tuyg’u manbai bo`lib xizmat qiladi. www.arxiv.uz

Qisqasi, jismoniy madaniyat va sport sog’lom, kuchli,chaqqon, topqir, to`siqlarni yenga oladigan, ona Vatanni ko`z qorachig’iday e`zozlovchi vatanparvar, kelajakka ishonch bilan qaraydigan yoshlarni vujudga keltiruvchi ijtimoiy omillardan biri hisoblanadi. Shu sababli kishilik jamiyatining eng ibtidoiy holatidan hozirgi kunimizga qadar har qanday jismoniy kamolot va to`qlikni avlodlarning kamolotini ta`minlovchi zanjir deb hisoblab kelishgan. Demak, o`sib kelayotgan yosh avlodning jismoniy barkamolligini ta`minlash faqat ota-ona, maktabning ishigina bo`lib qolmasdan, balki u davlat ahamiyatiga molik ish hamdir. www.arxiv.uz

Jismoniy tarbiyaga bo`lgan e`tibor, g’amxo`rlikning kun sayin oshib borishi bu fikrimizning yorqin dalilidir. O`zbekiston Respublikasi mustaqil davlat bo`lgan kundan boshlab, yoshlar tarbiyasini, ularni yaroqli Vatan himoyachisi bo`lishiga va sportning barcha turlarini jadallashtirish maqsadida bir qator maqtovga sazovor ishlarni amalga oshirdi. Bularga «Jismoniy tarbiya va sportni yanada rivojlantirish bo’yicha qonun» (1992y), »Sog’lom avlod dasturi», «Futbolni yanada rivojlantirish bo`yicha qaror» (1996y), «Kurash asotsiatsiyasini tuzish» (1998y) va boshqa yo`l-yo`riqlarni ko`rsatish o`rinlidir. www.arxiv.uz

Jismoniy tarbiya mazmuni besh xil tushunchalarda o` z ifodasini topadi. Ya`ni jismoniy kamolot, jismoniy holat diagnostikasi, jismoniy madaniyat, jismoniy-sport ishlari, jismoniy ma`lumot. Jismoniy kamolot- o`sib kelayotgan yosh avlodning ichki organlarining o`zgarishi, o`sishidir. Birinchi navbatda yurak va o`pka, shuningdek, nerv va harakat tizimi, tana shaklining o`zgarishi, teri-muskul tizimi, og’irligi, tananing mukammal rivojlanishidir. Pedagogik tushunchada jismoniy kamolot insondagi jismoniy ma`lumotning o`sishi borasidagi o`zgarishlar, ya`ni oddiydan murakkabga, pastdan yuqoriga, nomukammallikdan mukammallikka tomon bo`lgan o`zgarishlar tushuniladi. www.arxiv.uz

O`quvchilarning jismoniy kamolotlari uchun sharoit yaratish va pedagogik boshqarish jismoniy tarbiyaning vazifasidir. Jismoniy tarbiya tizimida kamolot diagnostikasi muhim o`rin tutadi. U jismoniy tarbiya saviyasi, fan tili bilan aytilganda, jismoniy tarbiya samaradorligi ko`rsatkichidir. Maxsus usul va jismoniy texnika asosida o`quvchilarning sog’liqlarini, har bir alohida shaxs kamoloti saviyasini tadqiq etish, belgilangan me`yor va undan uzoqlanish ko`rsatkichlarini oldindan belgilash asosida tarbiya uchun doimiy ko`rsatkich aniqlanadi. Jismoniy yetuklik bu badanning tashqi ko`rinishidagi garmoniya, go`zallik shakli dir. www.arxiv.uz

Jismoniy madaniyat tarbiyaning tarkibiy qismidir. Jismoniy madaniyat mazmuniga q uyidagilar kiradi: • Inson a`zolarining tuzilishi va ularning funksional kamoloti- ichki a`zolar, nerv va harakat, suyak-muskul tizimi, badanning uyg’unligi va ularning funksional faoliyatini boshqarish. • O`quvchilarning so g’ li g’ ini musta h kamlash. • Gigi y ena q oidalariga k o` nikish. • O`quvchilarning har tomonlama mo h irligini o`stirish. • Bo`lajak ishchi- mehnatkashlarning jismoniy va fiziologik sifatlarini kasb ahamiyati jihatidan shakllantirish,uning ish qobiliyatini oshirish. • O`quvchilarning jismoniy va yosh hususiyatlari uchun sharoit yaratish. • Iroda, chidamlilik, qat`iy intizom, do`stlik va o`rtoqlik hissi, kamol topish va o`z-o`zini rivojlantirish uchun harakat qilishni tarbiyalash. • S h axsiy jismoniy q obiliyatlarini kamol toptirish www.arxiv.uz

J ismoniy tarbiya mazmuni yetarli darajada kengdir. Ularni amalga oshirish yoshlarimizning turmush tarzini, jismoniy madaniyat va sport asosida mazmunli shakllanishini ta`minlaydi. Yuqoridagi sifatlar, doimiy mashqlar asosida har bir shaxsda o`z badaniga va uning go`zal bo`lishiga intilish,shaxsiy sog’lig’ini jamiyat taraqqiyoti bilan, xalq madaniyati bilan bog’lash sifatlari shakllanadi. Jismoniy tarbiya ta`lim mazmunida ham q aror topadi. Uning vazifasiga o`quvchilarda tanlangan sohaga aloqador ko`nikma va malakalarni shakllantirish, rivojlantirish kiradi. Jismoniy tarbiyaga harbiy ta y yorgarlik elementlari ham kiradi. Jismoniy tarbiyani boshqa fanlar orqali ham, xususan, ishlab chiqarish ta`limi orqali ham amalga oshiriladi .www.arxiv.uz

Jismoniy tarbiya sinfdan tashqari da gi tarbiyaviy ishlarda h am amalga oshiriladi. Jismoniy madaniyat-sport ishlari yo ki oddiy sport s h o `balari, klublari, guru h li yoki ommaviy musoba q alar va h okazolarda namoyon bo`ladi. Jismoniy tarbiya bo`yicha o`quvchilar bilan alohida tarzda ishlash natijasida a`zolari bo`shashib qolgan, jismoniy kamchiligi bor, darsdan ozod bolalarning sog’liklarini tiklash ishlari olib boriladi. Ikkinchi ma`noda jismoniy qobiliyatli bolalarning qiziqish va intilishlarini hisobga olib ham alohida mashg’ulotlar yo`lga qo`yiladi. Ayrim qobiliyatli bolalar, maktab va boshqa o`quv yurtlarida o`qish bilan birga ommaviy sport ishlarida ishtirok etib, yuksak natijalarni qo`lga kiritishlari mumkin. www.arxiv.uz

Maktab va kasb-hunar kollejlarida, litseylarda jismoniy tarbiya darslari o`quvchilarning jinsiy farqlariga asoslangan holda, shuningdek, kasb turlariga qarab turli vazifalarni hal etish mumkinligini inkor etmaslik kerak. Masalan, o`quvchi o`g’il bo`lsa unda erkaklik fazilatlari, kuchlilik, aniqlik harakatlarini maromiga sola bilish, dangasalikni bartaraf eta olish, jinsiy etuklik, yaroqlilik shakllantiriladi. Qizlarda esa harakatlarida muloyimlik, aniqlik, qizlik latofati, qo`rqoqlikni bartaraf eta olish kabi sifatlar qaror toptiriladi. www.arxiv.uz

Jismoniy tarbiya mazmunida «jismoniy mehnat», «jismoniy ta`sir», «jismoniy jazo» va boshqa iboralar ham uchrab turadi. Jismoniy mehnat- aqliy mehnatdan farqli o`laroq insonning jismoniy-kuchi, muskul harakatlari qismlari va boshqalar bilan bog’langandir. Jismoniy mehnat to`g’ri yoki noto`g’ri tashkil etilishiga qarab yoshlarga ijobiy yoki salbiy ta`sir ko`rsatishini unutmaslik lozim. Har qanday sharoitda ham jismoniy mehnat turlarini jismoniy tarbiya mazmuniga kiritilish maqsadga muvofiqdir. Jismoniy ta`sir- bu inson badaniga yo biron-bir buyum bilan, yoki insonlar tomonidan ta`sir ko`rsatishdir. Yaqin vaqtlargacha bu haqida juda oz fikr bildirilgan va uni nopedagogik ta`sir deb kelingan edi. www.arxiv.uz

Pedagogik tajribada o`quvchilarni aqliy faoliyatlarini rag’batlantirish maqsadida jismoniy ta`sir ko`rsatishdan tez-tez foydalandiish mumkinligi isbotlangan. Masalan, bolalarning boshini silash, qo`lini bolalar elkasiga yumshoq qo`yish orqali ruhlantirish, partadagi bolalar yoniga o`tirib hamkorlik bildirish kabilar . Bunday badan tarbiya orqali ta`sir ko`rsatish o`quvchilarning tarbiyalash darajalari samaradorligini oshiradi, o`qituvchi o`rtasidagi to`siq bartaraf etiladi va osoyishtalik, bir-biriga ishonch qaror topadi. Jismoniy jazo-o`quvchidagi xulqiy kamchilik yoki biron-bir noahloqiy xatti-harakatlarni bartaraf etish maqsadida qo`llaniladi. Bizning maktablarimizda jismoniy jazo bekor qilingan. www.arxiv.uz

Mamlakatimizda jismoniy tarbiya mazmuni yuzasidan yagona «mudofaa va mehnatga tayyorlash» kompleksi tashkil etilgan. Mazkur kompleks 6 darajadan iborat. 1) Birinchi daraja «Startga bo`l tayyor» (6-9 yosh) 2) Ikkinchi daraja «Jasurlar va chaqqonlar» (10-13yosh) Uchinchi daraja «Sport o`rinbosarlari» (14-15 yosh) To`rtinchi daraja «Kuchlilik va mardlik» (16-18 yosh) www.arxiv.uz

Qolgan 2 darajasi 18 yoshdan ortiq bo`lgan bolalar uchun mo`ljallangan. Agar maktab va bilim yurtining sport bazasi yomon, pedagogik kadrlar bilan yaxshi ta`minlanmagan bo`lsa, yuqoridagilarni amalga oshirish mushkuldir. Ko`rinib turibdiki, jismoniy tarbiya o`z mazmuni va qo`yilishiga ko`ra vazifasi kengdir. U boshqa tarmoqlar mazmuniga kirib, turli vazifalarni ham bajaradi. Biro q , u maqsadga muvofiq va maxsus shug’ullanishni taqozo etadi. Maktab kasb-hunar kollej, akademik litseylarda jismoniy tarbiyalash uchun quyidagi shartlarni bajarilishi shart: www.arxiv.uz

1. Shaxsning jismoniy kamolotini nazarda tutgan xolda,tarbiyalanuvchining jismoniy madaniyati bo`yicha turmush tarzini qaror toptirish. 2. Jismoniy tarbiyani pedagogik jarayonni tashkil etishda tabiiy, madaniy uyg’unlashish va insoniylikka asoslanib shakllantirish. 3. Jismoniy tarbiyani aqliy, ahloqiy tarbiya bilan,o`quvchilarning ma`naviy hayoti bilan bog’liqligini ta`minlash. 4. Moddiy texnika, kadrlar bilan va uslubiy ji h atdan ta`minlash va h okazo. www.arxiv.uz

Похожие

Jismoniy tarbiyada ko'rgazmali metodlar

Jismoniy tarbiyada amaliy metodlar

Jismoniy faollik va salomatlik chiniqish

Maktab jismoniy tarbiya o'quv fanining mazmuni

Jismoniy madaniy harakatining turli taqmorlarida milliy harakatli o`yinlarni tashkil qilish