Mehnatni ilmiy asosda tashkil qilish tizimida jismoniy tarbiya - Физическая культура - Презентации

Mehnatni ilmiy asosda tashkil qilish tizimida jismoniy tarbiya

Загружено в:

06.09.2023

Скачано:

0

Размер:

1136.427734375 KB

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI MIRZO ULUG‘BEK NOMIDAGI O‘ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI Jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyati Mavzu: Mehnatni ilmiy asosda tashkil qilish tizimida jismoniy tarbiya Taekvondo va sport faoliyati kafedrasi katta o`qituvchisi Toshkent 2023 yil.

Mavzu: Mehnatni ilmiy asosda tashkil qilish tizimida jismoniy tarbiya Reja: 1.Jismoiniy tarbiya va sportning jamiyatdagi ijtimoiy ahamiyati. 2.Mehnatni ilmiy asosda tashkil qilishda jismoniy tarbiyaning o‘rni. 3.Kadrlarni tayyorlash, ishchi- xodimlarning madaniy-texnik tayyorgarligi va uni yuqori darajaga ko‘tarish.

Jismoniy tarbiya va sportning jamiyatdagi ijtimoiy ahamiyati Respublikamiz ilk bor mustaqillik maqomiga ega bolgan tarixiy kundan boshlab jamiyat taraqqiyotining muhim omillaridan hisoblangan jismoniy tarbiya va sportga alohida e’tibor berila boshlandi. Respublikamizda birinchi bo‘lib "Sog‘lom avlod uchun" ordeni ta’sis etilganligining o‘ziyoq mamlakatimizda jismoniy tarbiya va sportning kelajagi porloq ekanligidan dalolat beradi. Chunki aholisi sog‘lom mamlakatning taraqqiyoti ham rivojlanishi ham sog‘lom bo‘ladi. Sport harakati bilan birlashgan turli mamlakatlardan kelgan kishilarning tinchlik uchun kurashchilari ekanliklarini tarix juda yaxshi biladi. Chunki sport o‘z tabiatiga ko‘ra jahon miqyosida tinchlik elchisi vazifasini o‘tab kelmoqda. Xalqaro sport aloqalari rivojlangan sari davlatlar va xalqlar o‘rtasidagi o‘zaro ishonch, do‘stona munosabatlar ham mustahkamlanib boradi. Jismoniy tarbiya va sportni har tomonlama taraqqiy ettirish bevosita iqtisodiy sharoitlarga bog‘liq. Bugungi kunda mustaqil respublikamiz uchun aqliy yetuk, jismonan sog‘lom va baquvvat yigit va qizlar zarur. Mamlakatimiz ilk bor mustaqil qadam tashlay boshlagan dastlabki kezlardanoq bu muhim ishga alohida e’tibor berila boshlandi. Ayniqsa, bozor iqtisodiyoti sharoitida sog‘lom turmush tarzini shakllantirishda jismoniy tarbiya va sport asosiy omillardan biri sifatida xizmat qilmoqda.

Shuni ta’kidlab o‘tish kerakki, jismoniy tarbiya vositalariga bo‘lgan shaxsiy ehtiyoj asosiy hisoblanib, uning negizida jismoniy kamolotning taraqqiy etishi hamma ishlab chiqarish tarmoqlarida shakllangan. Sport inson organizmiga foydali ta’siri bilan bir qatorda "mushaklar quvonchi hissiyotini" ro‘yobga chiqaradi, Sog‘lom dam olishni tashkil etishda muhim o‘rin egallaydi, shaxsning o‘zligini anglashda qudratli vosita vazifasini bajaradi. Sport har doim o‘zining ommaviyligi bilan odamlar e’tiborini jalb qilib kelgan. Sport tadbirlariga tomoshabinlarni jalb etishda hozirgi zamon axborot vositalarining xizmati katta. Shuning uchun ham yuqori, ko‘rsatkichli sport ommaviy sportning yuqori pog‘onasi bo‘lib, hamisha ijtimoiy hodisalardan hisoblanib kelgan. Tadqiqotchilar ma’lumotiga ko‘ra, respublikamiz aholisining 10 %dan ortig‘i sport musobaqalarini tomosha qilish uchun bevosita sport mashg‘ulotlari o‘tkaziladigan sport inshootlariga boradilar, 80 %ga yaqini esa sport ko‘rsatuvlarini televizorda tomosha qilishadi. Xullas sport faqat jismoniy kamolot vositasi bo‘libgina qolmay, balki u ma’lum darajada o‘ziga xos san’at vazifasini ham o‘taydi. Jismoniy tarbiya va sportning jamiyatdagi ijtimoiy ahamiyati

Mehnatni ilmiy asosda tashkil qilish tizimida jismoniy tarbiyaning maqsad va vazifalari O‘zbekiston mustaqillikka erishgan kundan boshlab hozirgi zamon iqtisodiyotiga o‘tish davrida korxona, zavod va tashkilotlarni birin-ketin kompyuter bilan jihozlab kelayotgan bir paytda ishchilar, olimlar, idora xodimlarida jismoniy tarbiya va sportga, uning elementlariga ehtiyoj o‘sib boryapti. Taraqqiy etgan mamlakatlar(AQSh, Xitoy, Yaponiya) ning sotsiologlari to‘plagan ma’lumotlarga binoan ishlab chiqarish gimnastikasi muntazam o‘tkazilib turiladigan, sport inshootlari zamonaviy asbob-uskunalar bilan jihozlangan muassasa, zavod, korxona, firmalarda ishlab chiqarish unumdorligi boshqa korxona-firmalarga nisbatan 12-17 % yuqori, ishchilarning, xodimlarning kasallikka chalinishi va kasallik varaqasi 1 5 - 2 2 % ham kam. Mehnatni ilmiy asosda tashkil etish MIAT muntazam ravishda ishlab chiqarishga tatbiq qilinadigan zamonaviy fan yutuqlariga va ilg‘or tajribaga asoslanadi. Mehnatni ilmiy asosda tashkil etish zamonaniy texnikani va odamlarni yagona ishlab chiqarish jarayonida birlashtirishga imkoniyat tug‘diradi. Moddiy va mehnat resurslaridan oqilona foydalanish ishlab chiqarish unumdorligini doimiy ravishda oshirishni va shu vaqtning o‘zida ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning tannarxini tushirishni ta’minlaydi. Afsuski, amalda ko‘pgina ishlab chiqarish korxonalarida jismoniy tarbiya tadbirlari sust tashkil qilinadi va mehnatkashlarning mehnat qilish va dam olish sharoitlarini yaxshilash imkoniyatlari kengaytirilmaydi.

Mehnatni ilmiy asosda tashkil qilish tizimida jismoniy tarbiyaning maqsad va vazifalari MIAT tarmog‘idagi jismoniy tarbiya ikki nuqtai nazarni o‘z ichiga oladi: Birinchidan: MIAT tizimidagi jismoniy tarbiya mehnatni ilmiy asosda uyushtirish jarayonida odamlarning har tomonlama, ya’ni ham jismonan, ham aqliy rivojlanishiga qaratilgan bo‘ladi. Yetarli va kerakli tayyorgarlik, shu bilan birga mehnatga muntazam tayyorgarlikni saqlash, ishlab chiqarish jamoasida mehnatkashlarni tarbiyalash va mehnat unumdorligini oshirish maqsad qilib olinadi. Ikkinchidan: MIAT o‘zining moddiy-texnika manbaiga, nazariy dasturiga ega bo‘lib, maxsus tibbiy-biologik xizmat imkoniyatlarini ham ishlab chiqarishni rivojlantirishga, uning barcha tarmog‘idagi ishlarni yana ham yaxshilashga qaratadi. Jismoniy tarbiya vositalarining ishlab chiqarishga va mehnatni ilmiy asosda tashkil qilish shakllariga umumiy ta’siri kattadir. Jismoniy tarbiya vositalari ish jarayonida, dam olishda oqilona qo‘llansa, odam organizmini zo‘r g‘ayrat qilib ishlashga tayyorlaydi, uning zo‘riqishga chidamliligini oshirib, shu bilan birga ishchanlik va mehnat unumdorligining tiklanishini tezlashtiradi, toliqishning oldini oladi, umumiy ish qobiliyatini o‘stiradi, ijtimoiy va mehnat faoliyatining o‘sishiga yordam beradi. Mehnat va dam olish sharoitlarining yaxshi tashkil qilinishi jismoniy tarbiya vositalarini ishga solish imkonini beradi. Bunda jismniy tarbiya vositalari odamga ikki xil gimnastika mashg‘ulotlari orqali ta’sir ko‘rsatadi. Birinchisi - shiddatli, tez, asosan ishlab chiqarish gimnastikasi vositalari tufayli, yuqori darajali ish unumdorligini kun bo‘yi saqlab qolish, toliqishni yengish omilidir. Ikkinchisi - odam organizmiga tiklanish davomida paydo bo‘ladigan jismoniy va ruhiy kuchlarning rivojlanishi va takomillashishi bo‘lib, u sarf qilingan kuchni faol dam olish orqali tiklaydi va mashg‘ulotlarni odam organizmiga jismoniy tarbiya vositalari orqali ta’sir qilishini ta’minlaydi.

Kadrlarni tayyorlash, ishchi-xodimlarning madaniy-texnik tayyorgarligi va uni yuqori darajaga ko‘tarish Jismoniy madaniyatning mehnatni ilmiy asosda tashkil etish bilan o‘zaro aloqasini ikki tomonlama, ya’ni odamning mehnat faoliyatiga tayyorligi nospesifik (o‘ziga xos bo‘lmagan) va spesifik (o‘ziga xos boigan) yo‘nalishlarda amalga oshiradi. Nospesifik omil sifatidagi tayyorgarlik jismoniy tarbiyaga quyidagicha faol va samarali yordam beradi: - odamni shaxs sifatida har tomonlama va uyg‘un rivojlanishiga, shakllanishiga, tarbiyasiga, kerakli ruhiy va jismoniy sifat va xususiyatlarini rivojlantirishga va takomillashtirishga; sog‘liqni mustahkamlashga, umuman og‘ir va tez-tez o‘zgarib turadigan sharoitda shu faoliyatni o‘ziga xos bo‘lmagan ish qobiliyatining o‘sishiga, chidamlilikka, biologik jarayon va mexanizmlarni boshqarishni takomillashtirishga; - umumiy va maxsus ta’limni o‘rgatishda samaraliroq jismoniy tarbiya tadbirlari orqali amaliy-kasbiy maqsadlar amalga oshiriladi. Mehnat manbalaridan to‘g‘ri foydalanish orqali spesifik yo‘nalish maqsadlari amalga oshiriladi. Bunda MIAT ijobiy rol o‘ynaydi: - odamning ijtimoiy safarbarligini, yangi mehnat topshiriqlarini bajarishga tayyorligini va uning ijtimoiy faolligini, yangi kasb egallashiga, har xil kasblarni birga qo‘shib olib borishga, mehnat sharoitini o‘zgartirishga tayyorgarligini o‘stiradi. Har bir kishining ish bajarish qobiliyatini va uning o‘z kasbiga qizqishini oshiradi, kasbiga oid faoliyatga puxta tayyorlanishiga ko‘maklashadi; - omillardan biri sifatida mehnat imkoniyatlarini o‘zgartirishni boshqaradi, ishlab chiqarish xodimlari ishining unumdorligini ko‘paytiradi hamda ularning sanoat va boshqa xalq xo‘jaligi ishlarida faol qatnashishiga ko‘maklashadi; - jismoniy tarbiya va sport, jamoadagi tashkiliy mashg‘ulotlar ishlab chiqarishning rivojlanishiga, odamlar bir-birlarini tushunishiga va do‘stlikka, axloqiy va ijtimoiy-ruhiy sharoitga o‘rganishiga hamda, birgalikda ijodiy faoliyat ko‘rsatib, jamoada mehnat unumdorligining o‘sishiga ko‘maklashadi.

Kadrlarni tayyorlash, ishchi-xodimlarning madaniy-texnik tayyorgarligi va uni yuqori darajaga ko‘tarish Jismoniy tarbiya bilan muntazam shug‘ullanib kelayotgan kishilar boshqalarga qaraganda chidamliroq, intizomliroq bo‘lib, kun davomida ko‘p va sifatli mahsulot ishlab chiqaradi. Mehnatni ilmiy tashkil qilishda va unumdorligini oshirishda jismoniy tarbiya vositalaridan to‘g‘ri va muntazam foydalanilsa, (korxona va muassasalarda ishlab chiqariladigan mahsulotlarning sifati va miqdori ortadi, ishchi-xizmatchilarning ish faoliyati samaradorliroq bo‘ladi. Mehnatni ilmiy asosda tashkil qilishning bu elementiga jismoniy, tarbiyaning ta’siri insonni ijobiy o‘zgarishlarga olib keladi. Mehnatni ilmiy asosda tashkil qilishda jismoniy tarbiya jihozlaridan foydalanish ish unumiga sezilarli darajada ijobiy ta’sir ko‘rsatadi; ishlab chiqarish samaradorligini oshirishda qisqa dam olish davrlari, ish joylarida ishni to‘g‘ri tashkil qilish ham katta rol o‘ynaydi. Bu ko‘proq sport anjomlaridan qanday foydalanish bilan bog‘liqdir.

Kadrlarni tayyorlash, ishchi-xodimlarning madaniy-texnik tayyorgarligi va uni yuqori darajaga ko‘tarish Ish jarayonida jismoniy yuklanish ta’siri mushaklarga bir me’yorda taqsimlanmaydi. Ayrim mushaklarga asosiy og‘irlik tushsa, boshqalariga kamroq va ayrimlariga umuman og‘irlik tushmaydi. Jismoniy tarbiya mashqlarini tanlashda bularni e’tiborga olish zarur. Ish kuni davomida uzluksiz jismoniy yuklanish jismoniy harakatga sarflanganda jismoniy tarbiya mashqlariga chuqur nafas olish bilan badanni bo‘shashtirish mashqlarini kiritish tavsiya etiladi. Mehnat sharoiti va uning tashkil etilishi ko‘pincha toliqishning tasnifi va darajasini belgilab beradi. Toliqish turli xilda namoyon bo‘lishi mumkin. Dastlab loqaydlik, mudroq bosish hollari, ishni davom ettirishni xohlamaslik bo‘lsa, keyinchalik odam hayajonlangan holda va serjahl holda harakat qilishi mumkin. Shuning uchun tiklanish mashqlari ham turli xil bo‘lishi kerak. Birinchi bo‘lib charchoqning oldini olishda o‘rta va yuqori tezlikda bajariladigan badanni bo‘shashtiruvchi mashqlar bilan keng amplitudali harakatli dinamik mashqlar yordam beradi. Jismoniy tarbiya mashqlarini tanlashda ishlab chiqarish xususiyatlarini hisobga olish zarur. Ular turli xildagi ishlab chiqarish gimnastikasi va maxsus mashqlar ta’siriga berilish mezonlarini belgilab beradi. Ishlab chiqarish korxonalari uchun jismoniy tarbiya mashqlari ro‘yxatini tuzishda shugullanuvchilarning jismoniy holati va rivojlanishiga ham e’tibor berish kerak, bunda jismoniy mashqlarni shunday tanlash kerakki, ularni hamma shug‘ullanuvchilar ham bajara oladigan bo‘lsinlar.

Kadrlarni tayyorlash, ishchi-xodimlarning madaniy-texnik tayyorgarligi va uni yuqori darajaga ko‘tarish Ishlab chiqarish korxonalarida jismoniy tarbiya mashqlarining bajarilishi mehnatni ilmiy tashkil etishning ajralmas bir qismi hisoblanadi. Yuqori malakali mehnat layoqatini saqlash shartlaridan biri, ish faoliyatining bir turidan boshqa turiga o‘tish mezonlarini hosil qilishdir. Ishlab chiqarishh muassasalarida jismoniy tarbiyaning asosiy vositasi - gimnastikadir. Uning ilmiy asosi - I.M.Sechenov tomonidan ochilgan - faol dam olish natijasi va I.Pavlov tomonidan ta’rif etilgan mehnat layoqatining eng muvofiq sharoitlarini saqlovchi markaziy asab tomirlaridagi qo‘zgalish va tormozlanishning muntazam almashinuv jarayonidir. Bir ish kuni davomida ishchi bir xil harakatlarni bir necha bor takrorlaydi. Bu ish faoliyati bosh miya qo‘zg‘aluvchanligini va mushaklar harakatini avtomat holatiga olib keladi. Bu bosh miya katta yarim pallasi pustlog‘idagi asab markazlarining davomiy ko‘zg‘alishidir. Kun bo‘yi insonning ishchanlik qobiliyati bir xil bo‘lmaydi. Kun boshida organizmning hamma tarmog‘i va faoliyati mehnat maromiga moslasha boshlaydi, natijada asta-sekin ishchanlik qobiliyati oshib boradi (kunduzi soat 12gacha). Yuksak darajaga yetib, u ancha vaqtgacha yuqori bo‘ladi (soat 14gacha), so‘ngra toliqish natijasida pasayib boradi. Kun davomida ishchanlik ikki marta o‘zgaradi.

Kadrlarni tayyorlash, ishchi-xodimlarning madaniy-texnik tayyorgarligi va uni yuqori darajaga ko‘tarish Jismoniy tarbiya mashqlari mehnatni tashkil qilish va ish vaqtiga qarab tanlanishi lozim. Umumiy dam olish mashqlari ish vaqtining uzoqligiga qarab tanlanadi. Shuningdek, mashqlarni ish kuni vaqtiga (ertalabki, kunduzgi yoki kechki) qarab tanlash tavsiya qilinadi. Ertalabki ish kunidagilarga gimnastik mashqlar, kechkilarga tez-tez umumiy mashqlar tavsiya qilinadi. Ish vaqtida yoki dam olish paytidagi mashqlar to‘g‘ri taqsimlanishi katta muvaffaqiyat keltiradi. Avvalo ish vaqtida umumiy dam olish gimnastika mashqlarini to‘g‘ri taqsimlash kerak. Odam organizmida charchoqning boshlanishi bilan jismoniy mashqlar bilan shug‘ullanish ijobiy ta’sir qilishi isbotlangan. Agar og‘ir mehnat qiladiganlarda dam olishga ehtiyoj 1,5 soatdan so‘ng tug‘ilsa, aqliy mehnat bilan shug‘ullanuvchilarda toliqish belgisi 3,5 soatdan so‘ng boshlanadi. Bundan kelib chiqadiki, har xil kasb egalari uchun dam olish vaqtini bir vaqtda belgilash noto‘g‘ridir. Jismoniy tarbiya mash’ulotida mashqlarning erta bajarilishi ham zarar keltirishi mumkin. Mashqlarning bajarilishi oldin tushuntirilib, keyin bajariladi. U jismoniy mashg‘ultlar o‘tkazishda tajribasi bo‘lmagan shaxslar uchun juda qulaydir.

O‘ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI E`TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT !

Похожие

Tarbiya bu - jismoniy tarbiya

Maktab jismoniy tarbiya o'quv fanining mazmuni

Jismoniy tarbiya dars ishlanma Quvnoq estafeta

Jismoniy tarbiya mashg’ulotlarida sanitar-gigenik sharoitlar

Jismoniy madaniy harakatining turli taqmorlarida milliy harakatli o`yinlarni tashkil qilish